361329NONVS.
tes 366.
quotidie gradum vnũ retro maneat.
eius autem cardo extra frontem horologij prominere debet ſemi-
pedem, in cuius extremo ſit radius cum bulla hurarum indice eius longitudinis, ut horas ſuis in locis indicare
poßit, perq́; ſuam longitudinem habeat ſigna & ſignorum gradus, ex ecliptica deformatos, ut & horas &
Solis curſum & ſignorum gradus indicare poſſit. Quod ſi radius alterius tympani cardini imponatur, qui
breuior erit aliquanto, quàm cardo prominens ſemipedem, oſtendet correptiones & depalationes dierum,
nam quemadmodium aliud tympanum, quod dentes habebat 366. decreſcentias dierum. & excreſcen-
tias noctium ostendebat: Ita hoc, quod uno minus dente conſtat, excreſcentias dierum, & decreſcentias
noctium demonſtrabit, ea tamen animaduerſione, ut radio bulla imponatur, quæ Solis imaginem referat, ita
ut ſurſum & deorſum ad diem oblatum, uel ſignum, in quo eſt Sol, applicari poſſit. Deprehendemus autem
1110 uerum Solis locum, ex lingula poſt frontem horologij in tympano collocata. Appellantur hœc horologia by-
berna, ut dicit Vitr. quoniam incipiunt a bruma, anaporica autem, uel anaphorica poticus, quoniam incipiunt a bruma,
a bruma, cum Sol ad nos reuerti incipit. Est autem anaphora uerbum aſtrologorum, & ſunt anaphoræ quaſe
ſcanſiones, & aſcenſiones ſignorum, & Solis cum ſignis ſurgentis ab ortu quotidiana cæli uerſatione, cum e-
nim Capricornum init Sol, incipiunt dies excreſcere, & Sol aſſurgere, unde horologia illa ab ea aſcenſione
anaphorica dicebantur. libro ſecundo magnæ compoſtionis Ptolemæi de anaphoris multa leges. reliqua ſunt
ſatis declarata cum diagrammate ſupra poſito.
pedem, in cuius extremo ſit radius cum bulla hurarum indice eius longitudinis, ut horas ſuis in locis indicare
poßit, perq́; ſuam longitudinem habeat ſigna & ſignorum gradus, ex ecliptica deformatos, ut & horas &
Solis curſum & ſignorum gradus indicare poſſit. Quod ſi radius alterius tympani cardini imponatur, qui
breuior erit aliquanto, quàm cardo prominens ſemipedem, oſtendet correptiones & depalationes dierum,
nam quemadmodium aliud tympanum, quod dentes habebat 366. decreſcentias dierum. & excreſcen-
tias noctium ostendebat: Ita hoc, quod uno minus dente conſtat, excreſcentias dierum, & decreſcentias
noctium demonſtrabit, ea tamen animaduerſione, ut radio bulla imponatur, quæ Solis imaginem referat, ita
ut ſurſum & deorſum ad diem oblatum, uel ſignum, in quo eſt Sol, applicari poſſit. Deprehendemus autem
1110 uerum Solis locum, ex lingula poſt frontem horologij in tympano collocata. Appellantur hœc horologia by-
berna, ut dicit Vitr. quoniam incipiunt a bruma, anaporica autem, uel anaphorica poticus, quoniam incipiunt a bruma,
a bruma, cum Sol ad nos reuerti incipit. Est autem anaphora uerbum aſtrologorum, & ſunt anaphoræ quaſe
ſcanſiones, & aſcenſiones ſignorum, & Solis cum ſignis ſurgentis ab ortu quotidiana cæli uerſatione, cum e-
nim Capricornum init Sol, incipiunt dies excreſcere, & Sol aſſurgere, unde horologia illa ab ea aſcenſione
anaphorica dicebantur. libro ſecundo magnæ compoſtionis Ptolemæi de anaphoris multa leges. reliqua ſunt
ſatis declarata cum diagrammate ſupra poſito.
Finis Libri Noni.
2220M. VITR V V II DE ARCHITECTVRA
LIBER DECIMVS.
Proœmium.
3330LIBER DECIMVS.
Proœmium.
NObili Græcorum, &
ampla ciuitate Epheſi lex uetuſta dicitur a maiori-
bus dura conditione, ſed iure eſſe non iniquo conſtituta. Nam Archite-
aus cum publicum opus curandum recipit, pollicetur quanto ſumptu id
futurum: tradita æſtimatione, magiſtratui bona eius obligantur, donec
opus ſit perſectum. Eo autem abſoluto, cum ad dictum impenſa reſpon-
det, decretis, & honoribus ornatur. Item ſi non amplius quam quarta in
opere conſumitur, ad æſtimationem eſt adijcienda, & de publico præſta-
tur, neq; ulla pœna tenetur. Cum uero amplius quàm quarta in opere
4440 conſumitur, ex eius bonis ad perſiciendum pecunia exigitur. Vtinam Dij
immortales feciſſent, quod ea lex etiam populo Romano, non modo publicis, ſed etiam priuatis ædi-
ficijs eſſet conſtituta: nanque non ſine pœna graſſarentur imperiti, ſed qui ſumma doctrinarum ſub-
tilitate eſſent prudentes, ſine dubitatione profiterentur Architecturam: neque patres familiarum in-
ducerentur ad inſinitas ſumptuum profuſiones, & ut ex bonis eijcerentur: ipſiq́; Architecti pœnæ
timore coacti, diligentius modum impenſarum ratiocinantes explicarent, uti patres familiarum ad
id, quod præparauiſſent, ſeu paulo amplius adijcientes, ædificia expedirent. Nam qui quadringenta
ad opus poſſunt parare, ſi adijciant centum, habendo ſpem perfectionis, delectationibus tenentur.
Qui autem adiectione dimidia, aut ampliore ſumptu onerantur, amiſſa ſpe & impenſa abiecta, fractis
rebus, & animis, deſiſtere coguntur. Nec ſolum id uitium in ædificis, ſed etiam in muneribus, quæ
5550 a magiſtratibus foro gladiatorum, ſcenisq́; ludorum dantur, quibus nec mora, neque expectatio con-
ceditur, ſed neceſsitas finito tempore perficere cogit: uti ſunt ſedcs ſpectaculorum, uelorumq́; in-
ductiones, & ea omnia, quæ ſcenicis moribus per machinationem ad ſpectationes populo comparan-
tur. In his uero opus eſt prudentia diligenti, & ingenij doctiſsimi cogitatu, quod nihil eorum perſi-
citur ſine machinatione, ſtudiorumq́; uario, ac ſolerti uigore. Igitur quoniam hæc ita ſunt tradita,
& conſtituta, non uidetur eſſe alienum, uti caute ſummaq́; diligentia, antequam inſtituuntur opera,
corum expediantur rationes. Ergo quoniam, neque lex, neque morum inſtitutio id poteſt cogere,
& quot annis & prætores, & ædiles ludorum cauſa machinationes præparare debent: uiſum mihi eſt,
Imperator, non eſſe alienum, quoniam de ædificijs in proribus uoluminibus expoſui, in hoc, qui fi-
nitionem ſummam corporis habet conſtitutam, quæ ſint principia machinarum ordinata, præceptis
6660explicar.
bus dura conditione, ſed iure eſſe non iniquo conſtituta. Nam Archite-
aus cum publicum opus curandum recipit, pollicetur quanto ſumptu id
futurum: tradita æſtimatione, magiſtratui bona eius obligantur, donec
opus ſit perſectum. Eo autem abſoluto, cum ad dictum impenſa reſpon-
det, decretis, & honoribus ornatur. Item ſi non amplius quam quarta in
opere conſumitur, ad æſtimationem eſt adijcienda, & de publico præſta-
tur, neq; ulla pœna tenetur. Cum uero amplius quàm quarta in opere
4440 conſumitur, ex eius bonis ad perſiciendum pecunia exigitur. Vtinam Dij
immortales feciſſent, quod ea lex etiam populo Romano, non modo publicis, ſed etiam priuatis ædi-
ficijs eſſet conſtituta: nanque non ſine pœna graſſarentur imperiti, ſed qui ſumma doctrinarum ſub-
tilitate eſſent prudentes, ſine dubitatione profiterentur Architecturam: neque patres familiarum in-
ducerentur ad inſinitas ſumptuum profuſiones, & ut ex bonis eijcerentur: ipſiq́; Architecti pœnæ
timore coacti, diligentius modum impenſarum ratiocinantes explicarent, uti patres familiarum ad
id, quod præparauiſſent, ſeu paulo amplius adijcientes, ædificia expedirent. Nam qui quadringenta
ad opus poſſunt parare, ſi adijciant centum, habendo ſpem perfectionis, delectationibus tenentur.
Qui autem adiectione dimidia, aut ampliore ſumptu onerantur, amiſſa ſpe & impenſa abiecta, fractis
rebus, & animis, deſiſtere coguntur. Nec ſolum id uitium in ædificis, ſed etiam in muneribus, quæ
5550 a magiſtratibus foro gladiatorum, ſcenisq́; ludorum dantur, quibus nec mora, neque expectatio con-
ceditur, ſed neceſsitas finito tempore perficere cogit: uti ſunt ſedcs ſpectaculorum, uelorumq́; in-
ductiones, & ea omnia, quæ ſcenicis moribus per machinationem ad ſpectationes populo comparan-
tur. In his uero opus eſt prudentia diligenti, & ingenij doctiſsimi cogitatu, quod nihil eorum perſi-
citur ſine machinatione, ſtudiorumq́; uario, ac ſolerti uigore. Igitur quoniam hæc ita ſunt tradita,
& conſtituta, non uidetur eſſe alienum, uti caute ſummaq́; diligentia, antequam inſtituuntur opera,
corum expediantur rationes. Ergo quoniam, neque lex, neque morum inſtitutio id poteſt cogere,
& quot annis & prætores, & ædiles ludorum cauſa machinationes præparare debent: uiſum mihi eſt,
Imperator, non eſſe alienum, quoniam de ædificijs in proribus uoluminibus expoſui, in hoc, qui fi-
nitionem ſummam corporis habet conſtitutam, quæ ſint principia machinarum ordinata, præceptis
6660explicar.