Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of handwritten notes

< >
[Handwritten note 60]
[Handwritten note 53]
[Handwritten note 54]
[Handwritten note 55]
[Handwritten note 56]
[Handwritten note 58]
[Handwritten note 59]
[Handwritten note 60]
[Handwritten note 53]
[Handwritten note 54]
[Handwritten note 55]
[Handwritten note 56]
[Handwritten note 58]
[Handwritten note 59]
[Handwritten note 60]
[Handwritten note 57]
[Handwritten note 53]
[Handwritten note 54]
[Handwritten note 55]
[Handwritten note 56]
[Handwritten note 58]
[Handwritten note 59]
[Handwritten note 60]
[Handwritten note 53]
[Handwritten note 54]
[Handwritten note 55]
[Handwritten note 56]
[Handwritten note 58]
[Handwritten note 59]
[Handwritten note 60]
< >
page |< < (321) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div780" type="section" level="2" n="143">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s24475" xml:space="preserve">
                <pb o="321" file="514.01.353" n="353" rhead="NONVS"/>
              inueniuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s24476" xml:space="preserve">cæterum & </s>
              <s xml:id="echoid-s24477" xml:space="preserve">uiatorium appellarem, quod alij compaſſum dicunt, in quo pixis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24478" xml:space="preserve">magnes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24479" xml:space="preserve">
                <lb/>
              borariæ lineæ ad enclima, atque etiam ad plura deſcriptæ uiatoribus mira commoditate deſeruiunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s24480" xml:space="preserve">Sunt & </s>
              <s xml:id="echoid-s24481" xml:space="preserve">
                <lb/>
              alia horariorum genera, arena, aqua, igne, rotulis fabrefacta, de quibus alib. </s>
              <s xml:id="echoid-s24482" xml:space="preserve">Arena & </s>
              <s xml:id="echoid-s24483" xml:space="preserve">aqua per tenue
                <lb/>
              foramen ad menſuram deſcendunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24484" xml:space="preserve">decremento horas oſtendunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s24485" xml:space="preserve">igne elychnium, aut cæra ad tantum ſpa-
                <lb/>
              tium factum conſumitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s24486" xml:space="preserve">Rotularum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24487" xml:space="preserve">orbiculorum inuentum mirabili motionum diuerſitate denticulis ſe
                <lb/>
              mutuo compellentibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24488" xml:space="preserve">in contrarium uerſantibus radium in tympano circumferunt, quo partitæ in orbe ho-
                <lb/>
              rarum lineæ certis ſpatijs indicantur.</s>
              <s xml:id="echoid-s24489" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s24490" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Item</emph>
              ſunt ex aqua conquiſitæ ab eiſdem ſcriptoribus horologiorum rationes, primumq́ a Cte-
                <lb/>
              ſibio Alexandrino, qui etiam ſpiritus naturales, pneumaticasq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s24491" xml:space="preserve">res inuenit. </s>
              <s xml:id="echoid-s24492" xml:space="preserve">Sed uti fuerant ca exqui-
                <lb/>
              ſita, dignum ſtudioſis eſt agnoſcere. </s>
              <s xml:id="echoid-s24493" xml:space="preserve">Cteſibius enim fuerat Alexandriæ natus, patre tonſore: </s>
              <s xml:id="echoid-s24494" xml:space="preserve">is inge-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.353-01" xlink:href="note-514.01.353-01a" xml:space="preserve">10</note>
              nio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24495" xml:space="preserve">induſtria magna præter reliquos excellens, dictus eſt artificioſis rebus ſe delectare. </s>
              <s xml:id="echoid-s24496" xml:space="preserve">Nanque
                <lb/>
              cum uoluiſſet in taberna ſui patris ſpeculum ita pendere, ut cum educeretur, ſurſumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s24497" xml:space="preserve">reduceretur, li-
                <lb/>
              nea latens pondus deduceret, ita collocauit machinationem. </s>
              <s xml:id="echoid-s24498" xml:space="preserve">Canalem ligneum ſub tigno fixit, ibiq́
                <lb/>
              trochleas collocauit, per canalem lineam in angulum deduxit, ibiq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s24499" xml:space="preserve">tubulos ſtruxit, in eos pilam plum
                <lb/>
              beam per lineam demittendam curauit. </s>
              <s xml:id="echoid-s24500" xml:space="preserve">ita pondus cum decurrendo in anguſtias tubulorum preme-
                <lb/>
              ret cœli crebritatem, uehementi decurſu per fauces frequentiam cœli compreſsione ſolidatam, ex-
                <lb/>
              trudens in aerem patentem, offenſione, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24501" xml:space="preserve">tactu ſonitus expreſſerat claritatem.</s>
              <s xml:id="echoid-s24502" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s24503" xml:space="preserve">In axiculo, quem noſtri rotulum uocant inuoluuntur funiculi duo, quorum capita ad eandem partem pen-
                <lb/>
              dent, alteri alligatum est ſpeculum, alteri nihil, liber enim relictus eſt, ad axiculi uerſationem: </s>
              <s xml:id="echoid-s24504" xml:space="preserve">cum igitur is
                <lb/>
              deorſum trahitur, axi culus reuoluitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24505" xml:space="preserve">alterum caput funiculi, in quo pendet ſpeculum demittitur, ſed li-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.353-02" xlink:href="note-514.01.353-02a" xml:space="preserve">20</note>
              bero funiculo relicto axiculus utriſque funiculis inuoluitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24506" xml:space="preserve">ſpeculum reducitur: </s>
              <s xml:id="echoid-s24507" xml:space="preserve">ut uero axiculus relicto
                <lb/>
              funiculo inuoluatur, inter duos funiculus medius eſt alius in contrariam partem inuolutus in axiculo, cui ſa-
                <lb/>
              coma, uel pondus eſt, alligatum, quod pondere grauiori quam ſpeculum premens, efficit, ut relicto libero capi-
                <lb/>
              te axiculus reducatur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24508" xml:space="preserve">ſpeculum aſcendat, quoniam eius axiculus ſe inuoluendo contrahitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s24509" xml:space="preserve">Funiculus
                <lb/>
              autem, a quo pondus pendebat, per ligneum canalem latenter ductus ad tubulum in angulo tabernæ colloca-
                <lb/>
              tus est, ex quo per aeris compreſſionem ſonus emittitur.</s>
              <s xml:id="echoid-s24510" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s24511" xml:space="preserve">Ergo Cteſibius cum animaduertiſſet, ex tactu cœli, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24512" xml:space="preserve">expreſsionibus, ſpiritus, uocesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s24513" xml:space="preserve">naſci, his.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s24514" xml:space="preserve">principijs uſus, hydraulicas machinas primus inſtituit. </s>
              <s xml:id="echoid-s24515" xml:space="preserve">Item aquarum expreſsiones automatus, por-
                <lb/>
              recti, rotundationisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s24516" xml:space="preserve">machinas, multaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s24517" xml:space="preserve">deliciarum genera, in his etiam horologiorum ex aqua
                <lb/>
              comparationes explicuit. </s>
              <s xml:id="echoid-s24518" xml:space="preserve">primumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s24519" xml:space="preserve">conſtituit cauum ex auro perfectum, aut ex gemma terebrata: </s>
              <s xml:id="echoid-s24520" xml:space="preserve">
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.353-03" xlink:href="note-514.01.353-03a" xml:space="preserve">30</note>
              ea enim nec teruntur percuſſu aquæ, nec ſordes recipiunt, ut obturentur, nanque æqualiter per id
                <lb/>
              cauum influens aqua, ſubleuat ſcaphum inuerſum ( quod ab artiſicibus phellos, ſiue tympanũ dicitur )
                <lb/>
              in quo collocata regula, uerſatilia tympana denticulis æqualibus ſunt perfecta: </s>
              <s xml:id="echoid-s24521" xml:space="preserve">qui denticuli alius
                <lb/>
              alium impellentes, uerſationes tympana faciunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24522" xml:space="preserve">motiones. </s>
              <s xml:id="echoid-s24523" xml:space="preserve">Item aliæ regulæ aliaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s24524" xml:space="preserve">tympana ad
                <lb/>
              eundem modum dentata, quæ una motione coacta, uerſando ſaciunt effectus, uarietatesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s24525" xml:space="preserve">motionũ,
                <lb/>
              in quibus mouentur ſigilla, uertuntur metæ, calculi, aut oua proijciuntur, buccinæ canunt, reliquaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s24526" xml:space="preserve">pa
                <lb/>
              rerga. </s>
              <s xml:id="echoid-s24527" xml:space="preserve">In his etiam aut in columna, aut paraſtatica horæ deſcribuntur, quas ſigillum egrediens ab imo
                <lb/>
              uirgulæ ſignificat in diem totum, quarum breuitates, aut creſcentias cuneorum adiectus, aut exem-
                <lb/>
              ptus, in ſingulis diebus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24528" xml:space="preserve">menſibus, perſicere cogit. </s>
              <s xml:id="echoid-s24529" xml:space="preserve">Præcluſiones aquarum ad temperandum ita ſunt
                <lb/>
              conſtitutæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s24530" xml:space="preserve">Metæ fiunt duæ, una ſolida, altera caua, ex torno ita perſectæ, ut a lia in aliam inire, con-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.353-04" xlink:href="note-514.01.353-04a" xml:space="preserve">40</note>
              uenireq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s24531" xml:space="preserve">poſsit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24532" xml:space="preserve">eadem regula laxatio earum, aut coartatio efficiat aut uehementem, aut lenem in
                <lb/>
              ea uaſa aquæ influentem curſum. </s>
              <s xml:id="echoid-s24533" xml:space="preserve">Ita his rationibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24534" xml:space="preserve">machinatione ex aqua componuntur, horolo-
                <lb/>
              giorum ad hybernum uſum collocationes. </s>
              <s xml:id="echoid-s24535" xml:space="preserve">ſin autem cuneorum adiectionibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24536" xml:space="preserve">detractionibus cor
                <lb/>
              reptiones dierum, aut creſcentiæ non probabuntur, quod cunei ſæpiſsime uitia faciunt, ſic erit expli-
                <lb/>
              candum. </s>
              <s xml:id="echoid-s24537" xml:space="preserve">In columella horæ ex analemmatis tranſuerſæ deſcribantur, menſtruæq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s24538" xml:space="preserve">lineæ in colu-
                <lb/>
              mella ſignentur, eaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s24539" xml:space="preserve">columella uerſatilis perſiciatur, uti ad ſigillum uirgulamq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s24540" xml:space="preserve">( cuius uirgulæ egre-
                <lb/>
              diens ſigillum oſtendit horas) columna uerſando continenter ſuis quibusq; </s>
              <s xml:id="echoid-s24541" xml:space="preserve">menſibus breuitates, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24542" xml:space="preserve">
                <lb/>
              creſcentias faciat horarum.</s>
              <s xml:id="echoid-s24543" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s24544" xml:space="preserve">Multa fuere Cteſibij inuenta pulcherrima, quæ utinam tempus non abstuliſſet. </s>
              <s xml:id="echoid-s24545" xml:space="preserve">Nonnulla ex Herone eli-
                <lb/>
              cere poſſumus. </s>
              <s xml:id="echoid-s24546" xml:space="preserve">quod uero ad Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s24547" xml:space="preserve">pertinet hunc in modum explicamus, teſtantes experiementum a nobis fa-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.353-05" xlink:href="note-514.01.353-05a" xml:space="preserve">50</note>
              ctum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24548" xml:space="preserve">rem optime ceſſiſſe, Analemma Vitruuianum erit modulus, ex eo ſumetur lacotomus h g. </s>
              <s xml:id="echoid-s24549" xml:space="preserve">pro
                <lb/>
              diametro columellæ, cuius circinatio erit, ut manachus circulus r e g. </s>
              <s xml:id="echoid-s24550" xml:space="preserve">ex centro x. </s>
              <s xml:id="echoid-s24551" xml:space="preserve">columella tam lon-
                <lb/>
              ga erit, quantus eſt radius æquinoctialis f x. </s>
              <s xml:id="echoid-s24552" xml:space="preserve">diuidantur extremæ capitum circinationes in partes duodecim
                <lb/>
              æquales, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24553" xml:space="preserve">a ſingulis ſectionum ſignis unius capitis demittantur per longum columellæ, ad ſimilia puncta al-
                <lb/>
              terius capitis lineæ, quæ columellæ longitudinem in duodenas partes diuident. </s>
              <s xml:id="echoid-s24554" xml:space="preserve">his ita perfectis, lineæ, quæ ab
                <lb/>
              extremis lacotomi, hoc eſt diametri partibus cadent, tropicis dedicabuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s24555" xml:space="preserve">reliquæ per ordinem menstruis
                <lb/>
              ſignis alijs. </s>
              <s xml:id="echoid-s24556" xml:space="preserve">quod ſi decanos ſignorum deſcribere uelis, uel quinarias partes, uel etiam ſingulas, ut ſingulis die-
                <lb/>
              bus inſeruiant, ducito lineas ab extremo altero ad alterum, quot uolueris, fiet autem ut ſi alia diametro per
                <lb/>
              lacotomum rectis angulis ducta, circinationes capitum in tetrantes diuiſeris, lineæ demiſſæ ab eius capitibus
                <lb/>
              æquinoctijs tribuentur. </s>
              <s xml:id="echoid-s24557" xml:space="preserve">hoc eſt ſignis Arietis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s24558" xml:space="preserve">Libræ. </s>
              <s xml:id="echoid-s24559" xml:space="preserve">quemadmodum in cylindris deſcribendis, ab analem-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.353-06" xlink:href="note-514.01.353-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>