Vitruvius
,
De architectura libri decem
,
1567
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Notes
Handwritten
Figures
Content
Thumbnails
page
|<
<
(334)
of 412
>
>|
<
echo
version
="
1.0RC
">
<
text
xml:lang
="
la
"
type
="
free
">
<
div
xml:id
="
echoid-div1
"
type
="
section
"
level
="
1
"
n
="
1
">
<
div
xml:id
="
echoid-div795
"
type
="
section
"
level
="
2
"
n
="
146
">
<
pb
o
="
334
"
file
="
514.01.366
"
n
="
366
"
rhead
="
LIBER
"/>
<
p
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25320
"
xml:space
="
preserve
">
<
emph
style
="
sc
">Scansoria</
emph
>
ratiò non arte, ſed audacia gloriatur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25321
"
xml:space
="
preserve
">Ea catenationibus, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25322
"
xml:space
="
preserve
">tranſuerſarijs, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25323
"
xml:space
="
preserve
">plexis
<
lb
/>
colligaitonibus, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25324
"
xml:space
="
preserve
">eriſmatum fulcturis continetur: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25325
"
xml:space
="
preserve
">Quæ autem ſpiritus poteſtate aſſumit ingreſſus
<
lb
/>
clegantes artis ſubtilitatibus conſequitur effectus. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25326
"
xml:space
="
preserve
">Tractoria autem maiores, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25327
"
xml:space
="
preserve
">magniſicentia
<
lb
/>
plenas habet ad utilitatem opportunitates, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25328
"
xml:space
="
preserve
">in agendo cum prudentia ſummas uirtutes.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25329
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s25330
"
xml:space
="
preserve
">Ex his tribus generibus unum audacia, alterum elegantia, tertium utilitate, ac magnificentia gloriatur.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25331
"
xml:space
="
preserve
">De priori non loquitur Vitruuius id ( ut inferins dicet) militum peritiæ relinquit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25332
"
xml:space
="
preserve
">De ſpiritali parum: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25333
"
xml:space
="
preserve
">nam
<
lb
/>
de Cteſibica machina, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25334
"
xml:space
="
preserve
">hydraulica tantum mentionem facit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25335
"
xml:space
="
preserve
">De tractorio uero copioſe loquitur, nos uni-
<
lb
/>
cum exemplum ſcanſoriæ machinæ poſuimus, ut Vitruuij uerba percipiamus, utſciamus quid ſit catenatio,
<
lb
/>
tranſuerſa, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25336
"
xml:space
="
preserve
">plexa colligatio, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25337
"
xml:space
="
preserve
">eriſmatum fulcturæ. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25338
"
xml:space
="
preserve
">Telonem dicunt a longitudine quoties una trabs præ
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.366-01
"
xlink:href
="
note-514.01.366-01a
"
xml:space
="
preserve
">10</
note
>
altera in terram defigitur: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25339
"
xml:space
="
preserve
">cum in ſummo uertice alia tranſuerſa trabs dimiſſa medietate connectitur eo libra-
<
lb
/>
mento, ut ſi unum caput dimerſerit, alind erigatur: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25340
"
xml:space
="
preserve
">in uno ergo capite cratibus ſiue tabularis, contexitur ma-
<
lb
/>
china: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25341
"
xml:space
="
preserve
">in qua panci collocantur armati, tunc per funes attracto, depreſſoq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25342
"
xml:space
="
preserve
">alio capite, eleuati imponuntur
<
lb
/>
in murum, ubituto ſtantes etiam hoſtibus nocere, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25343
"
xml:space
="
preserve
">proſpricere poſſint: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25344
"
xml:space
="
preserve
">& </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25345
"
xml:space
="
preserve
">renunciare quas res aduerſarij
<
lb
/>
conentur reſpicere. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25346
"
xml:space
="
preserve
">cuius ſigura poſita eſt ante.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25347
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25348
"
xml:space
="
preserve
">Ex his ſunt alia, quæ mechanicos, alia quæ organicos mouentur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25349
"
xml:space
="
preserve
">Inter machinas, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25350
"
xml:space
="
preserve
">organaid ui-
<
lb
/>
detur eſſe diſcrimen, quod machinæ pluribus operibus, aut ui maiore coguntur effectus habere, uti
<
lb
/>
baliſtæ; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25351
"
xml:space
="
preserve
">torculariumq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25352
"
xml:space
="
preserve
">prela. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25353
"
xml:space
="
preserve
">Organa autem unius opere prudenti tractu perſiciunt, quod propoſi-
<
lb
/>
tum eſt, uti Scorpionis, ſeu aniſocyclorum uerſationes. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25354
"
xml:space
="
preserve
">Ergo, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25355
"
xml:space
="
preserve
">machinarum ratio ad
<
lb
/>
uſum ſunt ueceſſaria, ſine quibus nulla res poteſt eſſe non impedita.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25356
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
note
position
="
left
"
xml:space
="
preserve
">20</
note
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s25357
"
xml:space
="
preserve
">Vt integra baliſtæ aut torcularis machina fiat, multis opus eſt operibus, namtorculari, cochleæ, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25358
"
xml:space
="
preserve
">trabs,
<
lb
/>
quæ uuam calcat, quæ prelum dicitur, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25359
"
xml:space
="
preserve
">uectes neceſſarijſunt. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25360
"
xml:space
="
preserve
">Baliſtæ quoque opus uarium est, uectibus
<
lb
/>
ergatis, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25361
"
xml:space
="
preserve
">ſimilibus indiget. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25362
"
xml:space
="
preserve
">Organa uero unius tantum opere prudenti tactu perſiciunt, quod propoſitum
<
lb
/>
eſt. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25363
"
xml:space
="
preserve
">Vituerſationes Scorpionis, aut aniſocyclorum. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25364
"
xml:space
="
preserve
">Aniſocycla int elligo cochleas, quas nos uidas appella-
<
lb
/>
mus, constant enim ex circulis continuis, ideoq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25365
"
xml:space
="
preserve
">inæqualibus, unde nomen deductum est, cum enim Scorpio-
<
lb
/>
nes tenduntur, ſolo opere aniſocyclorum tenduntur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25366
"
xml:space
="
preserve
">Aniſocycla faciunt muliebres capilli cum contorquen-
<
lb
/>
tur, unde etiam ferrea aniſocycla conſiciuntur in quibuſdam organis, ut contracti primum deinde remiſſi expel
<
lb
/>
lant quod in corum capitibus eſt impoſitum. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25367
"
xml:space
="
preserve
">ut ex ſequenti diagrammate uideri poteſt.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25368
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25369
"
xml:space
="
preserve
">Omnis autem machinatio eſt a rerum natura
<
lb
/>
<
figure
xlink:label
="
fig-514.01.366-01
"
xlink:href
="
fig-514.01.366-01a
"
number
="
163
">
<
caption
xml:id
="
echoid-caption46
"
style
="
it
"
xml:space
="
preserve
">Figura aniſocyclorum.</
caption
>
</
figure
>
procreata. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25370
"
xml:space
="
preserve
">ac a præceptrice, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25371
"
xml:space
="
preserve
">magiſtra mundi
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.366-03
"
xlink:href
="
note-514.01.366-03a
"
xml:space
="
preserve
">30</
note
>
uerſatione inſtituta. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25372
"
xml:space
="
preserve
">Nanque animaduertamus
<
lb
/>
primum, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25373
"
xml:space
="
preserve
">aſpiciamus continentem Solis, Lu-
<
lb
/>
nȩ, quinque etiam ſtellarum naturam, quæ ni
<
lb
/>
machinata uerſarentur, non habuiſſemus in ter-
<
lb
/>
ra lucem, nec fructuum maturitates. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25374
"
xml:space
="
preserve
">Cum ergo
<
lb
/>
maiores hæc ita eſte animaduertiſſent, ererum
<
lb
/>
natura ſumpſerunt exempla, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25375
"
xml:space
="
preserve
">ea imitantes in-
<
lb
/>
ducti rebus diuinis, commodas vitæ perſecerunt explicationes. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25376
"
xml:space
="
preserve
">Itaq; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25377
"
xml:space
="
preserve
">comparauerant ut eſſent expedi-
<
lb
/>
tiora, alia machinis, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25378
"
xml:space
="
preserve
">earũ uerfationibus, nonnulla organis. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25379
"
xml:space
="
preserve
">Et ita quæ animaduerterut ad uſum uti-
<
lb
/>
lia eſſe, ſtudijs, artibus, inſtitutis, gradatim augenda doctrinis curauerant. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25380
"
xml:space
="
preserve
">Attendamus enim pri-
<
lb
/>
mum inuentum de neceſsitate, ut ueſtitus, quemadmodum telorum organicis adminiſtrationibus,
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.366-04
"
xlink:href
="
note-514.01.366-04a
"
xml:space
="
preserve
">40</
note
>
connexus ſtaminis ad ſubtegmen, non modo Corpora tegendo tueantur, ſed etiam ornatus adijciant
<
lb
/>
honeſtatem. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25381
"
xml:space
="
preserve
">Cibi uero non habuiſsemus abundantiam, niſi iuga, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25382
"
xml:space
="
preserve
">aratra bobus, iumentisq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25383
"
xml:space
="
preserve
">Omni-
<
lb
/>
bus eſſent inuenta. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25384
"
xml:space
="
preserve
">Sucularumq́;</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25385
"
xml:space
="
preserve
">, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25386
"
xml:space
="
preserve
">prelorum, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25387
"
xml:space
="
preserve
">uectium, ſi non fuiſſet torcularis præparatio, neq;
<
lb
/>
</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25388
"
xml:space
="
preserve
">olei nitorem, neque uitium fructum habere poteuiſſemus ad iucunditatem. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25389
"
xml:space
="
preserve
">Portationesq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25390
"
xml:space
="
preserve
">eorum non
<
lb
/>
eſſent, niſi plauſtrum, aut ſarracorum per terram, nauicularum per aquam inuentæ eſſent machi-
<
lb
/>
nationes. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25391
"
xml:space
="
preserve
">Trutinarum uero librarumq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25392
"
xml:space
="
preserve
">ponderibus examinatio reperta, uindicat ab iniquitate inſtis
<
lb
/>
moribus uitam. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25393
"
xml:space
="
preserve
">Non minusq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25394
"
xml:space
="
preserve
">ſunt innumerabiles moderationes machinationum, de quibus non
<
lb
/>
neceſſe uidetur diſputare, quoniam ſunt ad manum quotidianæ, ut ſunt rotæ, folles fabrorum, rhedæ,
<
lb
/>
ciſia, torni, cæteraq́;</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25395
"
xml:space
="
preserve
">, quæ communes ad uſum conſuetudinibus habent opportunitates. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25396
"
xml:space
="
preserve
">Itaque inci-
<
lb
/>
piemus de his, quæ rarò ueniunt ad manus, ut nota ſint, explicare.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25397
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
note
position
="
left
"
xml:space
="
preserve
">50</
note
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s25398
"
xml:space
="
preserve
">Quæ ad originem machinarum, de qua hic tracatur, pertinent ſatis ſunt a nobis ſuperius explicata. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25399
"
xml:space
="
preserve
">Quod
<
lb
/>
uero ad uocabula quædam pertinet, ſtamen & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25400
"
xml:space
="
preserve
">ſubtegmen nos tramam, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25401
"
xml:space
="
preserve
">ordimentum uocamus. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25402
"
xml:space
="
preserve
">Stantia in
<
lb
/>
longum fila stamina dicuntur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25403
"
xml:space
="
preserve
">quæ uero radio & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25404
"
xml:space
="
preserve
">nauicula inſeruntur, ſubtegmina. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25405
"
xml:space
="
preserve
">radium ſeu nauiculam telũ
<
lb
/>
appeltari puto, quod hoc loco Vitr. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25406
"
xml:space
="
preserve
">dixit telorum adminiſtrationibus connexu ſtaminis ad ſubtegmen. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25407
"
xml:space
="
preserve
">Sar-
<
lb
/>
racum eſt plaustri genus, ciſium uehiculum duabus rotis delatum, ad itineris celeritatem opportunum. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25408
"
xml:space
="
preserve
">Ci-
<
lb
/>
cero pro Roſcio Amerino. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25409
"
xml:space
="
preserve
">Decem (inquit) horis nocturnis ſex, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25410
"
xml:space
="
preserve
">quinquaginta millia paſſuũ cisijs peruolauit.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s25411
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
note
position
="
left
"
xml:space
="
preserve
">60</
note
>
</
div
>
</
div
>
</
text
>
</
echo
>