Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of contents

< >
[1.120.] Finis Libri Septimi.
[1.121.] M.VITR V VII DE ARCHITE CTVRA LIBER OCTAVVS. Proœmium.
[1.122.] De aquœ inuentionibus. Cap. 1.
[1.123.] De aqua imbrium, eius{q́ue} uirtutibus. Cap. II.
[1.124.] De aquis calidis, & quas habeant uires a diuer ſis met allis prodeuntes, & de uariorum fontium, fluminum, lacuumg natu-ra. Cap. 111.
[1.125.] De proprietate item nonnullorum locorum, & fon- tium. Cap. IIII.
[1.126.] De aquarum experimentis. Cap. V.
[1.127.] De per ductionibus, & libr ationibus aquarum, & instrumentis ad hunc uſum. Cap. VI.
[1.128.] Quot modis ducantur aquæ. Cap. VII.
[1.129.] Finis Libri Octaui.
[1.130.] M. VITRVVIIDE ARCHITECTVRA LIBER NONVS.
[1.131.] Proœmium
[1.132.] Platonis inuentumde agro metiendo. Cap. I.
[1.133.] De norma Pythagoricum inuentum ex orthogonij trigoni deformatione. Cap. II.
[1.134.] Luomodo portio argenti auro miſta in integro opere depre- hendi, diſcernig, poßit.#Cap.# III.
[1.135.] PTOLEM AEO REGI ERATOSTHENES. S.
[1.136.] De Gnomonicis rationibus ex radij Solis per umbram inuen-tis, & mundo, atque planetis. Cao.IIII.
[1.137.] TABVLA MOTVVM COELESTIVM.
[1.138.] De Solis curſu per duodecim ſigna Zodia- ci. Cap. V.
[1.139.] Continuatio diei, & luminis.Horæ Minuta Secunda.
[1.140.] De ſyderibus, quæ ſunt a Zodiaco ad Septentrio-nem. Cap.VI.
[1.141.] De ſyderibus, quæ ſunt a Zodiaco, ad meridiem. Cap. VII.
[1.142.] De horologiorum rationibus, & umbris gnomonum æquinoctia-li tempore Romæ, & nonnullis alijs locis. Cap. VIII.
[1.143.] De horologiorum ratione, & uſu, atque eorum inuentione & quibus inuentoribus. # Cap. IX.
[1.144.] Finis Libri Noni.
[1.145.] M. VITR V V II DE ARCHITECTVRA LIBER DECIMVS. Proœmium.
[1.146.] De machina quid ſit, & eius ab organo differentia, origine, & neceßitate. # Cap. I.
[1.147.] De Aedium ſacrum, publicorum̈, operum machina-tionibus tractorijs # Cap. II.
[1.148.] De diuerſis appellationibus, machmarũ, & gantur. Ca. III.
[1.149.] Similis ſuperiori machina, cui coloßicotera tutius committi poſſunt, immutata duntaxat ſucula in tympa-num. # Cap. IIII.
< >
page |< < (335) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div795" type="section" level="2" n="146">
            <pb o="335" file="514.01.367" n="367" rhead="DECIMVS."/>
          </div>
          <div xml:id="echoid-div801" type="section" level="2" n="147">
            <head xml:id="echoid-head155" style="it" xml:space="preserve">De Aedium ſacrum, publicorum̈, operum machina-
              <lb/>
            tionibus tractorijs # Cap. II.</head>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s25412" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">PRimvm</emph>
              q́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25413" xml:space="preserve">inſtituemus de ijs, quæ ædibus ſacris, operumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25414" xml:space="preserve">publicorum perfectionem
                <lb/>
              neceſsitate comparantur: </s>
              <s xml:id="echoid-s25415" xml:space="preserve">quæ ſiunt ita. </s>
              <s xml:id="echoid-s25416" xml:space="preserve">Tigna tria ad onerum magnitudinem ratione
                <lb/>
              expediuntur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25417" xml:space="preserve">a capite fibula coniuncta, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25418" xml:space="preserve">in imo diuaricata eriguntur funibus in capi-
                <lb/>
              tibus collocatis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25419" xml:space="preserve">ijs item circa diſpoſitis erecta retinentur. </s>
              <s xml:id="echoid-s25420" xml:space="preserve">Alligatur in ſummo trochlea,
                <lb/>
              quam etiam nonnulli rechamum dicunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s25421" xml:space="preserve">In trochleam induntur orbiculi duo, per axiculos uerſa-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.367-01" xlink:href="note-514.01.367-01a" xml:space="preserve">10</note>
              tiones habentes, per cuius orbiculum ſummum traijcitur ductarius funis: </s>
              <s xml:id="echoid-s25422" xml:space="preserve">deinde demittitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25423" xml:space="preserve">tra-
                <lb/>
              ducitur circa orbiculi imum trochleæ inferioris, refertur autem ad orbiculum imum trochleæ ſupe-
                <lb/>
              rioris, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25424" xml:space="preserve">ita deſcendit ad inferiorem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25425" xml:space="preserve">in foramine eius caput funis religatur: </s>
              <s xml:id="echoid-s25426" xml:space="preserve">Altera pars funis re-
                <lb/>
              fertur inter imas machiuæ partes. </s>
              <s xml:id="echoid-s25427" xml:space="preserve">In quadris autem tignorum poſterioribus, quo lociſunt diuaricata,
                <lb/>
              ſiguntur chelonia, in quæ conijciuntur ſucularum capita, ut faciliter axes uerſentur. </s>
              <s xml:id="echoid-s25428" xml:space="preserve">Eæ ſuculæ pro-
                <lb/>
              xime capita habent foramina bina ita temperata, ut uectes in ea conuenire poſsint. </s>
              <s xml:id="echoid-s25429" xml:space="preserve">Ad rechamum
                <lb/>
              autem imum ferrei forfices religantur, quorum dentes in ſax forata accommodantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s25430" xml:space="preserve">Cum autem
                <lb/>
              funis habet caput ad ſuculam religatum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25431" xml:space="preserve">uectes ducentes eam uerſaznt, funis ſe inuoluendo circa
                <lb/>
              ſuculam extenditur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25432" xml:space="preserve">ita ſubleuat onera ad altitudinem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25433" xml:space="preserve">operum collocationes.</s>
              <s xml:id="echoid-s25434" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s25435" xml:space="preserve">Docet hoc loco Vitruuius qua ratione machinæ fiant ad onera ſublenanda, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25436" xml:space="preserve">ſuis locis in ædiſicijs im-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.367-02" xlink:href="note-514.01.367-02a" xml:space="preserve">20</note>
              ponenda. </s>
              <s xml:id="echoid-s25437" xml:space="preserve">De trochlea primum loquitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s25438" xml:space="preserve">Trochlea a noſtris talea, ab alijs rechamus dicitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s25439" xml:space="preserve">Com-
                <lb/>
              ponitur autem hoc modo. </s>
              <s xml:id="echoid-s25440" xml:space="preserve">Scinditur lignum ad formam Θ literæ græce octauæ, in ea orbiculus, quem no-
                <lb/>
              ſtri radium appellant, axiculo traiecto collocatur; </s>
              <s xml:id="echoid-s25441" xml:space="preserve">axiculum noſtri marſionem uocant. </s>
              <s xml:id="echoid-s25442" xml:space="preserve">in cultro inſerti orbi-
                <lb/>
              culi canalis eſt funis rotuditatis capax. </s>
              <s xml:id="echoid-s25443" xml:space="preserve">ſuſpenditur uncino ad trabes, quæ hoc modo accommodantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s25444" xml:space="preserve">Tria
                <lb/>
              tigna eriguntur ea magnitudine, quæ ad opera ſubleuanda ſatis eſſe iudicabuntur, aſuperiori parte fibulis,
                <lb/>
              quas nos pirones dicimus, alligabuntur, ab inferieri diuaricantur, ut stare poſſint. </s>
              <s xml:id="echoid-s25445" xml:space="preserve">huiuſmodi collocationem,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s25446" xml:space="preserve">tigna ſic compoſita, ganriam, aut gauernam noſtri dicunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s25447" xml:space="preserve">appenditur trochlea una in ſuperiori parte, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25448" xml:space="preserve">
                <lb/>
              altera in inferiori. </s>
              <s xml:id="echoid-s25449" xml:space="preserve">Textura autem funis, quam nos ordimentum uocanms, hoc modo ſit. </s>
              <s xml:id="echoid-s25450" xml:space="preserve">Sumitur funis du-
                <lb/>
              ctarius (menalẽ nos uocamus, )caput eius inſeritur in canalem orbiculi ſuperioris, deinde demittitur ad orbi-
                <lb/>
              culum trochleæ inferioris, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25451" xml:space="preserve">per eius canalem traiectus, refertur ad inferiorem orbiculum trochleæ ſuperio-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.367-03" xlink:href="note-514.01.367-03a" xml:space="preserve">30</note>
              ris: </s>
              <s xml:id="echoid-s25452" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s25453" xml:space="preserve">per eius canalem inductus demittitur ad orbiculum ſuperiorem trochleæ inferioris, ibiq; </s>
              <s xml:id="echoid-s25454" xml:space="preserve">alligatur:
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s25455" xml:space="preserve">Caput alterum ductar ij funis liberum eſt, uel ut manibus trahatur, ſi leuiora ſunt onera, uel ut ſuculæ allige-
                <lb/>
              tur, quæ inter pedes tignorum diuaricatos affigitur ſuis anſis, quas chelona Vitruuius, noſtri auriculas uocant. </s>
              <s xml:id="echoid-s25456" xml:space="preserve">
                <lb/>
              Sucula uectibus, quos noſtri ſtangas, aut baſtones dicunt, uerſatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s25457" xml:space="preserve">pondera forficibus, quas Ganzos dicimus,
                <lb/>
              uel uncinos attrahuntur, ſunt enim appenſi forfices inferiori trochleæ, ut eſt in diagrammate ubi A. </s>
              <s xml:id="echoid-s25458" xml:space="preserve">verum
                <lb/>
              ut trochlea recta ratione perficiatur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25459" xml:space="preserve">ſuos commenſus habeat, funis primo conſideranda est
                <lb/>
              tanquam modulus, deinde ex ea partienda eſt trochlea hoc modo. </s>
              <s xml:id="echoid-s25460" xml:space="preserve">Fiat circulus cuius ſemidiameter tres ha-
                <lb/>
              beat funis craſſitudines, tam magni erant minores trochleæ orbiculi, maiores autem orbiculi conſtabunt dia-
                <lb/>
              metris duplis minor: </s>
              <s xml:id="echoid-s25461" xml:space="preserve">bus orbiculis, ab ijsq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25462" xml:space="preserve">distabunt maiorum & </s>
              <s xml:id="echoid-s25463" xml:space="preserve">minorum centra tribus diametris & </s>
              <s xml:id="echoid-s25464" xml:space="preserve">dimi-
                <lb/>
              dia minorum orbiculorum: </s>
              <s xml:id="echoid-s25465" xml:space="preserve">ab extremis autem maioribus orbiculis ducentur lineæ contingentes extrema mi-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.367-04" xlink:href="note-514.01.367-04a" xml:space="preserve">40</note>
              norum orbiculorum quemadmodum ex diagrammate uidetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s25466" xml:space="preserve">ubi A. </s>
              <s xml:id="echoid-s25467" xml:space="preserve">minor orbiculus, cuius diametros ſex
                <lb/>
              funis craßitudines habet, B. </s>
              <s xml:id="echoid-s25468" xml:space="preserve">maior, cuius diamttros dupla erit diametro minoris orbiculi, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25469" xml:space="preserve">centra horum
                <lb/>
              tribus diametris, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25470" xml:space="preserve">dimidia minoris distabunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s25471" xml:space="preserve">lineæ uero contingentes extrema orbiculorum ſunt d e. </s>
              <s xml:id="echoid-s25472" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s25473" xml:space="preserve">
                <lb/>
              e f. </s>
              <s xml:id="echoid-s25474" xml:space="preserve">Centrum uero orbiculi medij ubi C. </s>
              <s xml:id="echoid-s25475" xml:space="preserve">aminore distabit ſemidiametris tribus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25476" xml:space="preserve">ducetur in centro c.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s25477" xml:space="preserve">tam magna circinatio, quanta est latitudo linearum contingentium extrema orbiculorum, quorum propor-
                <lb/>
              tiones ſimiles erunt, idest ſic ſe habebit maior ad medium orbiculum, ut medius ad minorem. </s>
              <s xml:id="echoid-s25478" xml:space="preserve">Totius aut lo-
                <lb/>
              culamenthuei trochleæ longitudo diametris octo minoris orbiculi conſtabit, eriq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25479" xml:space="preserve">e g. </s>
              <s xml:id="echoid-s25480" xml:space="preserve">orgiculorum autem
                <lb/>
              craßitudo in qua canalis eſt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25481" xml:space="preserve">funis inducitur, aliquanto fune amplior facienda eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s25482" xml:space="preserve">Poſita igitur trochlearũ
                <lb/>
              compoſitione ad rationem illarum ueniam, ut non modo ſignificatares, effectus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25483" xml:space="preserve">opus, ſedres quæſigni-
                <lb/>
              ficat, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25484" xml:space="preserve">cauſa & </s>
              <s xml:id="echoid-s25485" xml:space="preserve">ratio intelligatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s25486" xml:space="preserve">Nulli dubium eſt, quod ſi funiculo ſimplici appendatur onus centum pon-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.367-05" xlink:href="note-514.01.367-05a" xml:space="preserve">50</note>
              do, quin omnis oneris uis ſolo illo ſuſtineatur, quodſi duplex fumiculus efficiatur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25487" xml:space="preserve">in trochleam indatur, onus
                <lb/>
              partietur ac diuidetur, ita ut minus laboret funiculus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25488" xml:space="preserve">is, qui ſuniculum cum onere trabet, facilius trahet,
                <lb/>
              quam ſimplici funiculo. </s>
              <s xml:id="echoid-s25489" xml:space="preserve">Quid ergo credendum eſt ſi plures trochleæ & </s>
              <s xml:id="echoid-s25490" xml:space="preserve">orbiculi applicentur? </s>
              <s xml:id="echoid-s25491" xml:space="preserve">nonne in mino-
                <lb/>
              res partes ſemper onus diſtribustur ? </s>
              <s xml:id="echoid-s25492" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s25493" xml:space="preserve">nullo fere negotio trahetur? </s>
              <s xml:id="echoid-s25494" xml:space="preserve">certe hoc euidentißimum eſt, unde ſi
                <lb/>
              duplicatio dimidium laboris imminuet, quid aget radiorum, ſeu orb culorum, funisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25495" xml:space="preserve">duplicata, uel etiam
                <lb/>
              triplicata adiectio? </s>
              <s xml:id="echoid-s25496" xml:space="preserve">Verum niſi eſſet funiculorum onus, radiorum aſperitas, motionis ob multiplices inuolu-
                <lb/>
              tiones tarditas, qui ſunt materiæ, non formæ defectus, certe puerulus ingentia onera ſubleuaret. </s>
              <s xml:id="echoid-s25497" xml:space="preserve">Verum & </s>
              <s xml:id="echoid-s25498" xml:space="preserve">
                <lb/>
              ijs aliquod remedium adhibent, nam ſapone funes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25499" xml:space="preserve">canales orbiculorum inungunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s25500" xml:space="preserve">quam rectißime in orbi-
                <lb/>
              culos axes imponunt ductarios funes abſque impeditione contexunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s25501" xml:space="preserve">axiculos inſtaratione ad orbiculos com-
                <lb/>
              parant, adduntq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25502" xml:space="preserve">ſuculas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25503" xml:space="preserve">ergata, quæ omnia facilitati trahentium conſulere ſolent. </s>
              <s xml:id="echoid-s25504" xml:space="preserve">Eſt autẽ fibula circulus
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.367-06" xlink:href="note-514.01.367-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>