Vitruvius
,
De architectura libri decem
,
1567
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Notes
Handwritten
Figures
Content
Thumbnails
Table of contents
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 172
[out of range]
>
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 172
[out of range]
>
page
|<
<
(331)
of 412
>
>|
<
echo
version
="
1.0RC
">
<
text
xml:lang
="
la
"
type
="
free
">
<
div
xml:id
="
echoid-div1
"
type
="
section
"
level
="
1
"
n
="
1
">
<
div
xml:id
="
echoid-div792
"
type
="
section
"
level
="
2
"
n
="
145
">
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s25112
"
xml:space
="
preserve
">
<
pb
o
="
331
"
file
="
514.01.363
"
n
="
363
"
rhead
="
DECIMVS.
"/>
eſt unde uitium & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25113
"
xml:space
="
preserve
">uirtus in rebus oriatur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25114
"
xml:space
="
preserve
">Materiæ qualitates diuer ſæſunt, quæ a principiorum temperatura
<
lb
/>
ortum habent, ab ijs enim denſum, rarum, graue, leue, aſperum, molle, denſum, tenue, liquidum, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25115
"
xml:space
="
preserve
">ſiccum,
<
lb
/>
& </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25116
"
xml:space
="
preserve
">huiuſmodi aliæ proprietates proſiciſcuntur, quæ aut impediunt, aut aptam reddunt materiem ad rationes
<
lb
/>
artis ſuſcipiẽdas. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25117
"
xml:space
="
preserve
">Figuræ quoque aliæ aptiores ſunt motionibus, quàm aliæ. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25118
"
xml:space
="
preserve
">Anaturali ergo ſcientia ſubiectam
<
lb
/>
rem capit machinatio. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25119
"
xml:space
="
preserve
">Sed ſormam a mathematico. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25120
"
xml:space
="
preserve
">Deforma igitur agentes dicimus, quod quæ. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25121
"
xml:space
="
preserve
">admiratio-
<
lb
/>
nem afferunt, ab admirandis cauſis ortum habere, nam magni effectus cauſarum magnitudinem arguunt.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25122
"
xml:space
="
preserve
">An non eſt mir abile immane pondus etiam ponderis adiectione facilius agi? </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25123
"
xml:space
="
preserve
">Tympanum rotamq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25124
"
xml:space
="
preserve
">mediam prio
<
lb
/>
ris motionem ad tertiam transferre, cum ipſa comtrario primæ motu feratur? </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25125
"
xml:space
="
preserve
">quod certis terminis, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25126
"
xml:space
="
preserve
">ma-
<
lb
/>
gnitudinibus res quædam costitutæ perſiciantur, ultra quos nulla ratione conſiſtant. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25127
"
xml:space
="
preserve
">Miraculo igitur ſunt
<
lb
/>
bæc, quare non est aratione alienum ſi aliqua inuenitur naturæ proprietas admiranda, quæ harum rerum
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.363-01
"
xlink:href
="
note-514.01.363-01a
"
xml:space
="
preserve
">10</
note
>
cauſa ſit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25128
"
xml:space
="
preserve
">Ideo animaduertendum eſt omnia bæc a uectis natura proſiciſci. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25129
"
xml:space
="
preserve
">Vectis uero ratio a trutina, truti-
<
lb
/>
næ a libra, libræ tandem a circuli proprietate ortum ducit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25130
"
xml:space
="
preserve
">Habet autem circulus, quod nullares alia natu-
<
lb
/>
ra conſtans ferre poteſt. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25131
"
xml:space
="
preserve
">Contraijs enim & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25132
"
xml:space
="
preserve
">repugnantibus ſubſtituitur, unde ortum admiratio ſumit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25133
"
xml:space
="
preserve
">Mo-
<
lb
/>
uetur circinatio immoto centro, linea eadem, circinationis cum latitudinis expers ſit, curua, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25134
"
xml:space
="
preserve
">conuexa eſt.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25135
"
xml:space
="
preserve
">aſcendit ſurſum pars una deſcendit altera in circ ulo. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25136
"
xml:space
="
preserve
">Lineæ a centro ductœ ſuis partibus uelocius, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25137
"
xml:space
="
preserve
">tardius mo
<
lb
/>
uentur, quæ omnia ſibi mutuo aduerſantur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25138
"
xml:space
="
preserve
">motioni quies, curuum conuexo, ſummum imo, uelox tardo. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25139
"
xml:space
="
preserve
">
<
lb
/>
Cum igitur circuli uls, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25140
"
xml:space
="
preserve
">natura huiuſmodi ſit, ut contraria, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25141
"
xml:space
="
preserve
">aduerſantia, quod alibi natura non patitur,
<
lb
/>
admittat, nonne hoc est admiratione dignum? </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25142
"
xml:space
="
preserve
">Sed hoc unlgus latet, stupeſcit enim cum effectus intuetur,
<
lb
/>
quorum rationes ignorat. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25143
"
xml:space
="
preserve
">Neigitur erremus cum uulgo, teneamus hæc omnia ab ipſa circuli natura deduci. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25144
"
xml:space
="
preserve
">
<
lb
/>
Complectentes autem quod iucundum est, atque admirabile, dicimus debere nos originem, partitiones, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25145
"
xml:space
="
preserve
">
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.363-02
"
xlink:href
="
note-514.01.363-02a
"
xml:space
="
preserve
">20</
note
>
regulas totius machinationis habere debere. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25146
"
xml:space
="
preserve
">Origo esta neceſsitate: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25147
"
xml:space
="
preserve
">cogit enim neceßitas, ut noſtris com-
<
lb
/>
modis inſeruiamus. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25148
"
xml:space
="
preserve
">Natura docet propoſitis ab animalibus exemplis. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25149
"
xml:space
="
preserve
">continens cœli uerſatio amplam quan-
<
lb
/>
dam machinationem præbet. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25150
"
xml:space
="
preserve
">Caſus item multa ferre ſolet, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25151
"
xml:space
="
preserve
">humana ſolertia ab ipſo caſu argumentum ſu-
<
lb
/>
mit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25152
"
xml:space
="
preserve
">Vnde tot auxilijs, indicibus, exemplaribus, impulſionibus coacti, machinationes multas perficimus,
<
lb
/>
ad humanos uſus, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25153
"
xml:space
="
preserve
">commoditates, unde origo machininationis ſatis estmanifeſta. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25154
"
xml:space
="
preserve
">Nunc de diuiſione di-
<
lb
/>
cam. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25155
"
xml:space
="
preserve
">Ex machinis quædam per ſe moucentur, quæ automata Græce uocantur, quia ultro, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25156
"
xml:space
="
preserve
">ſponte uerſari
<
lb
/>
uidentur, aliæ non per ſemouentur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25157
"
xml:space
="
preserve
">ex prioribus quædam ſtata Græci, Stataria Latine dictæſunt, quædam hy-
<
lb
/>
pagonta, idest ſubuerſatæ, habent enim infra ſe latenter, unde motum habent. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25158
"
xml:space
="
preserve
">de utrisq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25159
"
xml:space
="
preserve
">generibus Hero per-
<
lb
/>
tractat. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25160
"
xml:space
="
preserve
">docetq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25161
"
xml:space
="
preserve
">ædem rotundam facere in qua Baccbus pateram altera manu tenet, alter a tympannum-
<
lb
/>
Propè uero adest panthera & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25162
"
xml:space
="
preserve
">Ara: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25163
"
xml:space
="
preserve
">circum Bacchides tympana tenentes, ſupra Tholum alata, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25164
"
xml:space
="
preserve
">
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.363-03
"
xlink:href
="
note-514.01.363-03a
"
xml:space
="
preserve
">30</
note
>
coronata uictoria collocatur: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25165
"
xml:space
="
preserve
">atque uno & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25166
"
xml:space
="
preserve
">eodem tempore in araignis ſuccenditur, Bacchus lac e patera,
<
lb
/>
uinum e Thyrſo uerſat in pantheram; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25167
"
xml:space
="
preserve
">Eacchides circunſalientes tympana pulſant, uictoria ſe cir cumagens
<
lb
/>
alas quatiens tuba ſonat: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25168
"
xml:space
="
preserve
">In alia uero diſpoſitione facit inambulantia ſigilla euntia, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25169
"
xml:space
="
preserve
">redeuntia, motionesq́;
<
lb
/>
</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25170
"
xml:space
="
preserve
">uarias reddentia, ut uſus poſtulat ex propoſito. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25171
"
xml:space
="
preserve
">Ex his autem quæ non mouentur ſponte, ideſt quæmotionis
<
lb
/>
initium intra non habent, aliæ ab inanimis rebus cientur, aliæ ab animatis, priores aut ab aere, aut ab aqua,
<
lb
/>
aut ab igne impelluntur: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25172
"
xml:space
="
preserve
">ab aere & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25173
"
xml:space
="
preserve
">ſpiritu quæmouentur, qutſpiritusincluſos habent, aut liberos: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25174
"
xml:space
="
preserve
">ſi inclu-
<
lb
/>
ſus pneumatica ratio abſoluitur, hoc tſt ſpiritalis, de qua Hero. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25175
"
xml:space
="
preserve
">Si liber, easfacit machinas, quæuento liberæ
<
lb
/>
impelluntur, ut ædiſicia ad molendum, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25176
"
xml:space
="
preserve
">hydranlicæ quædam machinæ, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25177
"
xml:space
="
preserve
">quæ uerrucula impellente ſumo
<
lb
/>
conuoluunt. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25178
"
xml:space
="
preserve
">Si ab aqua, tunc ſiunt rotæ, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25179
"
xml:space
="
preserve
">tympana ad molendum, ſerræ ad trabes ſecandas, folles, manti-
<
lb
/>
cesq́ ad tundendum ſerrum, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25180
"
xml:space
="
preserve
">alia huiuſmodi, quorum uſus est maxime neceſſarius. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25181
"
xml:space
="
preserve
">Verum ſi machinæ ab
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.363-04
"
xlink:href
="
note-514.01.363-04a
"
xml:space
="
preserve
">40</
note
>
animatis mouentur, eæ ſunt, quas uel ratione carentia mouent, ut boues, equi, muliq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25182
"
xml:space
="
preserve
">ut currus, ciſia, quadri-
<
lb
/>
gæ, uel eæ, quas homines durum, genus uerſat, trabit, erigit, impellit, ſiue ad pacis uſus, ſiue ad bellicos appa-
<
lb
/>
ratus ſpectant. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25183
"
xml:space
="
preserve
">Vnde ad eas motiones trochleis, uctibus, radijs, trutinis, lancibus, ergatis, rotis, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25184
"
xml:space
="
preserve
">tympa-
<
lb
/>
nis utitur, ut autem aſcendat multiplices ſcalarum ſormas construit, munitas, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25185
"
xml:space
="
preserve
">ſine munitione, ut uero diſ-
<
lb
/>
rumpat, excutiat, proſternat, quatiat, frangatq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25186
"
xml:space
="
preserve
">ac iaculetur, arietes, teſtudines, turres ambulatorias, cuni-
<
lb
/>
cula, terebras, catapultas, balistas, tormenta reliqua, &</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25187
"
xml:space
="
preserve
">diſicat, compingit, coagmentat, quæ omnia ad ma-
<
lb
/>
chinarum partitionem ſpectant, quarum rationes, ac regulæ inſerius ponentur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25188
"
xml:space
="
preserve
">interim uerba quædam proœ-
<
lb
/>
mij buius explicabimus. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25189
"
xml:space
="
preserve
">{ Velorumq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25190
"
xml:space
="
preserve
">inductiones } in ſcenicis ludis ſolebat tendi aulæum, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25191
"
xml:space
="
preserve
">ſeabella ap-
<
lb
/>
portari. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25192
"
xml:space
="
preserve
">Munera autem publica (utiquit Budæus) uno nomine lythurgiæ dicuntur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25193
"
xml:space
="
preserve
">Quorum generum ſunt
<
lb
/>
choragia, idest præſtatio ſuppeditando choro inuenta liberalium ludorum tempore, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25194
"
xml:space
="
preserve
">panathenæorum, He-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.363-05
"
xlink:href
="
note-514.01.363-05a
"
xml:space
="
preserve
">50</
note
>
ſtiaſis idest conuiuatio, ſeu epulum tributim exhiberti ſolitum. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25195
"
xml:space
="
preserve
">Gymnaſiarchiæ oleum paleſtræ ſuppeditabat
<
lb
/>
priuato ſumptu. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25196
"
xml:space
="
preserve
">Iſphora dicebatur collatio ad stipendia militum. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25197
"
xml:space
="
preserve
">pulchre apteq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25198
"
xml:space
="
preserve
">adducuntur Lucretij carmi-
<
lb
/>
na a Philandro, ex libro quarto in locupletißimum theatri testimonium.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25199
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s25200
"
xml:space
="
preserve
">Et uulgo ſaciunt id lutea, ruffaq; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25201
"
xml:space
="
preserve
">uela,
<
lb
/>
Et ferruginea cum magnis intenta Theatris
<
lb
/>
Per malos uulgata, trabesq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25202
"
xml:space
="
preserve
">trementia pendent,
<
lb
/>
Nanq; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25203
"
xml:space
="
preserve
">ibi conceſſum caueaiſubter, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25204
"
xml:space
="
preserve
">omnem
<
lb
/>
Scenalem ſpeciem patrum, matrumq́;</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25205
"
xml:space
="
preserve
">, Deorumq́;
<
lb
/>
</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25206
"
xml:space
="
preserve
">Inſiciunt coguntq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25207
"
xml:space
="
preserve
">ſuo ſtuitate colore.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25208
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
note
position
="
left
"
xml:space
="
preserve
">60</
note
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s25209
"
xml:space
="
preserve
">Et quanto circum mage ſunt incluſa Theatris
<
lb
/>
Mœnia, tam magis hæc intus perſuſa lepore
<
lb
/>
Omnia corrident concepta luce diei.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25210
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
</
div
>
</
div
>
</
text
>
</
echo
>