Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Page concordance

< >
Scan Original
141 109
142 110
143 111
144 112
145 113
146 114
147 115
148 116
149 117
150 118
151 119
152 120
153 121
154 122
155 123
156 124
157 125
158 126
159 127
160 128
161 129
162 130
163 131
164 132
165 133
166 134
167 135
168 136
169 137
170 138
< >
page |< < (320) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div769" type="section" level="2" n="142">
            <p>
              <s xml:id="echoid-s24393" xml:space="preserve">
                <pb o="320" file="514.01.352" n="352" rhead="LIBER"/>
              logium in plano finitoris mobilis ratione meridiani immobilis, illi eſt ad angulosrectos, ſed ratione finitoris im-
                <lb/>
              mobilis ad illum eſt inclinatum. </s>
              <s xml:id="echoid-s24394" xml:space="preserve">Demum horologum in plano meridiani mobilis, neque ad finitorem, neque
                <lb/>
              ad meridianum immobiles cadit ad angulos rectos, ſed ad utrunque est inclinatum. </s>
              <s xml:id="echoid-s24395" xml:space="preserve">Conueniunt in hoc omnia
                <lb/>
              inclinata, quod in utraque ſuperficie confici, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24396" xml:space="preserve">deſcribi poſſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s24397" xml:space="preserve">Ac primum horologia inclinata ad finitorem,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s24398" xml:space="preserve">recta ad meridianum faciem alteram habet ad ſuperiorem, altera ad inferiorem partem ſpectantem. </s>
              <s xml:id="echoid-s24399" xml:space="preserve">horo-
                <lb/>
              logia in plano uerticalis mobilis faciem unam a meridiano declinantem habent, alteram ad alteram partem
                <lb/>
              meridiani. </s>
              <s xml:id="echoid-s24400" xml:space="preserve">horologia demum in plano meridiani mobilis altera facie declinant ab ortu, altera ad occaſum.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s24401" xml:space="preserve">Conueniunt quoque quod omnia ex iam deſcripto analemmate ſumuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s24402" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s24403" xml:space="preserve">circunferentias eas ſumunt, a
                <lb/>
              quibus tum altitudo, tum latitudo Solis juper ea plana comparatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s24404" xml:space="preserve">Inclinationes autem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24405" xml:space="preserve">declinationes
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.352-01" xlink:href="note-514.01.352-01a" xml:space="preserve">10</note>
              parietum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24406" xml:space="preserve">planorum, in quibus deſcribenda ſunt horologia, multis instrumentis excipiuntur, quæ paſſim
                <lb/>
              videre licet. </s>
              <s xml:id="echoid-s24407" xml:space="preserve">Hæc autem omnia ſi recte perpendantur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24408" xml:space="preserve">animo uerſentur, facilem nobis aditum ad maiora
                <lb/>
              patefacient, quorum demonſtrationes (ut dixi) & </s>
              <s xml:id="echoid-s24409" xml:space="preserve">Ptolemæo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24410" xml:space="preserve">Commandino relinquans.</s>
              <s xml:id="echoid-s24411" xml:space="preserve"/>
            </p>
          </div>
          <div xml:id="echoid-div780" type="section" level="2" n="143">
            <head xml:id="echoid-head151" style="it" xml:space="preserve">De horologiorum ratione, & uſu, atque eorum inuentione
              <lb/>
            & quibus inuentoribus. # Cap. IX.</head>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s24412" xml:space="preserve">H
                <emph style="sc">Emicyclivm</emph>
              excauatum ex quadrato ad enclimaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s24413" xml:space="preserve">ſucciſum, Beroſus Chaldæus dicitur
                <lb/>
              inueniſſe: </s>
              <s xml:id="echoid-s24414" xml:space="preserve">ſcaphem, ſiue hemiſphærium, Ariſtarchus Samius. </s>
              <s xml:id="echoid-s24415" xml:space="preserve">Idem etiam diſcum in pla-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.352-02" xlink:href="note-514.01.352-02a" xml:space="preserve">20</note>
              nitia, arachnem Eudoxus Aſtrologus. </s>
              <s xml:id="echoid-s24416" xml:space="preserve">Nonnulli dicunt Apollonium; </s>
              <s xml:id="echoid-s24417" xml:space="preserve">plinthium ſiue la-
                <lb/>
              cunar (quod etiam in Circo Flaminio eſt poſitum) Scopas Syracuſanus,: </s>
              <s xml:id="echoid-s24418" xml:space="preserve">pros ta iſto-
                <lb/>
              rumena, Parmenion. </s>
              <s xml:id="echoid-s24419" xml:space="preserve">pros pan clima, Theodoſius, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24420" xml:space="preserve">Andreas: </s>
              <s xml:id="echoid-s24421" xml:space="preserve">Patrocles pelecinon: </s>
              <s xml:id="echoid-s24422" xml:space="preserve">Dionyſiodo-
                <lb/>
              rus Conum. </s>
              <s xml:id="echoid-s24423" xml:space="preserve">Apollonius pharetram, aliaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s24424" xml:space="preserve">genera, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24425" xml:space="preserve">qui ſupraſcripti ſunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24426" xml:space="preserve">alij plures inuenta reli-
                <lb/>
              querunt, uti Gonarchen, Engonaton, Antiboræum. </s>
              <s xml:id="echoid-s24427" xml:space="preserve">Item ex his generibus uiatoria penſilia uti ſie-
                <lb/>
              rent plures ſcripta reliquerunt: </s>
              <s xml:id="echoid-s24428" xml:space="preserve">ex quorum librjs, ſi quis uelit ſubiectiones inuenire, poterit, dummodo
                <lb/>
              ſciat analemmatum deſcriptiones.</s>
              <s xml:id="echoid-s24429" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s24430" xml:space="preserve">Quæ a Vitruuio ponuntur hoc loco ſatis explicari poterunt ab his, qui analemmatum rationes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24431" xml:space="preserve">ſpbæ-
                <lb/>
              ræ circulos proijcere in planum ſciunt, nam cuilibet experto integrum erit horologia ad quancunque formam
                <lb/>
              deducere. </s>
              <s xml:id="echoid-s24432" xml:space="preserve">Beroſus ut arbitror horologium ex quadrato ſucciſum cum parallelis ſignorum circulis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24433" xml:space="preserve">horis
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.352-03" xlink:href="note-514.01.352-03a" xml:space="preserve">30</note>
              ad unam cœli inclinationem inuenit. </s>
              <s xml:id="echoid-s24434" xml:space="preserve">At Aristarchus in hemiſphærio id poſuit, atque etiam in excauato uaſe,
                <lb/>
              ſed non ad perfectum hemiſphærium, quod diſcum appellauit. </s>
              <s xml:id="echoid-s24435" xml:space="preserve">omnia hæc horologia, ideſt ſucciſum ad unam
                <lb/>
              declinationem ex quadrato, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24436" xml:space="preserve">hemiſphærium, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24437" xml:space="preserve">diſcus, habebant omnes circulos in linea lacotomo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24438" xml:space="preserve">
                <lb/>
              circulo menstruo contentos, omnemq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s24439" xml:space="preserve">planè Solis declinationem. </s>
              <s xml:id="echoid-s24440" xml:space="preserve">nos integram ſphæram ad omnem cœli in-
                <lb/>
              clinationem perforatam, cum circulis par allelis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24441" xml:space="preserve">horarijs confecimus, tropicis tamen mobilibus, ut omnia
                <lb/>
              horarum genera imponeremus, confecimus, qua non ſolum pro communi horologio ad omnes cœli inclinationes
                <lb/>
              uteremur, ſed ut eo inſtrumento in omnia planorum genera ſiue ea finitoris plano, ſiue uerticali, ſiue meridia-
                <lb/>
              no, hisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s24442" xml:space="preserve">tam firmis quàm mobilibus præfinirentur omnibus quibus libuerit horis inſcriptis, gnomone medio,
                <lb/>
              cuius apici ſi lucerna adhibeatur in tenebris ſphæram in parietem oppoſitum, ſeu quodcunque planum proij-
                <lb/>
              ciet, ita ut ratio astrolabij illo experimento facile dignoſci poſſit. </s>
              <s xml:id="echoid-s24443" xml:space="preserve">Cæterum horologia a multis inuenta ſunt
                <lb/>
              ex naturalibus formis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24444" xml:space="preserve">ex artificialibus figuris, unde alij folia arborum, alij cruces, alij stellas, aut naues,
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.352-04" xlink:href="note-514.01.352-04a" xml:space="preserve">40</note>
              nos in auium, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24445" xml:space="preserve">animalium formas plura confecimus, quæ omnia ex Solis altitudine gnomonis ad umbram
                <lb/>
              proportione, circumferentiarum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24446" xml:space="preserve">angulorum ratione eliciuntur & </s>
              <s xml:id="echoid-s24447" xml:space="preserve">ad propoſitas formas accommodantur,
                <lb/>
              quorum analemmata uulgus ignorat, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24448" xml:space="preserve">effectus admiratur. </s>
              <s xml:id="echoid-s24449" xml:space="preserve">Ideo araneæ forma horologium eſſe poterat, li-
                <lb/>
              neis horarijs circulos altitudinis Solis oſtendentes traijcientibus, qualia ſunt in diagram. </s>
              <s xml:id="echoid-s24450" xml:space="preserve">B. </s>
              <s xml:id="echoid-s24451" xml:space="preserve">C. </s>
              <s xml:id="echoid-s24452" xml:space="preserve">D. </s>
              <s xml:id="echoid-s24453" xml:space="preserve">Plin-
                <lb/>
              thus erat truncus, in quo plura horologiorum genera recta, inclinata, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24454" xml:space="preserve">declinantia deſcribi poterant. </s>
              <s xml:id="echoid-s24455" xml:space="preserve">Pha-
                <lb/>
              retræ ſimiha erant horologia ad ortum, ſeu ad occaſum ſpectantia, quæ ſuperius in plano meridiani deſcripſi-
                <lb/>
              mus. </s>
              <s xml:id="echoid-s24456" xml:space="preserve">ſimiliratione ex his, quæ mercatores de diuerſarum regionum inclinationibus referebant, Parmenion
                <lb/>
              ad eas inclinationes horologia deſcribebat: </s>
              <s xml:id="echoid-s24457" xml:space="preserve">quæ in uniuerſum Theodoſius, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24458" xml:space="preserve">Andreas ad omnes cœli tractus,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s24459" xml:space="preserve">inclinationes orbis faciebant: </s>
              <s xml:id="echoid-s24460" xml:space="preserve">nam horologium quodcunque in æ quinoctiali, aut in plano axis deſcriptum,
                <lb/>
              modo ex tetrante eleuetur ad uerticem, ut ratio inclinationis poſtulat, ad omnem regionem accommodatur.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s24461" xml:space="preserve">
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.352-05" xlink:href="note-514.01.352-05a" xml:space="preserve">50</note>
              Fiunt etiam horologia ad omnem inclinationem, quæ ad Solis curſum ſuſpenſa uertuntur, cuiuſmodi eſt illud
                <lb/>
              Ioannis Stabij, a quo Petrus Apianus folium populi conformauit. </s>
              <s xml:id="echoid-s24462" xml:space="preserve">quorum analemmata eadem ſunt, quæ Vi-
                <lb/>
              truuij, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24463" xml:space="preserve">Ptolomæi nonnullis ab Orontio & </s>
              <s xml:id="echoid-s24464" xml:space="preserve">Munſthero adiectis. </s>
              <s xml:id="echoid-s24465" xml:space="preserve">Pelecinon a ſecuri forma dictum eſt, quale
                <lb/>
              dixerim eſſe horologium, quod hyperboles habet a circulis parallelis in plano finitoris, aut uerticalis deſcri-
                <lb/>
              ptas. </s>
              <s xml:id="echoid-s24466" xml:space="preserve">Conus est, ſi regula centri in non apparenti hemiſphærio extendatur utrinque per ſummas tropicas
                <lb/>
              declinationes. </s>
              <s xml:id="echoid-s24467" xml:space="preserve">Planum hoc dicitur conus declinationum, huius extrema ad nullam ſuperficiem obiectam ter-
                <lb/>
              minantur, quale trigonum Zodiacum eſſe dices. </s>
              <s xml:id="echoid-s24468" xml:space="preserve">quod est tanquam analemma, ſi quis recte ipſum conſiderat.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s24469" xml:space="preserve">engonaton. </s>
              <s xml:id="echoid-s24470" xml:space="preserve">Gonarchen, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24471" xml:space="preserve">Antiboræum puto ita fuiſſe fabricata, ut ad Aſteriſmum & </s>
              <s xml:id="echoid-s24472" xml:space="preserve">ſydus aliquod, uel ad
                <lb/>
              aliquas cœli partes, etiam pro nocturno horario aſpectantia reſpiciant, ſubiectis proprijs analemmatis. </s>
              <s xml:id="echoid-s24473" xml:space="preserve">Via-
                <lb/>
              toria penſilia ſunt quadrantes, cylindri, annuli, planæ circulorum ſuperſicies, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24474" xml:space="preserve">huiuſmodi, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24475" xml:space="preserve">quæ paſſim
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.352-06" xlink:href="note-514.01.352-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>