Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of figures

< >
[161] Funium nodi.
[162] Scala in carcheſio poſita.
[163] Figura aniſocyclorum.
[164] Trochlearum ratio.
[165] B. ergata.C. trochlea ſuperior.D. ſucula.E. tigna.F. pondus.I. forcipes.G. ſucula.H. fibula.O. chelonia.P. uectes.S. carcheſia. S H C A D E F T I B G
[166] Trochleæ cum tympano.
[167] F. trochleaſuperior.L. trochlea inferior artemon dicta.†. onus.A. nectis.3. onus.1. hypomochlium.2. nectis, mochlium.V. ſpbœroma, œquipondium.Q S. lances.X. lances.K. anſa. examen.8. cuneus.7. 9. uectis.10. onus.H G. vectes.M. pondus.O N. colhlea.D. pali.L. locus artemonis.C. chelonia.F. regula.B. antarijunes.E. locus ductariorum funium ubifibulæx. libra ſuffulta. E B F H G 8 C N O K D L M † 6 7 10 x 3 2 1 R V S Q
[168] d a c b e
[Figure 169]
[Figure 170]
[171] A. aqua in arca œrea depreſſa.B. delſines ærei.C. modioli.D. Regulæ ſcalari forma.E. taxilli tribus digitis alti.F. catenæ cymbala tenentes.G. inſundibulum inuerſum.H. Fiſtulæ, per quas aer modiolorum ſubintrat infundibulum.I. uectes.K. manubria, quæ aperiunt nares ad tubulos.L. pinnæ ſub quibus lingulæ omnium organorum.O. regulæ inter tabulam quæ pinax dicitur & registrum.P. pinna depreſſa.Q. tabula.R. pinnarum forma ſeparata.S. lingulæ.T. ceruicula.V. aquaexpulſa.X. pars arcæ..... foraminaper quæ aer ad canna, fertur.
[Figure 172]
[Figure 173]
[Figure 174]
< >
page |< < (334) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div795" type="section" level="2" n="146">
            <pb o="334" file="514.01.366" n="366" rhead="LIBER"/>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s25320" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Scansoria</emph>
              ratiò non arte, ſed audacia gloriatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s25321" xml:space="preserve">Ea catenationibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25322" xml:space="preserve">tranſuerſarijs, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25323" xml:space="preserve">plexis
                <lb/>
              colligaitonibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25324" xml:space="preserve">eriſmatum fulcturis continetur: </s>
              <s xml:id="echoid-s25325" xml:space="preserve">Quæ autem ſpiritus poteſtate aſſumit ingreſſus
                <lb/>
              clegantes artis ſubtilitatibus conſequitur effectus. </s>
              <s xml:id="echoid-s25326" xml:space="preserve">Tractoria autem maiores, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25327" xml:space="preserve">magniſicentia
                <lb/>
              plenas habet ad utilitatem opportunitates, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25328" xml:space="preserve">in agendo cum prudentia ſummas uirtutes.</s>
              <s xml:id="echoid-s25329" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s25330" xml:space="preserve">Ex his tribus generibus unum audacia, alterum elegantia, tertium utilitate, ac magnificentia gloriatur.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s25331" xml:space="preserve">De priori non loquitur Vitruuius id ( ut inferins dicet) militum peritiæ relinquit. </s>
              <s xml:id="echoid-s25332" xml:space="preserve">De ſpiritali parum: </s>
              <s xml:id="echoid-s25333" xml:space="preserve">nam
                <lb/>
              de Cteſibica machina, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25334" xml:space="preserve">hydraulica tantum mentionem facit. </s>
              <s xml:id="echoid-s25335" xml:space="preserve">De tractorio uero copioſe loquitur, nos uni-
                <lb/>
              cum exemplum ſcanſoriæ machinæ poſuimus, ut Vitruuij uerba percipiamus, utſciamus quid ſit catenatio,
                <lb/>
              tranſuerſa, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25336" xml:space="preserve">plexa colligatio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25337" xml:space="preserve">eriſmatum fulcturæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s25338" xml:space="preserve">Telonem dicunt a longitudine quoties una trabs præ
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.366-01" xlink:href="note-514.01.366-01a" xml:space="preserve">10</note>
              altera in terram defigitur: </s>
              <s xml:id="echoid-s25339" xml:space="preserve">cum in ſummo uertice alia tranſuerſa trabs dimiſſa medietate connectitur eo libra-
                <lb/>
              mento, ut ſi unum caput dimerſerit, alind erigatur: </s>
              <s xml:id="echoid-s25340" xml:space="preserve">in uno ergo capite cratibus ſiue tabularis, contexitur ma-
                <lb/>
              china: </s>
              <s xml:id="echoid-s25341" xml:space="preserve">in qua panci collocantur armati, tunc per funes attracto, depreſſoq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25342" xml:space="preserve">alio capite, eleuati imponuntur
                <lb/>
              in murum, ubituto ſtantes etiam hoſtibus nocere, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25343" xml:space="preserve">proſpricere poſſint: </s>
              <s xml:id="echoid-s25344" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s25345" xml:space="preserve">renunciare quas res aduerſarij
                <lb/>
              conentur reſpicere. </s>
              <s xml:id="echoid-s25346" xml:space="preserve">cuius ſigura poſita eſt ante.</s>
              <s xml:id="echoid-s25347" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s25348" xml:space="preserve">Ex his ſunt alia, quæ mechanicos, alia quæ organicos mouentur. </s>
              <s xml:id="echoid-s25349" xml:space="preserve">Inter machinas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25350" xml:space="preserve">organaid ui-
                <lb/>
              detur eſſe diſcrimen, quod machinæ pluribus operibus, aut ui maiore coguntur effectus habere, uti
                <lb/>
              baliſtæ; </s>
              <s xml:id="echoid-s25351" xml:space="preserve">torculariumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25352" xml:space="preserve">prela. </s>
              <s xml:id="echoid-s25353" xml:space="preserve">Organa autem unius opere prudenti tractu perſiciunt, quod propoſi-
                <lb/>
              tum eſt, uti Scorpionis, ſeu aniſocyclorum uerſationes. </s>
              <s xml:id="echoid-s25354" xml:space="preserve">Ergo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25355" xml:space="preserve">machinarum ratio ad
                <lb/>
              uſum ſunt ueceſſaria, ſine quibus nulla res poteſt eſſe non impedita.</s>
              <s xml:id="echoid-s25356" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">20</note>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s25357" xml:space="preserve">Vt integra baliſtæ aut torcularis machina fiat, multis opus eſt operibus, namtorculari, cochleæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25358" xml:space="preserve">trabs,
                <lb/>
              quæ uuam calcat, quæ prelum dicitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25359" xml:space="preserve">uectes neceſſarijſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s25360" xml:space="preserve">Baliſtæ quoque opus uarium est, uectibus
                <lb/>
              ergatis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25361" xml:space="preserve">ſimilibus indiget. </s>
              <s xml:id="echoid-s25362" xml:space="preserve">Organa uero unius tantum opere prudenti tactu perſiciunt, quod propoſitum
                <lb/>
              eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s25363" xml:space="preserve">Vituerſationes Scorpionis, aut aniſocyclorum. </s>
              <s xml:id="echoid-s25364" xml:space="preserve">Aniſocycla int elligo cochleas, quas nos uidas appella-
                <lb/>
              mus, constant enim ex circulis continuis, ideoq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25365" xml:space="preserve">inæqualibus, unde nomen deductum est, cum enim Scorpio-
                <lb/>
              nes tenduntur, ſolo opere aniſocyclorum tenduntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s25366" xml:space="preserve">Aniſocycla faciunt muliebres capilli cum contorquen-
                <lb/>
              tur, unde etiam ferrea aniſocycla conſiciuntur in quibuſdam organis, ut contracti primum deinde remiſſi expel
                <lb/>
              lant quod in corum capitibus eſt impoſitum. </s>
              <s xml:id="echoid-s25367" xml:space="preserve">ut ex ſequenti diagrammate uideri poteſt.</s>
              <s xml:id="echoid-s25368" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s25369" xml:space="preserve">Omnis autem machinatio eſt a rerum natura
                <lb/>
                <figure xlink:label="fig-514.01.366-01" xlink:href="fig-514.01.366-01a" number="163">
                  <caption xml:id="echoid-caption46" style="it" xml:space="preserve">Figura aniſocyclorum.</caption>
                </figure>
              procreata. </s>
              <s xml:id="echoid-s25370" xml:space="preserve">ac a præceptrice, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25371" xml:space="preserve">magiſtra mundi
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.366-03" xlink:href="note-514.01.366-03a" xml:space="preserve">30</note>
              uerſatione inſtituta. </s>
              <s xml:id="echoid-s25372" xml:space="preserve">Nanque animaduertamus
                <lb/>
              primum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25373" xml:space="preserve">aſpiciamus continentem Solis, Lu-
                <lb/>
              nȩ, quinque etiam ſtellarum naturam, quæ ni
                <lb/>
              machinata uerſarentur, non habuiſſemus in ter-
                <lb/>
              ra lucem, nec fructuum maturitates. </s>
              <s xml:id="echoid-s25374" xml:space="preserve">Cum ergo
                <lb/>
              maiores hæc ita eſte animaduertiſſent, ererum
                <lb/>
              natura ſumpſerunt exempla, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25375" xml:space="preserve">ea imitantes in-
                <lb/>
              ducti rebus diuinis, commodas vitæ perſecerunt explicationes. </s>
              <s xml:id="echoid-s25376" xml:space="preserve">Itaq; </s>
              <s xml:id="echoid-s25377" xml:space="preserve">comparauerant ut eſſent expedi-
                <lb/>
              tiora, alia machinis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25378" xml:space="preserve">earũ uerfationibus, nonnulla organis. </s>
              <s xml:id="echoid-s25379" xml:space="preserve">Et ita quæ animaduerterut ad uſum uti-
                <lb/>
              lia eſſe, ſtudijs, artibus, inſtitutis, gradatim augenda doctrinis curauerant. </s>
              <s xml:id="echoid-s25380" xml:space="preserve">Attendamus enim pri-
                <lb/>
              mum inuentum de neceſsitate, ut ueſtitus, quemadmodum telorum organicis adminiſtrationibus,
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.366-04" xlink:href="note-514.01.366-04a" xml:space="preserve">40</note>
              connexus ſtaminis ad ſubtegmen, non modo Corpora tegendo tueantur, ſed etiam ornatus adijciant
                <lb/>
              honeſtatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s25381" xml:space="preserve">Cibi uero non habuiſsemus abundantiam, niſi iuga, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25382" xml:space="preserve">aratra bobus, iumentisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25383" xml:space="preserve">Omni-
                <lb/>
              bus eſſent inuenta. </s>
              <s xml:id="echoid-s25384" xml:space="preserve">Sucularumq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s25385" xml:space="preserve">, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25386" xml:space="preserve">prelorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25387" xml:space="preserve">uectium, ſi non fuiſſet torcularis præparatio, neq;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s25388" xml:space="preserve">olei nitorem, neque uitium fructum habere poteuiſſemus ad iucunditatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s25389" xml:space="preserve">Portationesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25390" xml:space="preserve">eorum non
                <lb/>
              eſſent, niſi plauſtrum, aut ſarracorum per terram, nauicularum per aquam inuentæ eſſent machi-
                <lb/>
              nationes. </s>
              <s xml:id="echoid-s25391" xml:space="preserve">Trutinarum uero librarumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25392" xml:space="preserve">ponderibus examinatio reperta, uindicat ab iniquitate inſtis
                <lb/>
              moribus uitam. </s>
              <s xml:id="echoid-s25393" xml:space="preserve">Non minusq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25394" xml:space="preserve">ſunt innumerabiles moderationes machinationum, de quibus non
                <lb/>
              neceſſe uidetur diſputare, quoniam ſunt ad manum quotidianæ, ut ſunt rotæ, folles fabrorum, rhedæ,
                <lb/>
              ciſia, torni, cæteraq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s25395" xml:space="preserve">, quæ communes ad uſum conſuetudinibus habent opportunitates. </s>
              <s xml:id="echoid-s25396" xml:space="preserve">Itaque inci-
                <lb/>
              piemus de his, quæ rarò ueniunt ad manus, ut nota ſint, explicare.</s>
              <s xml:id="echoid-s25397" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">50</note>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s25398" xml:space="preserve">Quæ ad originem machinarum, de qua hic tracatur, pertinent ſatis ſunt a nobis ſuperius explicata. </s>
              <s xml:id="echoid-s25399" xml:space="preserve">Quod
                <lb/>
              uero ad uocabula quædam pertinet, ſtamen & </s>
              <s xml:id="echoid-s25400" xml:space="preserve">ſubtegmen nos tramam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25401" xml:space="preserve">ordimentum uocamus. </s>
              <s xml:id="echoid-s25402" xml:space="preserve">Stantia in
                <lb/>
              longum fila stamina dicuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s25403" xml:space="preserve">quæ uero radio & </s>
              <s xml:id="echoid-s25404" xml:space="preserve">nauicula inſeruntur, ſubtegmina. </s>
              <s xml:id="echoid-s25405" xml:space="preserve">radium ſeu nauiculam telũ
                <lb/>
              appeltari puto, quod hoc loco Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s25406" xml:space="preserve">dixit telorum adminiſtrationibus connexu ſtaminis ad ſubtegmen. </s>
              <s xml:id="echoid-s25407" xml:space="preserve">Sar-
                <lb/>
              racum eſt plaustri genus, ciſium uehiculum duabus rotis delatum, ad itineris celeritatem opportunum. </s>
              <s xml:id="echoid-s25408" xml:space="preserve">Ci-
                <lb/>
              cero pro Roſcio Amerino. </s>
              <s xml:id="echoid-s25409" xml:space="preserve">Decem (inquit) horis nocturnis ſex, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25410" xml:space="preserve">quinquaginta millia paſſuũ cisijs peruolauit.</s>
              <s xml:id="echoid-s25411" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">60</note>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>