355323NONVS
diſtantes ſormaueris in præſcripta deſignatione, &
ab a.
ad ſubiectam lineam plani radios duxeris, &
cir-
culos deſumpſeris, habebis centrum, & ſemidiametros aliorum circulorum, quod etiam analemma Vitruuia-
num docere poteſt. atque hoc eſt quod Vitr. dicit { in ea circuli ſunt circundati menſtrua ſpatia finientes. }
nam deſcripti circuli menſtrua ſpatia deſiniunt, ex ijs tamen in aſtrolabijs tres tantum ponuntur, brumæ a
b c i. ſolstilij i k l m. æquinoctij. e f g h. Vt uero horas deſcribas, oportet primo horizonta de-
ſcribere. ſit in præaſſumpto circulo horizontis diameter n e o. ducito ab a. per o. ad q. radium, ſi-
militer ab a. per n. ad p. dico ſpatium q p. in linea planitiæ reſerre integram diametrum horizontis
in plano collocandi, ſume igitur circino dimidium ſpatij q p. & illud ſeruato. inde ab c. in h. ſignato
cardinis altitudinem in tua regione, quæ Venetijs eſt grad. 45. & ibi pone literam n. inde applicatare-
1110 gula puncto g. & extenſa ad literam n. duc lineam occultam. hæc ubi ſecabit lineam b c. ostendet ter-
minum horizontis. Sit igitur ille terminus in o. puncto. ſume igitur cirinum iam diductum ad menſuram
mediæ lineæ p q. & poſito centro in linea b c. ſuperiori ex parte, alterum ad terminum horizontis o.
deducito. & lineam circinationis efficito p o q. quæſi rectè constiterit per ſigna e. & quæ ad unguem
permeabit, hæc linea horizontem tuæ regionis tibi dabit in plano, diuidetq́; omnes circulos menſtruos ſuis in
locis, ita uidebis partem æquatoris dimidiam e f g. ſupra horizontem, partem uero alteram dimidiam e
h g. infra poſitam: pari rationi partem p b q. Capricorni, ſupra partem uero p c d. infra, & Cancri
parallelum quoque ita diuiſum, ut maiorem partem ſupra minorem infra horizontem habeat. His ita deſcri-
ptis, deſignantur horæ hunc in modum. partire omnes parallelorum arcus in duodecim partes ſiue ſint ſupra,
ſiue infra horizontem, & diuiſionum puncta lineis reſpondentibus coniunge, ita deſoribes horarias lineas,
2220 quemadmodum in ſubſcripto di agrammate uides. in quo k o. horizon eſt. b f d. meridianus. nam cir-
culi qui per polos in ſphæra tranſeunt, rectis lineis in plano proij ciuntur. Cum enim in polo ſit uiſus, & per
polos tranſeat meridianus, quia uiſus ſit non uidet, ideo ſolum punctum, in quo eſt uiſus in planum proijci non
potest. Similiter a g. recta linea circulum colurum referet a. orientis g. occidentis puncta dabit.
s. uero h k. & Z. æquinoctialem dabit, reliqui paralleli ſuis ſinguli ſignis tribuentur. & horæ
ut vides lineolis ſubijcientur, quas in horologio æris regulis deduces. ſpatia uero umbris deſcripta perforata
eſſe debent, & declinata, ut cœli, ſigniferiq́; deſcriptio in alio tympano collocata, per foramina uideri poßint.
Tympanum uero illud ſuas habet ſubiectiones ex eadem ratione optices deſumptas. Longum uero eſſet eas de-
ducere, ut ratio poſtulat, ſatis eſt ſolos eos circulos ſphæræ, qui per eius polos tranſeunt, in planum rectis lineis
proijci, reliquos per orbes repræſentari. Rectum. ideſt æquinoctialem, & omnes illi parallelos eundem cen-
trum habere. obliquos ſiue maiores, ſiue minores non eodem centro in plano ſubijci. deſcribitur ergo ſigni-
3330 fer, & ſydera in tympano collocantur, eo modo, quo in Astrolabij reticulo imponuntur. deſcribe primus tro-
picum Capricorni, æquatorem, & tropicum Cancri, eadem ratione, qua ſuperiorem tabellam deſcripſiſti, ita
ut omnes hi circuli æquabili magnitudine in utraque tabella conſpiciantur. Sumito medium ſpatium inter b.
& +. & poſito centro in linea b f d. ducito lineam circinationis, quæ puncta b. & x. tangat, hæc ſi
rectè ducta fuerit æquatorem ſecabit in oriente, & occidente, quemadmodum horizon. nam hæc linea eclipti-
cam tibi dabit in plano, quæ cum ſit unus ex maioribus circulis, quemadmodum horizon, duas in partes ſe-
care debet æquatorem. Ecliptica deſignata duodecim in partes diuidenda eſt, ut e centro deformetur cuiuſ-
libet ſigni ſpatium, unum maius, alterum minus, ut ait Vitr. id igitur hac ratione faciendum est. Aequatorem
per gradus 360. diuide a puncto s. orientis uerſus ſeptentrionem per meridiem ad eundem reuertendo nu-
merato aſcenſionem rectam ſignorum ex tabula ſua, uidebis Arietis ſignum integrum integrum oriri cum 27.
4440 grad. & 54. minutis æquatoris. numera illos in æquatore ab eodem puncto s. eodem ordine, & in termino
fac notam ita in tabella gradus 57. & minuta 48. reperies pro aſcenſione Tauri, eos & in æquatore ſi-
gnato, idem facies pro reliquis ſignornm, uel ſi libert & pro ſingulis ſignorum partibus, & a centro f. ad eos
terminos æquatoris ducito lineas, quæ eclipticem in partes reſpondentes ſecabunt. Ecliptica uero æerea lineola
deſcripta ſit, & perforetur in ſingulis gradibus, ſigradus omnes, uel in decanis, ſi decanis tantum contentus
fueris. in ea foramina quotidie bulla intrabit ex uno in aliud, bulla uero Solem referet, in ſigna uel ſignorum
partes contrario cœli motu ingredientem. Eclipticæ circuli addentur, ut ſigna ſuis ſpatijs deſcribantur,
quemadmodum in ſubiecto diagrammate uidetur. Stellæ quoque imponentur, ut in rete Astrolabij facere
ſolent. Tympanum hoc ita deſcribito, post horologium collocandum est, quotidie integram uerſationem ab-
ſoluet, ſed bulla ſingulis diebus unicum gradum in ſuo foramine ſubire cogetur, horas oſtendet, ut dierum ra-
5550 tio postulabit. Vt uero ad aquæ rationem accommodetur Vitr. docet. ſed nos primum figuras prædictorum ap-
pingamus: Tabellam uero aſcenſionum rectarum in fine decimi libri collocabitur.
culos deſumpſeris, habebis centrum, & ſemidiametros aliorum circulorum, quod etiam analemma Vitruuia-
num docere poteſt. atque hoc eſt quod Vitr. dicit { in ea circuli ſunt circundati menſtrua ſpatia finientes. }
nam deſcripti circuli menſtrua ſpatia deſiniunt, ex ijs tamen in aſtrolabijs tres tantum ponuntur, brumæ a
b c i. ſolstilij i k l m. æquinoctij. e f g h. Vt uero horas deſcribas, oportet primo horizonta de-
ſcribere. ſit in præaſſumpto circulo horizontis diameter n e o. ducito ab a. per o. ad q. radium, ſi-
militer ab a. per n. ad p. dico ſpatium q p. in linea planitiæ reſerre integram diametrum horizontis
in plano collocandi, ſume igitur circino dimidium ſpatij q p. & illud ſeruato. inde ab c. in h. ſignato
cardinis altitudinem in tua regione, quæ Venetijs eſt grad. 45. & ibi pone literam n. inde applicatare-
1110 gula puncto g. & extenſa ad literam n. duc lineam occultam. hæc ubi ſecabit lineam b c. ostendet ter-
minum horizontis. Sit igitur ille terminus in o. puncto. ſume igitur cirinum iam diductum ad menſuram
mediæ lineæ p q. & poſito centro in linea b c. ſuperiori ex parte, alterum ad terminum horizontis o.
deducito. & lineam circinationis efficito p o q. quæſi rectè constiterit per ſigna e. & quæ ad unguem
permeabit, hæc linea horizontem tuæ regionis tibi dabit in plano, diuidetq́; omnes circulos menſtruos ſuis in
locis, ita uidebis partem æquatoris dimidiam e f g. ſupra horizontem, partem uero alteram dimidiam e
h g. infra poſitam: pari rationi partem p b q. Capricorni, ſupra partem uero p c d. infra, & Cancri
parallelum quoque ita diuiſum, ut maiorem partem ſupra minorem infra horizontem habeat. His ita deſcri-
ptis, deſignantur horæ hunc in modum. partire omnes parallelorum arcus in duodecim partes ſiue ſint ſupra,
ſiue infra horizontem, & diuiſionum puncta lineis reſpondentibus coniunge, ita deſoribes horarias lineas,
2220 quemadmodum in ſubſcripto di agrammate uides. in quo k o. horizon eſt. b f d. meridianus. nam cir-
culi qui per polos in ſphæra tranſeunt, rectis lineis in plano proij ciuntur. Cum enim in polo ſit uiſus, & per
polos tranſeat meridianus, quia uiſus ſit non uidet, ideo ſolum punctum, in quo eſt uiſus in planum proijci non
potest. Similiter a g. recta linea circulum colurum referet a. orientis g. occidentis puncta dabit.
s. uero h k. & Z. æquinoctialem dabit, reliqui paralleli ſuis ſinguli ſignis tribuentur. & horæ
ut vides lineolis ſubijcientur, quas in horologio æris regulis deduces. ſpatia uero umbris deſcripta perforata
eſſe debent, & declinata, ut cœli, ſigniferiq́; deſcriptio in alio tympano collocata, per foramina uideri poßint.
Tympanum uero illud ſuas habet ſubiectiones ex eadem ratione optices deſumptas. Longum uero eſſet eas de-
ducere, ut ratio poſtulat, ſatis eſt ſolos eos circulos ſphæræ, qui per eius polos tranſeunt, in planum rectis lineis
proijci, reliquos per orbes repræſentari. Rectum. ideſt æquinoctialem, & omnes illi parallelos eundem cen-
trum habere. obliquos ſiue maiores, ſiue minores non eodem centro in plano ſubijci. deſcribitur ergo ſigni-
3330 fer, & ſydera in tympano collocantur, eo modo, quo in Astrolabij reticulo imponuntur. deſcribe primus tro-
picum Capricorni, æquatorem, & tropicum Cancri, eadem ratione, qua ſuperiorem tabellam deſcripſiſti, ita
ut omnes hi circuli æquabili magnitudine in utraque tabella conſpiciantur. Sumito medium ſpatium inter b.
& +. & poſito centro in linea b f d. ducito lineam circinationis, quæ puncta b. & x. tangat, hæc ſi
rectè ducta fuerit æquatorem ſecabit in oriente, & occidente, quemadmodum horizon. nam hæc linea eclipti-
cam tibi dabit in plano, quæ cum ſit unus ex maioribus circulis, quemadmodum horizon, duas in partes ſe-
care debet æquatorem. Ecliptica deſignata duodecim in partes diuidenda eſt, ut e centro deformetur cuiuſ-
libet ſigni ſpatium, unum maius, alterum minus, ut ait Vitr. id igitur hac ratione faciendum est. Aequatorem
per gradus 360. diuide a puncto s. orientis uerſus ſeptentrionem per meridiem ad eundem reuertendo nu-
merato aſcenſionem rectam ſignorum ex tabula ſua, uidebis Arietis ſignum integrum integrum oriri cum 27.
4440 grad. & 54. minutis æquatoris. numera illos in æquatore ab eodem puncto s. eodem ordine, & in termino
fac notam ita in tabella gradus 57. & minuta 48. reperies pro aſcenſione Tauri, eos & in æquatore ſi-
gnato, idem facies pro reliquis ſignornm, uel ſi libert & pro ſingulis ſignorum partibus, & a centro f. ad eos
terminos æquatoris ducito lineas, quæ eclipticem in partes reſpondentes ſecabunt. Ecliptica uero æerea lineola
deſcripta ſit, & perforetur in ſingulis gradibus, ſigradus omnes, uel in decanis, ſi decanis tantum contentus
fueris. in ea foramina quotidie bulla intrabit ex uno in aliud, bulla uero Solem referet, in ſigna uel ſignorum
partes contrario cœli motu ingredientem. Eclipticæ circuli addentur, ut ſigna ſuis ſpatijs deſcribantur,
quemadmodum in ſubiecto diagrammate uidetur. Stellæ quoque imponentur, ut in rete Astrolabij facere
ſolent. Tympanum hoc ita deſcribito, post horologium collocandum est, quotidie integram uerſationem ab-
ſoluet, ſed bulla ſingulis diebus unicum gradum in ſuo foramine ſubire cogetur, horas oſtendet, ut dierum ra-
5550 tio postulabit. Vt uero ad aquæ rationem accommodetur Vitr. docet. ſed nos primum figuras prædictorum ap-
pingamus: Tabellam uero aſcenſionum rectarum in fine decimi libri collocabitur.
Posteriori autem parti tympano medio, axis uerſatilis eſt incluſus, inq́ eo axi ænea mollis ca-
tena eſt inuoluta: ex qua pendet ex una parte phellos, ſiue tympanum, quod ab aqua ſubleuatur, ex
altera æquo pondere phelli ſacoma ſaburrale. Ita quantum ab aqua phellos ſubleuatur, tantum ſa-
burræ pondus infra deducens uerſat axem, axis autem tympanum, cuius tympani uerſatio aliàs effi-
cit uti maior pars circuli ſigniferi, aliàs minor in uerſationibus ſuis temporibus deſignet horarum
proprietates. Nanque in ſingulis ſignis ſui cuiuſque menſis dierum numeri caua ſunt perfecta, cuius
bulla, quae Solis imaginem in horologijs tenere uidetur, ſigniſicat horarum ſpatia: ea translata ex te-
rebratione in terebrationem menſis uertentis perſicit curſum ſuum. Itaque quemadmodum Sol per
6660
tena eſt inuoluta: ex qua pendet ex una parte phellos, ſiue tympanum, quod ab aqua ſubleuatur, ex
altera æquo pondere phelli ſacoma ſaburrale. Ita quantum ab aqua phellos ſubleuatur, tantum ſa-
burræ pondus infra deducens uerſat axem, axis autem tympanum, cuius tympani uerſatio aliàs effi-
cit uti maior pars circuli ſigniferi, aliàs minor in uerſationibus ſuis temporibus deſignet horarum
proprietates. Nanque in ſingulis ſignis ſui cuiuſque menſis dierum numeri caua ſunt perfecta, cuius
bulla, quae Solis imaginem in horologijs tenere uidetur, ſigniſicat horarum ſpatia: ea translata ex te-
rebratione in terebrationem menſis uertentis perſicit curſum ſuum. Itaque quemadmodum Sol per
6660
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib