Vitruvius - De architectura libri decem

Scan	Original
61	29
62	30
63	31
64	32
65	33
66	34
67	35
68	36
69	37
70	38
71	39
72	40
73	41
74	42
75	43
76	44
77	45
78	46
79	47
80	48
81	49
82	50
83	51
84	52
85	53
86	54
87	55
88	56
89	57
90	58

364LIEER tæ multorum artes ornatæ ſunt pluribus diſciplinis, & uarĳs eruditionib. Quemadmodum conſtat apud Tub-
lium; & Galenum, & alios authores. Quare adduntur, & illa uerba. # Cuius iudicio probantur om-
nia, quæ cæteris artibus perficiuntur opera. # Preſſius enim & propius rem oftendunt: nam iudicare ar
tificum operaſoli conuenit Architcturæ. Artibus enim plurimis, atque laudatiſſimis, & præſtantiſſimis orna
tur Orator, Medicus item uarĳs eruditionibus, & diſciplinis præſtat. # Sed uterque alio fine, atque alio. Ille
enim ad perſuaſionem, opinionemq́; inducendam affectibus, & argumentis ſe acconmmodat. hic ad ſanitatem
uel inducendam, uel conſeruandam. Architctus autem ad iudicium, approbationemq́; artificiorum noti-
tiam rerum refert. Quoniam uerò niſinotas res, & confectas iudicare poſſumus: ideò iudicium Architectu
ræ in his rebus eſt; quæ a cæteris artibus proficiſcuntur. unde ſumma ueri Architecti diffinitio binc habetur.
1110 Architectus est, qui certa, ac admiranda quadam ratione ac uia, tum mente, animoq́; statuere, tum opere,
perficere nouerit eas res, quæ ad bumanæ uitæ uſum pertinere poterunt, onera ingentia mouendo, corpora
multiplicia partiendo, opera diuerſaſtruendo. # Architectura igitur eſt ſcientia pluribus diſciplinis,& ua
rijs eruditionibus ornata. # Doctrina, & diſciplina re ipſa idem ſunt, terminis differunt. doctrina eſt, quam
magiſter docet: Diſciplina, quam diſcipulus addiſcit: nihil autem addiſcitur, niſi quod docetur. Oratio do-
centis, auditus addiſcentis, doctrina a docentis animo in orationem: diſciplina ab addiſcentis aure in animum
deſinit: aſcenſus, & deſcenſus idem ſunt re ipſa: ratione, habituq́; differunt. # Sed utile, pulchrumq́; eſt ratio
ne ſtatuere, & uſu oſtendere, in eo doctrina, in hoc eruditio eſt. Cuiusiudicio probantur. Iudicare de re
bus excellentiſſimum eſt, non alĳs datum, quam ſapientibus, & prudentibus, iudicium enim eſt de rebus notis:
& ipſo probantur res ideſt fertur ſententia, oſtenditurq́; qua ratione aguntur, uel perficiuntur. approbat ue-
2220 rò Architectura omnia, quæ ab cæteris artibus perficiuntur opera. Opus eſt res illa, quæconfecta uidetur,
ubi qui conficit a conficiendo ceſſauerit: operatio eſtmotus conſicientis, dum conficit. actio eſt ciuile nego-
tium, & officium; quo præſtito nullum opus inde reſtat: opera igitur probantur Architecturæ iudicio: opera
inquam artium, quarum rationes ad ipſam principem referuntur. atque buiuſmodi eſt Architecturæ diffinitio,
in qua uis eſt rerum omnium, & uirtus eorum, quæ in hac tractatione continentur. quod ut clarius expedia-
tur, nam mirum eſt, & ſecrctum quod dicturus ſum. dico in omni ſcientia diffinitionem rei, qua de agitur: ad
quam ſcilicet, quicquid in ea ſcientia tractatur, referri ſolet. uirtute continere quicquid ad dubiorum ſolutio-
nem, rerum inuentionem, & ſecretorum illius explicationem ſpectat. Virtute continere intelligo poße effice
re, & quaſi producere, quemadmodum ſemen nirtute continet ftores,folia, & fructus. Cum igitur res re-
ctè eſt diffinita: tunc ea diffinitione obſcuræ quæſtiones explicantur: ordo rerum expeditur, inuentio, & pro-
3330 batio proficiſcitur; huius ratio eſt, quoniàm rei diffinitio principium eſt; quod tanquàm artis præceptum, ue-
rum, utile, & accommodatum eſſe debet, ( ut inquit Galenus, ) uerum, quia nil niſi uerum comprehenditur:
utile, quia ad finem tendit. Vtilitas enim aliud eſt nihil, niſi rerum comparatio adfinem: qui rationem bo-
ni habet; uerè itaque ars nulla, quæutilis non eſt, ars merito uocaridebet: Accommodatum, & applicabile,
( ſic dicunt, ) quia niſi referatur ad id, cuius eſt principium, nihil inde ſequitur. conſentanea igitur præce-
pta, & principia eſſe debent: multa enim uera ſunt, quæ conſentanea non ſunt. Oportet igitur ut uera ſint,
& utilia, et conſentanea: a ueritate babent quod ſub notitiam cadunt, ab utilitate, quod uerè conſtituunt,a
conformitate, quod probant, concludunt, & lumen rebus afferunt: qualia ea ſunt, de quibus dixi: quorum
nocabula cum primum intelliguntur, cogitur mensipſis conſentire. quæ poſtea rebus alĳs accommodantur:
nam illud, & alia eius generis: ſiab æqualibus æqualia auferantur, reliqua quæſunt, æqualiaſunt, non mo
4440 do uerum eſt; ſed uirtutis maximæ: a Phyſicis enim ad motiones, tempora, & interualla: a Geometris, ad
menſuras, & magnitudines: ab Arihmeticis ad numeros, a Muſicis ad ſonos, & interualla, a Medicis ad
uirtutes rerum, & qualitates transfertur, cum ergo rei ſubiectæ diffinitio, & explicatio naturæ principium
efficiatur, & præceptum, nulli dubium, quin principĳ, & præcepti conditionibus & notis affecta, lumen re
bus in ea arte, autſcientia, de qua tractatur, afferat, & inducat. Quod ex prædicta Architecturædiffini-
tione facilè uidetur ex his, quæſequuntur.

Ea naſcitur ex fabrica, & ratiocinatione. Fabrica eſt continuata, ac trita uſus meditatio: quæ ma
nibus perficitur, è materia cuiuſcunque generis opus eſt ad propoſitum deformationis. Ratiocina-
tio autem eſt quæ res fabricatas ſolertia, ac ratione proportionis demoſtare, atque explicare poteſb.

Ex fabrica, & ratiocinatione naſci Architecturam, potect eliciex eius diffinitione: quod ut clarius in-
5550 telligatur, diffiniendum eſt, quid ſit fabrica, & quid ſit ratiocinatio; & hæ quoque diffinitiones uirtute con-
tinentur in Architecturæ diffinitione.

Fabrica eſt continuata, & trita uſus meditatio.

Diuinum ſane optatum; ac uotum eorum est, qui mentem ad ſpeculandas res conuertentes, cauſas ipſarum
inquirunt: & tanquam ab alto, & a longè ueritatem difpicientes, adſtudia, & labores accenduntur: Sed
qui contrario modo affecti maximis in cælum laudibus doctos, & præſtantes uiros extollunt: & admiratione
quadam ſuſpiciunt, ſcientias,& doctrinas: cæterum à laboribus abborrentes, cætera potiũs cucta faciũt
ꝗ̃ ſtudere: & ſunt qui cum uideant neceſſario ornari opotere ſcientiarum, & eruditionum plurimarum diuer-
ſitate, modo perfectè aliquam ſcientiam conſequi uelint, illas negligunt: & eas ſequentes dammant. hi om-
nino relinquendiſunt. Pulchrum eſt iudicare poſſe, atque diſcernere mortalium opera, iudicium enim eſt uirtu-
tis cuiuſdam præcellentisactio, ſed pauciſe laboribus dant, pauci ſtudium ſequuntur, pauciſe exercere, & è
6660

Page concordance

Text layer

Text normalization

Search

Scan	Original
61	29
62	30
63	31
64	32
65	33
66	34
67	35
68	36
69	37
70	38
71	39
72	40
73	41
74	42
75	43
76	44
77	45
78	46
79	47
80	48
81	49
82	50
83	51
84	52
85	53
86	54
87	55
88	56
89	57
90	58

Scan	Original
61	29
62	30
63	31
64	32
65	33
66	34
67	35
68	36
69	37
70	38
71	39
72	40
73	41
74	42
75	43
76	44
77	45
78	46
79	47
80	48
81	49
82	50
83	51
84	52
85	53
86	54
87	55
88	56
89	57
90	58

Scan	Original
61	29
62	30
63	31
64	32
65	33
66	34
67	35
68	36
69	37
70	38
71	39
72	40
73	41
74	42
75	43
76	44
77	45
78	46
79	47
80	48
81	49
82	50
83	51
84	52
85	53
86	54
87	55
88	56
89	57
90	58