Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of figures

< >
< >
page |< < (334) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div795" type="section" level="2" n="146">
            <pb o="334" file="514.01.366" n="366" rhead="LIBER"/>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s25320" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Scansoria</emph>
              ratiò non arte, ſed audacia gloriatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s25321" xml:space="preserve">Ea catenationibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25322" xml:space="preserve">tranſuerſarijs, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25323" xml:space="preserve">plexis
                <lb/>
              colligaitonibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25324" xml:space="preserve">eriſmatum fulcturis continetur: </s>
              <s xml:id="echoid-s25325" xml:space="preserve">Quæ autem ſpiritus poteſtate aſſumit ingreſſus
                <lb/>
              clegantes artis ſubtilitatibus conſequitur effectus. </s>
              <s xml:id="echoid-s25326" xml:space="preserve">Tractoria autem maiores, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25327" xml:space="preserve">magniſicentia
                <lb/>
              plenas habet ad utilitatem opportunitates, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25328" xml:space="preserve">in agendo cum prudentia ſummas uirtutes.</s>
              <s xml:id="echoid-s25329" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s25330" xml:space="preserve">Ex his tribus generibus unum audacia, alterum elegantia, tertium utilitate, ac magnificentia gloriatur.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s25331" xml:space="preserve">De priori non loquitur Vitruuius id ( ut inferins dicet) militum peritiæ relinquit. </s>
              <s xml:id="echoid-s25332" xml:space="preserve">De ſpiritali parum: </s>
              <s xml:id="echoid-s25333" xml:space="preserve">nam
                <lb/>
              de Cteſibica machina, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25334" xml:space="preserve">hydraulica tantum mentionem facit. </s>
              <s xml:id="echoid-s25335" xml:space="preserve">De tractorio uero copioſe loquitur, nos uni-
                <lb/>
              cum exemplum ſcanſoriæ machinæ poſuimus, ut Vitruuij uerba percipiamus, utſciamus quid ſit catenatio,
                <lb/>
              tranſuerſa, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25336" xml:space="preserve">plexa colligatio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25337" xml:space="preserve">eriſmatum fulcturæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s25338" xml:space="preserve">Telonem dicunt a longitudine quoties una trabs præ
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.366-01" xlink:href="note-514.01.366-01a" xml:space="preserve">10</note>
              altera in terram defigitur: </s>
              <s xml:id="echoid-s25339" xml:space="preserve">cum in ſummo uertice alia tranſuerſa trabs dimiſſa medietate connectitur eo libra-
                <lb/>
              mento, ut ſi unum caput dimerſerit, alind erigatur: </s>
              <s xml:id="echoid-s25340" xml:space="preserve">in uno ergo capite cratibus ſiue tabularis, contexitur ma-
                <lb/>
              china: </s>
              <s xml:id="echoid-s25341" xml:space="preserve">in qua panci collocantur armati, tunc per funes attracto, depreſſoq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25342" xml:space="preserve">alio capite, eleuati imponuntur
                <lb/>
              in murum, ubituto ſtantes etiam hoſtibus nocere, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25343" xml:space="preserve">proſpricere poſſint: </s>
              <s xml:id="echoid-s25344" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s25345" xml:space="preserve">renunciare quas res aduerſarij
                <lb/>
              conentur reſpicere. </s>
              <s xml:id="echoid-s25346" xml:space="preserve">cuius ſigura poſita eſt ante.</s>
              <s xml:id="echoid-s25347" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s25348" xml:space="preserve">Ex his ſunt alia, quæ mechanicos, alia quæ organicos mouentur. </s>
              <s xml:id="echoid-s25349" xml:space="preserve">Inter machinas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25350" xml:space="preserve">organaid ui-
                <lb/>
              detur eſſe diſcrimen, quod machinæ pluribus operibus, aut ui maiore coguntur effectus habere, uti
                <lb/>
              baliſtæ; </s>
              <s xml:id="echoid-s25351" xml:space="preserve">torculariumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25352" xml:space="preserve">prela. </s>
              <s xml:id="echoid-s25353" xml:space="preserve">Organa autem unius opere prudenti tractu perſiciunt, quod propoſi-
                <lb/>
              tum eſt, uti Scorpionis, ſeu aniſocyclorum uerſationes. </s>
              <s xml:id="echoid-s25354" xml:space="preserve">Ergo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25355" xml:space="preserve">machinarum ratio ad
                <lb/>
              uſum ſunt ueceſſaria, ſine quibus nulla res poteſt eſſe non impedita.</s>
              <s xml:id="echoid-s25356" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">20</note>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s25357" xml:space="preserve">Vt integra baliſtæ aut torcularis machina fiat, multis opus eſt operibus, namtorculari, cochleæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25358" xml:space="preserve">trabs,
                <lb/>
              quæ uuam calcat, quæ prelum dicitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25359" xml:space="preserve">uectes neceſſarijſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s25360" xml:space="preserve">Baliſtæ quoque opus uarium est, uectibus
                <lb/>
              ergatis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25361" xml:space="preserve">ſimilibus indiget. </s>
              <s xml:id="echoid-s25362" xml:space="preserve">Organa uero unius tantum opere prudenti tactu perſiciunt, quod propoſitum
                <lb/>
              eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s25363" xml:space="preserve">Vituerſationes Scorpionis, aut aniſocyclorum. </s>
              <s xml:id="echoid-s25364" xml:space="preserve">Aniſocycla int elligo cochleas, quas nos uidas appella-
                <lb/>
              mus, constant enim ex circulis continuis, ideoq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25365" xml:space="preserve">inæqualibus, unde nomen deductum est, cum enim Scorpio-
                <lb/>
              nes tenduntur, ſolo opere aniſocyclorum tenduntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s25366" xml:space="preserve">Aniſocycla faciunt muliebres capilli cum contorquen-
                <lb/>
              tur, unde etiam ferrea aniſocycla conſiciuntur in quibuſdam organis, ut contracti primum deinde remiſſi expel
                <lb/>
              lant quod in corum capitibus eſt impoſitum. </s>
              <s xml:id="echoid-s25367" xml:space="preserve">ut ex ſequenti diagrammate uideri poteſt.</s>
              <s xml:id="echoid-s25368" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s25369" xml:space="preserve">Omnis autem machinatio eſt a rerum natura
                <lb/>
                <figure xlink:label="fig-514.01.366-01" xlink:href="fig-514.01.366-01a" number="163">
                  <caption xml:id="echoid-caption46" style="it" xml:space="preserve">Figura aniſocyclorum.</caption>
                </figure>
              procreata. </s>
              <s xml:id="echoid-s25370" xml:space="preserve">ac a præceptrice, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25371" xml:space="preserve">magiſtra mundi
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.366-03" xlink:href="note-514.01.366-03a" xml:space="preserve">30</note>
              uerſatione inſtituta. </s>
              <s xml:id="echoid-s25372" xml:space="preserve">Nanque animaduertamus
                <lb/>
              primum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25373" xml:space="preserve">aſpiciamus continentem Solis, Lu-
                <lb/>
              nȩ, quinque etiam ſtellarum naturam, quæ ni
                <lb/>
              machinata uerſarentur, non habuiſſemus in ter-
                <lb/>
              ra lucem, nec fructuum maturitates. </s>
              <s xml:id="echoid-s25374" xml:space="preserve">Cum ergo
                <lb/>
              maiores hæc ita eſte animaduertiſſent, ererum
                <lb/>
              natura ſumpſerunt exempla, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25375" xml:space="preserve">ea imitantes in-
                <lb/>
              ducti rebus diuinis, commodas vitæ perſecerunt explicationes. </s>
              <s xml:id="echoid-s25376" xml:space="preserve">Itaq; </s>
              <s xml:id="echoid-s25377" xml:space="preserve">comparauerant ut eſſent expedi-
                <lb/>
              tiora, alia machinis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25378" xml:space="preserve">earũ uerfationibus, nonnulla organis. </s>
              <s xml:id="echoid-s25379" xml:space="preserve">Et ita quæ animaduerterut ad uſum uti-
                <lb/>
              lia eſſe, ſtudijs, artibus, inſtitutis, gradatim augenda doctrinis curauerant. </s>
              <s xml:id="echoid-s25380" xml:space="preserve">Attendamus enim pri-
                <lb/>
              mum inuentum de neceſsitate, ut ueſtitus, quemadmodum telorum organicis adminiſtrationibus,
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.366-04" xlink:href="note-514.01.366-04a" xml:space="preserve">40</note>
              connexus ſtaminis ad ſubtegmen, non modo Corpora tegendo tueantur, ſed etiam ornatus adijciant
                <lb/>
              honeſtatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s25381" xml:space="preserve">Cibi uero non habuiſsemus abundantiam, niſi iuga, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25382" xml:space="preserve">aratra bobus, iumentisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25383" xml:space="preserve">Omni-
                <lb/>
              bus eſſent inuenta. </s>
              <s xml:id="echoid-s25384" xml:space="preserve">Sucularumq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s25385" xml:space="preserve">, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25386" xml:space="preserve">prelorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25387" xml:space="preserve">uectium, ſi non fuiſſet torcularis præparatio, neq;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s25388" xml:space="preserve">olei nitorem, neque uitium fructum habere poteuiſſemus ad iucunditatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s25389" xml:space="preserve">Portationesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25390" xml:space="preserve">eorum non
                <lb/>
              eſſent, niſi plauſtrum, aut ſarracorum per terram, nauicularum per aquam inuentæ eſſent machi-
                <lb/>
              nationes. </s>
              <s xml:id="echoid-s25391" xml:space="preserve">Trutinarum uero librarumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25392" xml:space="preserve">ponderibus examinatio reperta, uindicat ab iniquitate inſtis
                <lb/>
              moribus uitam. </s>
              <s xml:id="echoid-s25393" xml:space="preserve">Non minusq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25394" xml:space="preserve">ſunt innumerabiles moderationes machinationum, de quibus non
                <lb/>
              neceſſe uidetur diſputare, quoniam ſunt ad manum quotidianæ, ut ſunt rotæ, folles fabrorum, rhedæ,
                <lb/>
              ciſia, torni, cæteraq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s25395" xml:space="preserve">, quæ communes ad uſum conſuetudinibus habent opportunitates. </s>
              <s xml:id="echoid-s25396" xml:space="preserve">Itaque inci-
                <lb/>
              piemus de his, quæ rarò ueniunt ad manus, ut nota ſint, explicare.</s>
              <s xml:id="echoid-s25397" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">50</note>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s25398" xml:space="preserve">Quæ ad originem machinarum, de qua hic tracatur, pertinent ſatis ſunt a nobis ſuperius explicata. </s>
              <s xml:id="echoid-s25399" xml:space="preserve">Quod
                <lb/>
              uero ad uocabula quædam pertinet, ſtamen & </s>
              <s xml:id="echoid-s25400" xml:space="preserve">ſubtegmen nos tramam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25401" xml:space="preserve">ordimentum uocamus. </s>
              <s xml:id="echoid-s25402" xml:space="preserve">Stantia in
                <lb/>
              longum fila stamina dicuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s25403" xml:space="preserve">quæ uero radio & </s>
              <s xml:id="echoid-s25404" xml:space="preserve">nauicula inſeruntur, ſubtegmina. </s>
              <s xml:id="echoid-s25405" xml:space="preserve">radium ſeu nauiculam telũ
                <lb/>
              appeltari puto, quod hoc loco Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s25406" xml:space="preserve">dixit telorum adminiſtrationibus connexu ſtaminis ad ſubtegmen. </s>
              <s xml:id="echoid-s25407" xml:space="preserve">Sar-
                <lb/>
              racum eſt plaustri genus, ciſium uehiculum duabus rotis delatum, ad itineris celeritatem opportunum. </s>
              <s xml:id="echoid-s25408" xml:space="preserve">Ci-
                <lb/>
              cero pro Roſcio Amerino. </s>
              <s xml:id="echoid-s25409" xml:space="preserve">Decem (inquit) horis nocturnis ſex, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25410" xml:space="preserve">quinquaginta millia paſſuũ cisijs peruolauit.</s>
              <s xml:id="echoid-s25411" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">60</note>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>