Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Page concordance

< >
Scan Original
221 189
222 190
223 191
224 192
225 193
226 194
227 195
228 196
229 197
230 198
231 199
232 200
233 201
234 202
235 203
236 204
237 205
238 206
239 207
240 208
241 209
242 210
243 211
244 212
245 213
246 214
247 215
248 216
249 217
250 218
< >
page |< < (306) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div769" type="section" level="2" n="142">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s23203" xml:space="preserve">
                <pb o="306" file="514.01.338" n="338" rhead="LIBER"/>
              mon appellatur; </s>
              <s xml:id="echoid-s23204" xml:space="preserve">quam demum finitor cum gnomone, aut uerticali facit, ſectio æquinoctialis dicitur, nam
                <lb/>
              ibi finitor, uerticalis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23205" xml:space="preserve">æquinoctalis, qui ſunt ex maioribus ſphæræ circulis, ſe ſe mutuo ſecant. </s>
              <s xml:id="echoid-s23206" xml:space="preserve">Ex huiuſ-
                <lb/>
              modi conſiderationibus, cum his,quæ ſuperius de cono, ac conicis ſectionibus dicta ſunt, regulas conficiendo-
                <lb/>
              rum horologiorum eliciemus, in quocunque plano libuerit ea deſcribere, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23207" xml:space="preserve">quocunque horarum genere uti
                <lb/>
              uoluerimus. </s>
              <s xml:id="echoid-s23208" xml:space="preserve">Nam ex planis alia finitori, alia meridiano, alia uerticali parallela ſunt, alia item ab illis de-
                <lb/>
              clinant, aut inclinant, itemq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s23209" xml:space="preserve">alia caua, alia conuexa, alia in cylindros deſignata ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s23210" xml:space="preserve">horarum quoque plu-
                <lb/>
              ra genera ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s23211" xml:space="preserve">Antiqui diem ſiue longam, ſiue breuem in partes duodenas diſtribuebant. </s>
              <s xml:id="echoid-s23212" xml:space="preserve">Aſtronomi a meri-
                <lb/>
              die horarum initium capiebant, Itali ab occaſu, alij ab ortu incipiunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s23213" xml:space="preserve">Mirum eſt analemmatis inuentum,
                <lb/>
              unde omnia horarum genera deſcribere poſſumus. </s>
              <s xml:id="echoid-s23214" xml:space="preserve">Quare optime Vitruuius prætermiſſa prædictione rerum
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.338-01" xlink:href="note-514.01.338-01a" xml:space="preserve">10</note>
              futurarum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23215" xml:space="preserve">hominis genituræ, ſeu conceptus ratione, ad horologia uenit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23216" xml:space="preserve">analemmatis conſtructionem
                <lb/>
              affert. </s>
              <s xml:id="echoid-s23217" xml:space="preserve">inquit ergo.</s>
              <s xml:id="echoid-s23218" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s23219" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Nobis</emph>
              autem ab his ſeparandæ ſunt horologiorum rationes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23220" xml:space="preserve">explicandæ menſtruæ dierum
                <lb/>
              breuitates, itemque depalationes. </s>
              <s xml:id="echoid-s23221" xml:space="preserve">Nanque Sol æquinoctiali tempore Ariete, Libraq́ue uerſando,
                <lb/>
              quas exgnomone partes habet nouem, eas umbræ facit octo in declinatione cœli, quæ eſt Romæ.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s23222" xml:space="preserve">Itemq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s23223" xml:space="preserve">Athenis quàm magnæ ſunt gnomonis partes quatuor, umbræ ſunt tres: </s>
              <s xml:id="echoid-s23224" xml:space="preserve">Ad ſeptem Rhodo
                <lb/>
              quinque: </s>
              <s xml:id="echoid-s23225" xml:space="preserve">At Tarenti nouem ad undecim: </s>
              <s xml:id="echoid-s23226" xml:space="preserve">Alexandriæ tres ad quinque: </s>
              <s xml:id="echoid-s23227" xml:space="preserve">Cæterisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s23228" xml:space="preserve">omnibus locis
                <lb/>
              aliæ, alio modo umbræ gnomonum æquinoctialies ab natura rerum inueniuntur diſparatæ.</s>
              <s xml:id="echoid-s23229" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s23230" xml:space="preserve">Diuerſa ſunt umbrarum longitudinum diſcrimina æquinoctiorum tempore meridiano, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23231" xml:space="preserve">uarias habent ad
                <lb/>
              gnomones comparationes, idq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s23232" xml:space="preserve">accidit propter diuerſas uerticis, aut æquinoctialis altitudines ſupra ſinitorẽ.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s23233" xml:space="preserve">
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.338-02" xlink:href="note-514.01.338-02a" xml:space="preserve">20</note>
              Eas Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s23234" xml:space="preserve">declinationes, alij latitudinem uocant. </s>
              <s xml:id="echoid-s23235" xml:space="preserve">quantum enim quis ab æquinoctiali declinat, tantundem
                <lb/>
              polus ſupra finitorem extollitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23236" xml:space="preserve">æquinoctialis deprimitur, quemadmodum in ſubiecto diagrammate uides
                <lb/>
              in quo linea U+2020 ſub q. </s>
              <s xml:id="echoid-s23237" xml:space="preserve">uerticis puncto ponitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s23238" xml:space="preserve">poli c. </s>
              <s xml:id="echoid-s23239" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s23240" xml:space="preserve">f. </s>
              <s xml:id="echoid-s23241" xml:space="preserve">in labro finitoris, g h. </s>
              <s xml:id="echoid-s23242" xml:space="preserve">quo ſi notam U+2020
                <lb/>
              ſub numero 10. </s>
              <s xml:id="echoid-s23243" xml:space="preserve">poſuerimus, polus c. </s>
              <s xml:id="echoid-s23244" xml:space="preserve">ſupra finitorem ad numerum 10. </s>
              <s xml:id="echoid-s23245" xml:space="preserve">tolletur. </s>
              <s xml:id="echoid-s23246" xml:space="preserve">ideſt ad decem gradus,
                <lb/>
                <figure xlink:label="fig-514.01.338-01" xlink:href="fig-514.01.338-01a" number="137">
                  <description xml:id="echoid-description81" xml:space="preserve">Il polo.
                    <lb/>
                  cqiunot.
                    <lb/>
                  orizonte</description>
                  <variables xml:id="echoid-variables94" xml:space="preserve">c e b a f</variables>
                </figure>
              qui plane totidem ſunt, quot uertex noſter ab æquinoctiali de-
                <lb/>
              clinat. </s>
              <s xml:id="echoid-s23247" xml:space="preserve">diuerſæ igitur ſunt cœli declinationes. </s>
              <s xml:id="echoid-s23248" xml:space="preserve">Romæ igitur a-
                <lb/>
              lio modo umbra gnomoni comparatur in meridie æquinoctiorũ
                <lb/>
              tempore, alio modo Athenis, alio Alexandriæ, quoniam
                <lb/>
              propter diſcrimina declinationum, alias habet Sol altitudines
                <lb/>
              Romæ, alias Athenis, alias Alexandriæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s23249" xml:space="preserve">diximus autem Solẽ
                <lb/>
              quo altius ſcandit, eò breuiores umbras gnomonum facere.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s23250" xml:space="preserve">Romæ igitur ſi ſtatuatur gnomon partium nouem, octo ex illis
                <lb/>
              umbra gnomonis in plano faciet, cum in meridie Sol Arietis,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s23251" xml:space="preserve">Libræ partes primas ingreditur; </s>
              <s xml:id="echoid-s23252" xml:space="preserve">Athenis uero quoniam
                <lb/>
              alia est declinatio, ſi gnomon fuerit quatuor partium, tres erũt
                <lb/>
              umbræ, ad ſeptem Rhodo quinque, at Tarenti nouem ad unde-
                <lb/>
              cim; </s>
              <s xml:id="echoid-s23253" xml:space="preserve">Alexandriæ tres ad quinque. </s>
              <s xml:id="echoid-s23254" xml:space="preserve">Ex his etiam ſcire poßu-
                <lb/>
              mus quibus nam altior in meridie Sol habeatur, quoniam ex
                <lb/>
              comparatione umbræ ad gnomonem, altitudo Solis comparatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s23255" xml:space="preserve">Ecce Athenis umbra tertia parte gnomone
                <lb/>
              minor eſt: </s>
              <s xml:id="echoid-s23256" xml:space="preserve">Romæ autem octaua. </s>
              <s xml:id="echoid-s23257" xml:space="preserve">quare concluditur altius Solem ſcandere Athenis, quam Romæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23258" xml:space="preserve">tanto al-
                <lb/>
              tius, quanto umbra ſubſeſquitertiæ minor eſt ſubſeſquioctauæ.</s>
              <s xml:id="echoid-s23259" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">40</note>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s23260" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Itaqve</emph>
              in quibuſcunque locis horologia erunt deſcribenda, eò loci ſumenda eſt æquinoctia-
                <lb/>
              lis umbra.</s>
              <s xml:id="echoid-s23261" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s23262" xml:space="preserve">Aggreditur modo ad analemma deſcribendum Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s23263" xml:space="preserve">Quoniam uero unicum analemma non ſatis eſt in omni-
                <lb/>
              bus locis, niſi quatenus in eo communes quidam circuli, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23264" xml:space="preserve">lineæ aſciſc untur (ut dixi) quoniam æquinoctiales
                <lb/>
              umbræ meridianæ alibi aliæ ſunt: </s>
              <s xml:id="echoid-s23265" xml:space="preserve">ideo analemma ſumit pro ea declinatione, quæ eſt Romæ, communem prius
                <lb/>
              regulam proponens, dum dicit. </s>
              <s xml:id="echoid-s23266" xml:space="preserve">{Itaque in quibuſcunque locis horologia erunt deſcribenda, ei loci ſumenda
                <lb/>
              est æquinoctialis umbra.</s>
              <s xml:id="echoid-s23267" xml:space="preserve">} & </s>
              <s xml:id="echoid-s23268" xml:space="preserve">eam umbram intelligit, quam in meridie tempore æquinoctiorum proijcit gno-
                <lb/>
              mon, quoniam ex ea umbra ratio ſumitur aliarum umbrarum meridianarum, cum Sol ad alia ſigna init.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s23269" xml:space="preserve">inquit ergo.</s>
              <s xml:id="echoid-s23270" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s23271" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Et</emph>
              ſi erunt (quemadmodum Romæ) gnomonis partes nouem, umbræ octonæ, deſcribatur li-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.338-04" xlink:href="note-514.01.338-04a" xml:space="preserve">50</note>
              nea in planitia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23272" xml:space="preserve">ex media pros orthas erigatur, ut ſit ad normã,quæ dicitur gnomon: </s>
              <s xml:id="echoid-s23273" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s23274" xml:space="preserve">a linea, quę
                <lb/>
              erit planities in finem gnomonis circino nouem ſpatia dimetiantur,& </s>
              <s xml:id="echoid-s23275" xml:space="preserve">quo loco nonæ partis ſignum
                <lb/>
              fuerit centrum conſtituaturubi erit litera a. </s>
              <s xml:id="echoid-s23276" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s23277" xml:space="preserve">diducto circino ab eo centro ad lineam planitiæ,
                <lb/>
              ubi erit litera b. </s>
              <s xml:id="echoid-s23278" xml:space="preserve">circinatio circuli deſcribatur, quæ dicitur meridiana. </s>
              <s xml:id="echoid-s23279" xml:space="preserve">Deinde ex nouem partibus,
                <lb/>
              quæ ſunt a planitia ad gnomonis centrum,octo ſumantur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23280" xml:space="preserve">ſignentur in linea, quæ eſt in planitia
                <lb/>
              ubi erit litera c. </s>
              <s xml:id="echoid-s23281" xml:space="preserve">Hæc autem erit gnomonis æquinoctialis umbra, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23282" xml:space="preserve">ab eo ſigno & </s>
              <s xml:id="echoid-s23283" xml:space="preserve">litera c. </s>
              <s xml:id="echoid-s23284" xml:space="preserve">per cen-
                <lb/>
              trum ubi eſt litera a. </s>
              <s xml:id="echoid-s23285" xml:space="preserve">linea perducatur, ubi erit Solis æquinoctialis radius.</s>
              <s xml:id="echoid-s23286" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s23287" xml:space="preserve">Analemma ad eam declinationem, quæ eſt Romæ hoc modo fit. </s>
              <s xml:id="echoid-s23288" xml:space="preserve">ducatur linea tranſuerſa in plano, quæ linea
                <lb/>
              planitiæ dicitur:</s>
              <s xml:id="echoid-s23289" xml:space="preserve">non eſt autem ipſa pro finitore, ſed pro eo plano in quo erigitur gnomon, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23290" xml:space="preserve">eſt planum horo-
                <lb/>
              logij æque diſtans finitori. </s>
              <s xml:id="echoid-s23291" xml:space="preserve">in ea igitur ſit gnomon ad angulos rectos ea qualibet longitudine, inde fiat centrum
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.338-05" xlink:href="note-514.01.338-05a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>