Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of figures

< >
[121] Dimonctratio prrima proprie tatis. s n m l k
[122] Vſus inſtrume ti Nicomedis & eius demő ſtratio. l e b c g f a k h i
[123] h
[124] b d c e f g
[125] a b c e d
[126] Secunda proprietas lineæ flexæ.f n e b g i d m k c
[127] a. centrum mundi.b. oculus in ſuperficie terræc. ſydus.d. uertex.b c a. angulus diuerſitatis. c d 6 a
[128] a b deferens.c. deferentis centrum.d e. epicyclus.a. centrum epicycli.f. mundi centrum.a. iugum deferentis.b. antiiugum.d. iugum epicycli. d a e c s b
[129] a b g. concentricum.d. eius centrum.e z b. eccentricum.t. eius centrum.k z. epicyclus.b. eius centrum.d t. b z. œquales.t z. d b. œquales.motus { concentrici b d a. \\ epicycli k b z. \\ eccentrici z t e. \\ anguli œquales Sol utroque modo uidetur in z. per li-neam d z. e a t d b z b k
[130] a b g. eccentricum.d. eius centrum.e. centrum mundi.a d g. linea ingi.b. centrm Solis.e z. linea medij motus parallela li-neœ b d.c b. linea ueri motus.b e z. angulus œquatio. z b a d e
[131] a b g. concentricum. d. eius centrũ.t z. eccentricum.h. eius centrum.e z. epicyclus.g. eius centrum.d b. & g z. œquales.d z. parallelogrammum.motus {concentrici a d g. \\ epicycli e g z. \\ eccentrici t b z. uet t dg. \\ iugieccentric. a d t. anguli t b z. & e g z. œqua-les ſunt.angulus a d g. œqualis augulis. {adt. \\ adg. f n b a d o k
[132] b k epicyclus.b. centrum eius.h. uigum.n. Antijugum epicycli.k. punctũ primœ morœ.c. mundi centrum.o. punctũ ſecundæ morœ.h l k. arcus primœ mo rœ.k n o. arcus regreſſus-o b k. arcus directio-nis. L K A H B N O C
[133] Porfioni del cerchio che fannoſe s̃teſſe torno dlaTramòntanaTram ontanaSlmiſifudineTramonſangCarro che uoſge infomoalla Framonlana
[134] a b c d f
[135] A. ſectio parabole.B. vestigium. C. parabole.G. ſectio ellipſis.D. ſectio hyperbole.E. vestigium F. hyperbole. a f a f 1 f f f 1 2 1 1 2 3 2 2 3 4 3 3 4 5 4 4 5 6 C 5 5 6 F 7 A 6 6 8 7 8 7 7 D 8 9 8 8 9 10 11 10 10 11 11 11 11 b 12 g e d b e h d gf g b 6 7 3 1 2 4 6 8 10c g b E a 11 9 7 3 3 1 d 2 4 6 8 10 e ha f 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 a b c d 9 8 7 6 3 2 1 f b a H d g 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 ff 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 g
[136] m q 0 s k h c b s n L I p q s
[137] Il polo.cqiunot.orizonte c e b a f
[138] l n k mcridl. parte delverno E e h a s i 9 8 7 6 5della jtate 4 3 parte g h f x lacato manaco b r c linca del.piano t
[139] Analemmatis figura.MERIDIAN: S. M. MLSLACITREVM.M.MERIDIAN: .S.OMVERTICAV.M..S.. O. M.ORIZON:W. A.STAB:
[140] 11 ſ x d 11 p k 1 2 1 2 3 4 5f 6 r 11 10 9 8 7 n f m 12 11 10 9 8 7 6 5 1 02 3 4 1g c 1 2 1 2 3 4 5 6 e 11 10 9 8 7 q b o
[141] 1 3 b x z g 2 5 f p 0 1 4 t I c e o n m r u 6 q i h 8 y d 5
[142] 5 4 b 3 2 7 8 9 10 f 6 5 7 1 11 6 5 7 9 4 4 8 8 N 9 x 12 1 11 2 10 3 9 4 8 5 7 3 39 9 F 6 g 2 2 10 10 o a @ d 1 11 7 6 z 1 11 8 6 7 c 1 12 10 1@ 1 2 1 1 11 11 5 11 2 2 10 21 11 b f @ 8 3 3 9 9 12 1 4 5 g 6 10 8 11 1 9 10 2 2 2 10 5 7 2 z 9 c 8 4 7 5 9 3 10 4 8 8 4 3 7 2 10 7 5 9 3 1 11 12 8 4 11 1 10 2 0 @ d 7 5 9 3 I 8 4 7 5 6 c &
[143] 5 6 7 4 8 3 9 2 10 1 11 4 8 3 9 d d 2 3 4 5 6 7 8 9 10 10 1 1 v n c
[144] 12 1 1 1111 2 2 10 10 3 3 9 9 4 4 8 8 5 5 7 7 6 6 6 T 7 7 5 5 8 8 4 4 9 9 3 3 10 10 2 2 11 11 1 1 12
[145] 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 11 1 2 3 10 4 5 E 6 6 7
[146] 9 3 4 2 8 10 11 12 1 5 7 6 6 G
[147] 8 9 10 7 6 5 11 1 8 1 11 F
[148] 16 15 17 14 14 18 19 19 13 13 20 20 12 12 21 21 11 11 H 22 22 10 10 23 23 9 9 24 16 16 23 23 17 17 22 22 18 18 21 21 29 20
[149] 19 20 21 18 17 22 23 17 16 18 17 9 15 14 13 11 13 20 16 12 21 17 20 22 21 11 22 10 23 9 18 L 17 18 19
[150] 23 17 22 16 18 9 21 23 19 10 19 20 22 11 21 20 13 19 14 18 15 17 16 K
< >
page |< < (306) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div769" type="section" level="2" n="142">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s23203" xml:space="preserve">
                <pb o="306" file="514.01.338" n="338" rhead="LIBER"/>
              mon appellatur; </s>
              <s xml:id="echoid-s23204" xml:space="preserve">quam demum finitor cum gnomone, aut uerticali facit, ſectio æquinoctialis dicitur, nam
                <lb/>
              ibi finitor, uerticalis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23205" xml:space="preserve">æquinoctalis, qui ſunt ex maioribus ſphæræ circulis, ſe ſe mutuo ſecant. </s>
              <s xml:id="echoid-s23206" xml:space="preserve">Ex huiuſ-
                <lb/>
              modi conſiderationibus, cum his,quæ ſuperius de cono, ac conicis ſectionibus dicta ſunt, regulas conficiendo-
                <lb/>
              rum horologiorum eliciemus, in quocunque plano libuerit ea deſcribere, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23207" xml:space="preserve">quocunque horarum genere uti
                <lb/>
              uoluerimus. </s>
              <s xml:id="echoid-s23208" xml:space="preserve">Nam ex planis alia finitori, alia meridiano, alia uerticali parallela ſunt, alia item ab illis de-
                <lb/>
              clinant, aut inclinant, itemq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s23209" xml:space="preserve">alia caua, alia conuexa, alia in cylindros deſignata ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s23210" xml:space="preserve">horarum quoque plu-
                <lb/>
              ra genera ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s23211" xml:space="preserve">Antiqui diem ſiue longam, ſiue breuem in partes duodenas diſtribuebant. </s>
              <s xml:id="echoid-s23212" xml:space="preserve">Aſtronomi a meri-
                <lb/>
              die horarum initium capiebant, Itali ab occaſu, alij ab ortu incipiunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s23213" xml:space="preserve">Mirum eſt analemmatis inuentum,
                <lb/>
              unde omnia horarum genera deſcribere poſſumus. </s>
              <s xml:id="echoid-s23214" xml:space="preserve">Quare optime Vitruuius prætermiſſa prædictione rerum
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.338-01" xlink:href="note-514.01.338-01a" xml:space="preserve">10</note>
              futurarum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23215" xml:space="preserve">hominis genituræ, ſeu conceptus ratione, ad horologia uenit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23216" xml:space="preserve">analemmatis conſtructionem
                <lb/>
              affert. </s>
              <s xml:id="echoid-s23217" xml:space="preserve">inquit ergo.</s>
              <s xml:id="echoid-s23218" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s23219" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Nobis</emph>
              autem ab his ſeparandæ ſunt horologiorum rationes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23220" xml:space="preserve">explicandæ menſtruæ dierum
                <lb/>
              breuitates, itemque depalationes. </s>
              <s xml:id="echoid-s23221" xml:space="preserve">Nanque Sol æquinoctiali tempore Ariete, Libraq́ue uerſando,
                <lb/>
              quas exgnomone partes habet nouem, eas umbræ facit octo in declinatione cœli, quæ eſt Romæ.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s23222" xml:space="preserve">Itemq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s23223" xml:space="preserve">Athenis quàm magnæ ſunt gnomonis partes quatuor, umbræ ſunt tres: </s>
              <s xml:id="echoid-s23224" xml:space="preserve">Ad ſeptem Rhodo
                <lb/>
              quinque: </s>
              <s xml:id="echoid-s23225" xml:space="preserve">At Tarenti nouem ad undecim: </s>
              <s xml:id="echoid-s23226" xml:space="preserve">Alexandriæ tres ad quinque: </s>
              <s xml:id="echoid-s23227" xml:space="preserve">Cæterisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s23228" xml:space="preserve">omnibus locis
                <lb/>
              aliæ, alio modo umbræ gnomonum æquinoctialies ab natura rerum inueniuntur diſparatæ.</s>
              <s xml:id="echoid-s23229" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s23230" xml:space="preserve">Diuerſa ſunt umbrarum longitudinum diſcrimina æquinoctiorum tempore meridiano, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23231" xml:space="preserve">uarias habent ad
                <lb/>
              gnomones comparationes, idq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s23232" xml:space="preserve">accidit propter diuerſas uerticis, aut æquinoctialis altitudines ſupra ſinitorẽ.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s23233" xml:space="preserve">
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.338-02" xlink:href="note-514.01.338-02a" xml:space="preserve">20</note>
              Eas Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s23234" xml:space="preserve">declinationes, alij latitudinem uocant. </s>
              <s xml:id="echoid-s23235" xml:space="preserve">quantum enim quis ab æquinoctiali declinat, tantundem
                <lb/>
              polus ſupra finitorem extollitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23236" xml:space="preserve">æquinoctialis deprimitur, quemadmodum in ſubiecto diagrammate uides
                <lb/>
              in quo linea U+2020 ſub q. </s>
              <s xml:id="echoid-s23237" xml:space="preserve">uerticis puncto ponitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s23238" xml:space="preserve">poli c. </s>
              <s xml:id="echoid-s23239" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s23240" xml:space="preserve">f. </s>
              <s xml:id="echoid-s23241" xml:space="preserve">in labro finitoris, g h. </s>
              <s xml:id="echoid-s23242" xml:space="preserve">quo ſi notam U+2020
                <lb/>
              ſub numero 10. </s>
              <s xml:id="echoid-s23243" xml:space="preserve">poſuerimus, polus c. </s>
              <s xml:id="echoid-s23244" xml:space="preserve">ſupra finitorem ad numerum 10. </s>
              <s xml:id="echoid-s23245" xml:space="preserve">tolletur. </s>
              <s xml:id="echoid-s23246" xml:space="preserve">ideſt ad decem gradus,
                <lb/>
                <figure xlink:label="fig-514.01.338-01" xlink:href="fig-514.01.338-01a" number="137">
                  <description xml:id="echoid-description81" xml:space="preserve">Il polo.
                    <lb/>
                  cqiunot.
                    <lb/>
                  orizonte</description>
                  <variables xml:id="echoid-variables94" xml:space="preserve">c e b a f</variables>
                </figure>
              qui plane totidem ſunt, quot uertex noſter ab æquinoctiali de-
                <lb/>
              clinat. </s>
              <s xml:id="echoid-s23247" xml:space="preserve">diuerſæ igitur ſunt cœli declinationes. </s>
              <s xml:id="echoid-s23248" xml:space="preserve">Romæ igitur a-
                <lb/>
              lio modo umbra gnomoni comparatur in meridie æquinoctiorũ
                <lb/>
              tempore, alio modo Athenis, alio Alexandriæ, quoniam
                <lb/>
              propter diſcrimina declinationum, alias habet Sol altitudines
                <lb/>
              Romæ, alias Athenis, alias Alexandriæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s23249" xml:space="preserve">diximus autem Solẽ
                <lb/>
              quo altius ſcandit, eò breuiores umbras gnomonum facere.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s23250" xml:space="preserve">Romæ igitur ſi ſtatuatur gnomon partium nouem, octo ex illis
                <lb/>
              umbra gnomonis in plano faciet, cum in meridie Sol Arietis,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s23251" xml:space="preserve">Libræ partes primas ingreditur; </s>
              <s xml:id="echoid-s23252" xml:space="preserve">Athenis uero quoniam
                <lb/>
              alia est declinatio, ſi gnomon fuerit quatuor partium, tres erũt
                <lb/>
              umbræ, ad ſeptem Rhodo quinque, at Tarenti nouem ad unde-
                <lb/>
              cim; </s>
              <s xml:id="echoid-s23253" xml:space="preserve">Alexandriæ tres ad quinque. </s>
              <s xml:id="echoid-s23254" xml:space="preserve">Ex his etiam ſcire poßu-
                <lb/>
              mus quibus nam altior in meridie Sol habeatur, quoniam ex
                <lb/>
              comparatione umbræ ad gnomonem, altitudo Solis comparatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s23255" xml:space="preserve">Ecce Athenis umbra tertia parte gnomone
                <lb/>
              minor eſt: </s>
              <s xml:id="echoid-s23256" xml:space="preserve">Romæ autem octaua. </s>
              <s xml:id="echoid-s23257" xml:space="preserve">quare concluditur altius Solem ſcandere Athenis, quam Romæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23258" xml:space="preserve">tanto al-
                <lb/>
              tius, quanto umbra ſubſeſquitertiæ minor eſt ſubſeſquioctauæ.</s>
              <s xml:id="echoid-s23259" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">40</note>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s23260" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Itaqve</emph>
              in quibuſcunque locis horologia erunt deſcribenda, eò loci ſumenda eſt æquinoctia-
                <lb/>
              lis umbra.</s>
              <s xml:id="echoid-s23261" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s23262" xml:space="preserve">Aggreditur modo ad analemma deſcribendum Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s23263" xml:space="preserve">Quoniam uero unicum analemma non ſatis eſt in omni-
                <lb/>
              bus locis, niſi quatenus in eo communes quidam circuli, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23264" xml:space="preserve">lineæ aſciſc untur (ut dixi) quoniam æquinoctiales
                <lb/>
              umbræ meridianæ alibi aliæ ſunt: </s>
              <s xml:id="echoid-s23265" xml:space="preserve">ideo analemma ſumit pro ea declinatione, quæ eſt Romæ, communem prius
                <lb/>
              regulam proponens, dum dicit. </s>
              <s xml:id="echoid-s23266" xml:space="preserve">{Itaque in quibuſcunque locis horologia erunt deſcribenda, ei loci ſumenda
                <lb/>
              est æquinoctialis umbra.</s>
              <s xml:id="echoid-s23267" xml:space="preserve">} & </s>
              <s xml:id="echoid-s23268" xml:space="preserve">eam umbram intelligit, quam in meridie tempore æquinoctiorum proijcit gno-
                <lb/>
              mon, quoniam ex ea umbra ratio ſumitur aliarum umbrarum meridianarum, cum Sol ad alia ſigna init.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s23269" xml:space="preserve">inquit ergo.</s>
              <s xml:id="echoid-s23270" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s23271" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Et</emph>
              ſi erunt (quemadmodum Romæ) gnomonis partes nouem, umbræ octonæ, deſcribatur li-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.338-04" xlink:href="note-514.01.338-04a" xml:space="preserve">50</note>
              nea in planitia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23272" xml:space="preserve">ex media pros orthas erigatur, ut ſit ad normã,quæ dicitur gnomon: </s>
              <s xml:id="echoid-s23273" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s23274" xml:space="preserve">a linea, quę
                <lb/>
              erit planities in finem gnomonis circino nouem ſpatia dimetiantur,& </s>
              <s xml:id="echoid-s23275" xml:space="preserve">quo loco nonæ partis ſignum
                <lb/>
              fuerit centrum conſtituaturubi erit litera a. </s>
              <s xml:id="echoid-s23276" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s23277" xml:space="preserve">diducto circino ab eo centro ad lineam planitiæ,
                <lb/>
              ubi erit litera b. </s>
              <s xml:id="echoid-s23278" xml:space="preserve">circinatio circuli deſcribatur, quæ dicitur meridiana. </s>
              <s xml:id="echoid-s23279" xml:space="preserve">Deinde ex nouem partibus,
                <lb/>
              quæ ſunt a planitia ad gnomonis centrum,octo ſumantur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23280" xml:space="preserve">ſignentur in linea, quæ eſt in planitia
                <lb/>
              ubi erit litera c. </s>
              <s xml:id="echoid-s23281" xml:space="preserve">Hæc autem erit gnomonis æquinoctialis umbra, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23282" xml:space="preserve">ab eo ſigno & </s>
              <s xml:id="echoid-s23283" xml:space="preserve">litera c. </s>
              <s xml:id="echoid-s23284" xml:space="preserve">per cen-
                <lb/>
              trum ubi eſt litera a. </s>
              <s xml:id="echoid-s23285" xml:space="preserve">linea perducatur, ubi erit Solis æquinoctialis radius.</s>
              <s xml:id="echoid-s23286" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s23287" xml:space="preserve">Analemma ad eam declinationem, quæ eſt Romæ hoc modo fit. </s>
              <s xml:id="echoid-s23288" xml:space="preserve">ducatur linea tranſuerſa in plano, quæ linea
                <lb/>
              planitiæ dicitur:</s>
              <s xml:id="echoid-s23289" xml:space="preserve">non eſt autem ipſa pro finitore, ſed pro eo plano in quo erigitur gnomon, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23290" xml:space="preserve">eſt planum horo-
                <lb/>
              logij æque diſtans finitori. </s>
              <s xml:id="echoid-s23291" xml:space="preserve">in ea igitur ſit gnomon ad angulos rectos ea qualibet longitudine, inde fiat centrum
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.338-05" xlink:href="note-514.01.338-05a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>