Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Page concordance

< >
Scan Original
121 89
122 90
123 91
124 92
125 93
126 94
127 95
128 96
129 97
130 98
131 99
132 100
133 101
134 102
135 103
136 104
137 105
138 106
139 107
140 108
141 109
142 110
143 111
144 112
145 113
146 114
147 115
148 116
149 117
150 118
< >
page |< < (311) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div769" type="section" level="2" n="142">
            <p>
              <s xml:id="echoid-s23643" xml:space="preserve">
                <pb o="311" file="514.01.343" n="343" rhead="NONVS."/>
              f g, facti. </s>
              <s xml:id="echoid-s23644" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s23645" xml:space="preserve">t. </s>
              <s xml:id="echoid-s23646" xml:space="preserve">centrum in diametro k l. </s>
              <s xml:id="echoid-s23647" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s23648" xml:space="preserve">u. </s>
              <s xml:id="echoid-s23649" xml:space="preserve">demum centrum in q r. </s>
              <s xml:id="echoid-s23650" xml:space="preserve">Quoniam uero diuerſæ ſunt
                <lb/>
              cali inclinationes, ut dictum eſt, alia Romæ alia Athenis, alia alibi: </s>
              <s xml:id="echoid-s23651" xml:space="preserve">ideo ſtatuendum est pro qua inclinatio-
                <lb/>
              ne horologium ſit conficiendum, ut & </s>
              <s xml:id="echoid-s23652" xml:space="preserve">finitoris, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23653" xml:space="preserve">uerticalis diametros analemmati inſcrib amus. </s>
              <s xml:id="echoid-s23654" xml:space="preserve">Statuamus
                <lb/>
              crgo borologium deſcribere ad eam inclinationem, quæ eſt Venetijs, quæ ad quadraginta quinque tetrantis
                <lb/>
                <figure xlink:label="fig-514.01.343-01" xlink:href="fig-514.01.343-01a" number="141">
                  <variables xml:id="echoid-variables97" xml:space="preserve">1 3 b x z g 2 5 f p 0 1 4 t I c e o n m r u 6 q i h 8 y d 5</variables>
                </figure>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.343-01" xlink:href="note-514.01.343-01a" xml:space="preserve">10</note>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.343-02" xlink:href="note-514.01.343-02a" xml:space="preserve">20</note>
              partes extollitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s23655" xml:space="preserve">numeretur altitudo dicta a puncto
                <lb/>
              b, uerſus d. </s>
              <s xml:id="echoid-s23656" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s23657" xml:space="preserve">fiat ſignum in meridiana circina-
                <lb/>
              tione, ubi est litera x. </s>
              <s xml:id="echoid-s23658" xml:space="preserve">ducatur ab x, per cen-
                <lb/>
              trum e, ad oppoſitam partem meridiani linea X
                <lb/>
              e y. </s>
              <s xml:id="echoid-s23659" xml:space="preserve">quæ finitoris diametro reſpondebit. </s>
              <s xml:id="echoid-s23660" xml:space="preserve">Ducatur
                <lb/>
              deinde diameter uerticalis, quæ gnomon dicitur ad
                <lb/>
              angulos rectos finitoris diametrum ſecans, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23661" xml:space="preserve">ſit il-
                <lb/>
              la z e &</s>
              <s xml:id="echoid-s23662" xml:space="preserve">. His expeditis ducendæ ſunt lineæ a
                <lb/>
              ſingulis diametrorum ſectionibus finitoris, uerbi
                <lb/>
              gratia ubi diameter f g, ſecat finitorem x e y.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s23663" xml:space="preserve">ubi eſt 2. </s>
              <s xml:id="echoid-s23664" xml:space="preserve">ducenda est linea ad circinationem he-
                <lb/>
              micycli Cancri ad punctum i. </s>
              <s xml:id="echoid-s23665" xml:space="preserve">ſimili modo ubi dia-
                <lb/>
              meter k l, ſecat finitorem x e y, in ſigno 4. </s>
              <s xml:id="echoid-s23666" xml:space="preserve">
                <lb/>
              ducenda eſt linea ad ſemicirculi ſui circinationem
                <lb/>
              in ſignum 3. </s>
              <s xml:id="echoid-s23667" xml:space="preserve">eadem ratione a diametro q r. </s>
              <s xml:id="echoid-s23668" xml:space="preserve">in
                <lb/>
              ſectione eius, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23669" xml:space="preserve">finitoris ducenda eſt linea b s. </s>
              <s xml:id="echoid-s23670" xml:space="preserve">
                <lb/>
              hæ igitur erunt communes eorum circulorum cum
                <lb/>
              finitore ſectiones, quæ quotam partem eorum circu-
                <lb/>
              lorum extantem ſupra finitorem ostendunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s23671" xml:space="preserve">itaque
                <lb/>
              ſi ducamus ſemicirculum g 1 f. </s>
              <s xml:id="echoid-s23672" xml:space="preserve">ad integrum cir-
                <lb/>
              culum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23673" xml:space="preserve">ſectionem 1 2, producamus ad alteram
                <lb/>
              partẽ circuli, ſane pars illa 1 g, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23674" xml:space="preserve">extremo lineæ
                <lb/>
              1 2 comprehenſa, oſtendet portionẽ quæ ſub finitore
                <lb/>
              erit. </s>
              <s xml:id="echoid-s23675" xml:space="preserve">reliqua uero 1 f, et alterum extremũ, partem
                <lb/>
              extantem declarabit. </s>
              <s xml:id="echoid-s23676" xml:space="preserve">Eadem erit reliquarum diame
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.343-03" xlink:href="note-514.01.343-03a" xml:space="preserve">30</note>
              trorum ſpeculatio. </s>
              <s xml:id="echoid-s23677" xml:space="preserve">Sumamus ergo in alio loco circulum diametri f s g. </s>
              <s xml:id="echoid-s23678" xml:space="preserve">qui ſit 1 f 7 g. </s>
              <s xml:id="echoid-s23679" xml:space="preserve">ita ut 1, ad
                <lb/>
              dextram collocetur ubi ortus 7. </s>
              <s xml:id="echoid-s23680" xml:space="preserve">ad ſiniſtram ubi occaſus, g. </s>
              <s xml:id="echoid-s23681" xml:space="preserve">in imo, f. </s>
              <s xml:id="echoid-s23682" xml:space="preserve">in ſummo ſit: </s>
              <s xml:id="echoid-s23683" xml:space="preserve">iam diuidendus est
                <lb/>
              circulus is iuxta id genus horarum, quod propoſitum eſt, nam diuerſorum gener um horarum, diuerſas faciunt
                <lb/>
              illius circuli partitiones. </s>
              <s xml:id="echoid-s23684" xml:space="preserve">Sumamus nos ante alia, horas antiquas: </s>
              <s xml:id="echoid-s23685" xml:space="preserve">diuidatur ergo portio circuli huius 1
                <lb/>
              g 7. </s>
              <s xml:id="echoid-s23686" xml:space="preserve">quæſupra finitorem eſſe fingitur, in partes duodenas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23687" xml:space="preserve">ubi eſt litera 1. </s>
              <s xml:id="echoid-s23688" xml:space="preserve">ad ortum notandum est 1
                <lb/>
              2. </s>
              <s xml:id="echoid-s23689" xml:space="preserve">diuidatur quoque portio i g 7. </s>
              <s xml:id="echoid-s23690" xml:space="preserve">infra 1. </s>
              <s xml:id="echoid-s23691" xml:space="preserve">in duodenas partes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23692" xml:space="preserve">in prima parte tam ſupra, quam in-
                <lb/>
              fra 1. </s>
              <s xml:id="echoid-s23693" xml:space="preserve">noteur 11. </s>
              <s xml:id="echoid-s23694" xml:space="preserve">in ſecundis 10. </s>
              <s xml:id="echoid-s23695" xml:space="preserve">in tertijs 9. </s>
              <s xml:id="echoid-s23696" xml:space="preserve">in quartis octo, in quintis ſeptem, in ſextis 6. </s>
              <s xml:id="echoid-s23697" xml:space="preserve">in ſep-
                <lb/>
              timis quinque, in octauis 4. </s>
              <s xml:id="echoid-s23698" xml:space="preserve">in nonis 3. </s>
              <s xml:id="echoid-s23699" xml:space="preserve">in decimis 2. </s>
              <s xml:id="echoid-s23700" xml:space="preserve">in undecimis 1. </s>
              <s xml:id="echoid-s23701" xml:space="preserve">Ita enim diuiſæ erunt portiones
                <lb/>
              circuli tam ſupra, quam infra finitorem, nec te moueat quod portio 1 g 7. </s>
              <s xml:id="echoid-s23702" xml:space="preserve">inferior Cancri inſeruiat par-
                <lb/>
              titioni minoris diei, quoniam conſider anda eſt tanquam portio ſuperior Capricorni. </s>
              <s xml:id="echoid-s23703" xml:space="preserve">His rationibus omnium
                <lb/>
              ſignorum circuli partiendi ſunt, uidebis autem in omni ſigno portionem horarum extantem finitori. </s>
              <s xml:id="echoid-s23704" xml:space="preserve">post hæc
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.343-04" xlink:href="note-514.01.343-04a" xml:space="preserve">40</note>
              fiat diameter circuli 1 f 7 g. </s>
              <s xml:id="echoid-s23705" xml:space="preserve">qui meridiano reſpondeat, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23706" xml:space="preserve">ſit f g. </s>
              <s xml:id="echoid-s23707" xml:space="preserve">ad eam diametrum rectæ ducantur a
                <lb/>
              ſingulis partibus in circinationis linea ſignatis, ita ab 11. </s>
              <s xml:id="echoid-s23708" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s23709" xml:space="preserve">1. </s>
              <s xml:id="echoid-s23710" xml:space="preserve">cadet linea in f g. </s>
              <s xml:id="echoid-s23711" xml:space="preserve">diametrum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23712" xml:space="preserve">ſi-
                <lb/>
              mili ratione ab 10. </s>
              <s xml:id="echoid-s23713" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s23714" xml:space="preserve">2. </s>
              <s xml:id="echoid-s23715" xml:space="preserve">ab 9. </s>
              <s xml:id="echoid-s23716" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s23717" xml:space="preserve">3, ab 8. </s>
              <s xml:id="echoid-s23718" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s23719" xml:space="preserve">4. </s>
              <s xml:id="echoid-s23720" xml:space="preserve">ab 7. </s>
              <s xml:id="echoid-s23721" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s23722" xml:space="preserve">5. </s>
              <s xml:id="echoid-s23723" xml:space="preserve">erunt autem ſigna ubi 6. </s>
              <s xml:id="echoid-s23724" xml:space="preserve">in
                <lb/>
              meridiana linea, nam ſexta hora antiquorum meridies erat. </s>
              <s xml:id="echoid-s23725" xml:space="preserve">Sunt autem lineæ buiuſmodi ea de cauſa ductæ
                <lb/>
              ut ſciamus ſectiones horarias cum plano horologij, uel finitoris. </s>
              <s xml:id="echoid-s23726" xml:space="preserve">Nunc ex anal emmate Solis altitudines eli-
                <lb/>
              ciendæ, ut protenſiones umbrarum ſingulis horis indicemus. </s>
              <s xml:id="echoid-s23727" xml:space="preserve">Sumatur igitur ab analemmate meridianus a
                <lb/>
              b c d, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23728" xml:space="preserve">diameter tropici Cancri f g. </s>
              <s xml:id="echoid-s23729" xml:space="preserve">ſecundum partitiones iam factas in diagrammate O. </s>
              <s xml:id="echoid-s23730" xml:space="preserve">Sumatur
                <lb/>
              etiam finitor x e y. </s>
              <s xml:id="echoid-s23731" xml:space="preserve">quemadmodum eſt in analemmate, traijciantur autem lineæ per diuiſiones ſingulas Cã
                <lb/>
              cri, quæ æquidiſtent finitori x e y. </s>
              <s xml:id="echoid-s23732" xml:space="preserve">quæ altero extremo cir cinationem meridiani, altero verticalem diame-
                <lb/>
              trum contingant. </s>
              <s xml:id="echoid-s23733" xml:space="preserve">post hæc gnomonis longitudinem ſtatuas quantam libet. </s>
              <s xml:id="echoid-s23734" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s23735" xml:space="preserve">eam pones ſub e. </s>
              <s xml:id="echoid-s23736" xml:space="preserve">ubi apex
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.343-05" xlink:href="note-514.01.343-05a" xml:space="preserve">50</note>
              gnomonis eſt ad z. </s>
              <s xml:id="echoid-s23737" xml:space="preserve">in diametro uerticali z e &</s>
              <s xml:id="echoid-s23738" xml:space="preserve">. & </s>
              <s xml:id="echoid-s23739" xml:space="preserve">per z. </s>
              <s xml:id="echoid-s23740" xml:space="preserve">ubi pes gnomonis eſſe fingitur tranſeat linea
                <lb/>
              finitori æque distans, quæ ſit T Z V. </s>
              <s xml:id="echoid-s23741" xml:space="preserve">linea hæc planitiæ linea eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s23742" xml:space="preserve">ad eliciendas aut em umbrarum produ-
                <lb/>
              ctiones ſingulis horis, duces occultas lineas ab horis in meridiana circinatione ſignatis per centrum e, ad
                <lb/>
              lineam planitiæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s23743" xml:space="preserve">metieris autem umbras a ſigno Z, ubi est pes gnomonis ad terminum ſingular um hora-
                <lb/>
              rum in lineam planitiæ ductarum. </s>
              <s xml:id="echoid-s23744" xml:space="preserve">ſimili ratione, ſi lineam Q R S. </s>
              <s xml:id="echoid-s23745" xml:space="preserve">duxeris æque diſtantem finitori ſupra
                <lb/>
              centrum e. </s>
              <s xml:id="echoid-s23746" xml:space="preserve">pro gnomonis longitudine, & </s>
              <s xml:id="echoid-s23747" xml:space="preserve">ad eã lineas occultas, ab horis in circinatione meridiani poſitis de-
                <lb/>
              duxeris, habebis longitudinem umbræ in horis hybernis: </s>
              <s xml:id="echoid-s23748" xml:space="preserve">quemadmodum ex diagrammmate noſces. </s>
              <s xml:id="echoid-s23749" xml:space="preserve">Sed
                <lb/>
              accedamus ad latitudinem umbræ ex analemmate elicienda. </s>
              <s xml:id="echoid-s23750" xml:space="preserve">Primum ergo ut confuſionem linearum fugiamus,
                <lb/>
              circulũut ſupra, facies a b c d. </s>
              <s xml:id="echoid-s23751" xml:space="preserve">in quo uerticalis diametrum z e &</s>
              <s xml:id="echoid-s23752" xml:space="preserve">. & </s>
              <s xml:id="echoid-s23753" xml:space="preserve">finitorem x e y. </s>
              <s xml:id="echoid-s23754" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s23755" xml:space="preserve">tropici
                <lb/>
              diametrum f g. </s>
              <s xml:id="echoid-s23756" xml:space="preserve">cum ſuis diuiſionibus ex diagrammate O. </s>
              <s xml:id="echoid-s23757" xml:space="preserve">ſumptis, inde duces per diuiſionis tropici ſigna,
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.343-06" xlink:href="note-514.01.343-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>