Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Page concordance

< >
Scan Original
251 219
252 220
253 221
254 222
255 223
256 224
257 225
258 226
259 227
260 228
261 229
262 230
263 231
264 232
265 233
266 234
267 235
268 236
269 237
270 238
271 239
272 240
273 241
274 242
275 243
276 244
277 245
278 246
279 247
280 248
< >
page |< < (306) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div769" type="section" level="2" n="142">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s23203" xml:space="preserve">
                <pb o="306" file="514.01.338" n="338" rhead="LIBER"/>
              mon appellatur; </s>
              <s xml:id="echoid-s23204" xml:space="preserve">quam demum finitor cum gnomone, aut uerticali facit, ſectio æquinoctialis dicitur, nam
                <lb/>
              ibi finitor, uerticalis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23205" xml:space="preserve">æquinoctalis, qui ſunt ex maioribus ſphæræ circulis, ſe ſe mutuo ſecant. </s>
              <s xml:id="echoid-s23206" xml:space="preserve">Ex huiuſ-
                <lb/>
              modi conſiderationibus, cum his,quæ ſuperius de cono, ac conicis ſectionibus dicta ſunt, regulas conficiendo-
                <lb/>
              rum horologiorum eliciemus, in quocunque plano libuerit ea deſcribere, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23207" xml:space="preserve">quocunque horarum genere uti
                <lb/>
              uoluerimus. </s>
              <s xml:id="echoid-s23208" xml:space="preserve">Nam ex planis alia finitori, alia meridiano, alia uerticali parallela ſunt, alia item ab illis de-
                <lb/>
              clinant, aut inclinant, itemq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s23209" xml:space="preserve">alia caua, alia conuexa, alia in cylindros deſignata ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s23210" xml:space="preserve">horarum quoque plu-
                <lb/>
              ra genera ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s23211" xml:space="preserve">Antiqui diem ſiue longam, ſiue breuem in partes duodenas diſtribuebant. </s>
              <s xml:id="echoid-s23212" xml:space="preserve">Aſtronomi a meri-
                <lb/>
              die horarum initium capiebant, Itali ab occaſu, alij ab ortu incipiunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s23213" xml:space="preserve">Mirum eſt analemmatis inuentum,
                <lb/>
              unde omnia horarum genera deſcribere poſſumus. </s>
              <s xml:id="echoid-s23214" xml:space="preserve">Quare optime Vitruuius prætermiſſa prædictione rerum
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.338-01" xlink:href="note-514.01.338-01a" xml:space="preserve">10</note>
              futurarum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23215" xml:space="preserve">hominis genituræ, ſeu conceptus ratione, ad horologia uenit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23216" xml:space="preserve">analemmatis conſtructionem
                <lb/>
              affert. </s>
              <s xml:id="echoid-s23217" xml:space="preserve">inquit ergo.</s>
              <s xml:id="echoid-s23218" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s23219" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Nobis</emph>
              autem ab his ſeparandæ ſunt horologiorum rationes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23220" xml:space="preserve">explicandæ menſtruæ dierum
                <lb/>
              breuitates, itemque depalationes. </s>
              <s xml:id="echoid-s23221" xml:space="preserve">Nanque Sol æquinoctiali tempore Ariete, Libraq́ue uerſando,
                <lb/>
              quas exgnomone partes habet nouem, eas umbræ facit octo in declinatione cœli, quæ eſt Romæ.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s23222" xml:space="preserve">Itemq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s23223" xml:space="preserve">Athenis quàm magnæ ſunt gnomonis partes quatuor, umbræ ſunt tres: </s>
              <s xml:id="echoid-s23224" xml:space="preserve">Ad ſeptem Rhodo
                <lb/>
              quinque: </s>
              <s xml:id="echoid-s23225" xml:space="preserve">At Tarenti nouem ad undecim: </s>
              <s xml:id="echoid-s23226" xml:space="preserve">Alexandriæ tres ad quinque: </s>
              <s xml:id="echoid-s23227" xml:space="preserve">Cæterisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s23228" xml:space="preserve">omnibus locis
                <lb/>
              aliæ, alio modo umbræ gnomonum æquinoctialies ab natura rerum inueniuntur diſparatæ.</s>
              <s xml:id="echoid-s23229" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s23230" xml:space="preserve">Diuerſa ſunt umbrarum longitudinum diſcrimina æquinoctiorum tempore meridiano, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23231" xml:space="preserve">uarias habent ad
                <lb/>
              gnomones comparationes, idq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s23232" xml:space="preserve">accidit propter diuerſas uerticis, aut æquinoctialis altitudines ſupra ſinitorẽ.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s23233" xml:space="preserve">
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.338-02" xlink:href="note-514.01.338-02a" xml:space="preserve">20</note>
              Eas Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s23234" xml:space="preserve">declinationes, alij latitudinem uocant. </s>
              <s xml:id="echoid-s23235" xml:space="preserve">quantum enim quis ab æquinoctiali declinat, tantundem
                <lb/>
              polus ſupra finitorem extollitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23236" xml:space="preserve">æquinoctialis deprimitur, quemadmodum in ſubiecto diagrammate uides
                <lb/>
              in quo linea U+2020 ſub q. </s>
              <s xml:id="echoid-s23237" xml:space="preserve">uerticis puncto ponitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s23238" xml:space="preserve">poli c. </s>
              <s xml:id="echoid-s23239" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s23240" xml:space="preserve">f. </s>
              <s xml:id="echoid-s23241" xml:space="preserve">in labro finitoris, g h. </s>
              <s xml:id="echoid-s23242" xml:space="preserve">quo ſi notam U+2020
                <lb/>
              ſub numero 10. </s>
              <s xml:id="echoid-s23243" xml:space="preserve">poſuerimus, polus c. </s>
              <s xml:id="echoid-s23244" xml:space="preserve">ſupra finitorem ad numerum 10. </s>
              <s xml:id="echoid-s23245" xml:space="preserve">tolletur. </s>
              <s xml:id="echoid-s23246" xml:space="preserve">ideſt ad decem gradus,
                <lb/>
                <figure xlink:label="fig-514.01.338-01" xlink:href="fig-514.01.338-01a" number="137">
                  <description xml:id="echoid-description81" xml:space="preserve">Il polo.
                    <lb/>
                  cqiunot.
                    <lb/>
                  orizonte</description>
                  <variables xml:id="echoid-variables94" xml:space="preserve">c e b a f</variables>
                </figure>
              qui plane totidem ſunt, quot uertex noſter ab æquinoctiali de-
                <lb/>
              clinat. </s>
              <s xml:id="echoid-s23247" xml:space="preserve">diuerſæ igitur ſunt cœli declinationes. </s>
              <s xml:id="echoid-s23248" xml:space="preserve">Romæ igitur a-
                <lb/>
              lio modo umbra gnomoni comparatur in meridie æquinoctiorũ
                <lb/>
              tempore, alio modo Athenis, alio Alexandriæ, quoniam
                <lb/>
              propter diſcrimina declinationum, alias habet Sol altitudines
                <lb/>
              Romæ, alias Athenis, alias Alexandriæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s23249" xml:space="preserve">diximus autem Solẽ
                <lb/>
              quo altius ſcandit, eò breuiores umbras gnomonum facere.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s23250" xml:space="preserve">Romæ igitur ſi ſtatuatur gnomon partium nouem, octo ex illis
                <lb/>
              umbra gnomonis in plano faciet, cum in meridie Sol Arietis,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s23251" xml:space="preserve">Libræ partes primas ingreditur; </s>
              <s xml:id="echoid-s23252" xml:space="preserve">Athenis uero quoniam
                <lb/>
              alia est declinatio, ſi gnomon fuerit quatuor partium, tres erũt
                <lb/>
              umbræ, ad ſeptem Rhodo quinque, at Tarenti nouem ad unde-
                <lb/>
              cim; </s>
              <s xml:id="echoid-s23253" xml:space="preserve">Alexandriæ tres ad quinque. </s>
              <s xml:id="echoid-s23254" xml:space="preserve">Ex his etiam ſcire poßu-
                <lb/>
              mus quibus nam altior in meridie Sol habeatur, quoniam ex
                <lb/>
              comparatione umbræ ad gnomonem, altitudo Solis comparatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s23255" xml:space="preserve">Ecce Athenis umbra tertia parte gnomone
                <lb/>
              minor eſt: </s>
              <s xml:id="echoid-s23256" xml:space="preserve">Romæ autem octaua. </s>
              <s xml:id="echoid-s23257" xml:space="preserve">quare concluditur altius Solem ſcandere Athenis, quam Romæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23258" xml:space="preserve">tanto al-
                <lb/>
              tius, quanto umbra ſubſeſquitertiæ minor eſt ſubſeſquioctauæ.</s>
              <s xml:id="echoid-s23259" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">40</note>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s23260" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Itaqve</emph>
              in quibuſcunque locis horologia erunt deſcribenda, eò loci ſumenda eſt æquinoctia-
                <lb/>
              lis umbra.</s>
              <s xml:id="echoid-s23261" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s23262" xml:space="preserve">Aggreditur modo ad analemma deſcribendum Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s23263" xml:space="preserve">Quoniam uero unicum analemma non ſatis eſt in omni-
                <lb/>
              bus locis, niſi quatenus in eo communes quidam circuli, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23264" xml:space="preserve">lineæ aſciſc untur (ut dixi) quoniam æquinoctiales
                <lb/>
              umbræ meridianæ alibi aliæ ſunt: </s>
              <s xml:id="echoid-s23265" xml:space="preserve">ideo analemma ſumit pro ea declinatione, quæ eſt Romæ, communem prius
                <lb/>
              regulam proponens, dum dicit. </s>
              <s xml:id="echoid-s23266" xml:space="preserve">{Itaque in quibuſcunque locis horologia erunt deſcribenda, ei loci ſumenda
                <lb/>
              est æquinoctialis umbra.</s>
              <s xml:id="echoid-s23267" xml:space="preserve">} & </s>
              <s xml:id="echoid-s23268" xml:space="preserve">eam umbram intelligit, quam in meridie tempore æquinoctiorum proijcit gno-
                <lb/>
              mon, quoniam ex ea umbra ratio ſumitur aliarum umbrarum meridianarum, cum Sol ad alia ſigna init.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s23269" xml:space="preserve">inquit ergo.</s>
              <s xml:id="echoid-s23270" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s23271" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Et</emph>
              ſi erunt (quemadmodum Romæ) gnomonis partes nouem, umbræ octonæ, deſcribatur li-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.338-04" xlink:href="note-514.01.338-04a" xml:space="preserve">50</note>
              nea in planitia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23272" xml:space="preserve">ex media pros orthas erigatur, ut ſit ad normã,quæ dicitur gnomon: </s>
              <s xml:id="echoid-s23273" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s23274" xml:space="preserve">a linea, quę
                <lb/>
              erit planities in finem gnomonis circino nouem ſpatia dimetiantur,& </s>
              <s xml:id="echoid-s23275" xml:space="preserve">quo loco nonæ partis ſignum
                <lb/>
              fuerit centrum conſtituaturubi erit litera a. </s>
              <s xml:id="echoid-s23276" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s23277" xml:space="preserve">diducto circino ab eo centro ad lineam planitiæ,
                <lb/>
              ubi erit litera b. </s>
              <s xml:id="echoid-s23278" xml:space="preserve">circinatio circuli deſcribatur, quæ dicitur meridiana. </s>
              <s xml:id="echoid-s23279" xml:space="preserve">Deinde ex nouem partibus,
                <lb/>
              quæ ſunt a planitia ad gnomonis centrum,octo ſumantur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23280" xml:space="preserve">ſignentur in linea, quæ eſt in planitia
                <lb/>
              ubi erit litera c. </s>
              <s xml:id="echoid-s23281" xml:space="preserve">Hæc autem erit gnomonis æquinoctialis umbra, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23282" xml:space="preserve">ab eo ſigno & </s>
              <s xml:id="echoid-s23283" xml:space="preserve">litera c. </s>
              <s xml:id="echoid-s23284" xml:space="preserve">per cen-
                <lb/>
              trum ubi eſt litera a. </s>
              <s xml:id="echoid-s23285" xml:space="preserve">linea perducatur, ubi erit Solis æquinoctialis radius.</s>
              <s xml:id="echoid-s23286" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s23287" xml:space="preserve">Analemma ad eam declinationem, quæ eſt Romæ hoc modo fit. </s>
              <s xml:id="echoid-s23288" xml:space="preserve">ducatur linea tranſuerſa in plano, quæ linea
                <lb/>
              planitiæ dicitur:</s>
              <s xml:id="echoid-s23289" xml:space="preserve">non eſt autem ipſa pro finitore, ſed pro eo plano in quo erigitur gnomon, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23290" xml:space="preserve">eſt planum horo-
                <lb/>
              logij æque diſtans finitori. </s>
              <s xml:id="echoid-s23291" xml:space="preserve">in ea igitur ſit gnomon ad angulos rectos ea qualibet longitudine, inde fiat centrum
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.338-05" xlink:href="note-514.01.338-05a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>