Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of figures

< >
[1] CVM PRIVILEGIIS.
[Figure 2]
[Figure 3]
[4] CARrATIDES.
[5] PERS AE CAPTIVI.
[6] 12 3 16
[7] PIANTA ICHN OGRA PHIAPRONAO
[8] Pars ubi eſt I. orthographia est, ubiuero O. ſciographia.I O
[9] a b. recta.d c. flexa.e. angulirecti.f. anguli obtuſi.o. anguli acuti.h.i.K. circulus.g h i. diametros.g k. radius.g. centrum.l. m.n. arcus inte ger.L m. chorda.n p. ſagitta.r. arcus diminu-tus.f. arcus compoſi-tus. a b d c e f o h i k g l m n L p r
[10] Turris diſpoſito in parte interiori.A. ſucula uectibus reducta, quæ catenam continet, a quatignorum capita ſiiſpenduntur, in centroB. Tigna autem ueluti incumbis impoſita ex altera parte non ſunt clauis affixa, ſed ſuperpoſita ut ſuculæ redu- ctione poſſint ſine impeditione relaxari. ſuper ea tigna fit tabulatus.G. prominentia a turri tignorum capi- ta pro contignatione & itineribus in interioribus partibus.C. tabulatus.D. murus interior.E. Mœnia.F. mœniorum planitia.K I. eraſsitudines.H. ſcala admuri conſcenſum. A B G C D E F K I H L R
[11] † Oriens.P. Occidens.O. Auster.T. Septentrio.G. Aquilo.G. Affricus.M. CaurusS. Eurus.T. Foſſa.X. Portæ.Y. Forum.O. Baſilica.I. Viæ.Z. Aggeres. † P O T G G M S T V X Y O I Z
[12] A. dentes ſerræB. pectinata diſpoſitio.C. murad urbem.D. parsmuri exterior.E. agger. A B C D E
[13] H orthographia muri.Diſpoſitio mœiorum.A. opus terrenum.b. f. decuſſationes fibularum.M N. fundamentum, exterius.k l. fundamentum interiusO. r. &p q. longitudo tranſuerſorum fundam entorum pectinatim diſpoſitorum quemadmodum ſerrædentes quaternum pedum.p o. interuallum pectionatim diſpoſitorum interuallorum.e b s. taleæ olea- ginæ uſtulatæ in craſſitudine muri, ad firmitatem. A B f M N k l O r p q o e b s
[14] PASSVS 80piedi 80piedi 50piedi Ziopiedi 60piedi 110 M S I O M W
[15] Tro ſchemate. I.Proſchemate. II.Troſchemate. +.+. Solanus. p. Fauonius, uel Zephirus. T. Septentrio, Aparentias. O. Auſter. M. Caurus. L. Affricus, Lybs,Corus. S. Eurus. G. Aquilo. I. Euro Aquilo. 2. Euro auster. 3. Lybono tus, Auſtro affricus, uſque ad reliquos nomina formare oportet.a. Solanus. b. Septrentrio. c. Fauonius. d. Auſter. e. Eurus. f. Affricus. g. Caurus. h. Aquilo. I. Carbas. K. Boreas. L. Supernas, M. Gallicus. N. Traſcias. O. Corus. T. Circius. Q. Etheſiæ. R. Argeſtes. S. Subueſperus. T. Lybonotus. V. Altanus. X. Leuconotus. T. Vulturnus. Z. Cecias. *. Ornithiæ.A. Alexandria. b. Syene. a d. Gnomon. c. centrum. fbc. & edg. radijſolis. adg. & acb. anguli ſimiles. 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 1 2 3 4 5 6 7 8 S L M G O P X T I k f t o L n h d g w IIII E f e b d a g c X Z Y X V T S R Q P O N M L K I e f h g II d a c b d f A m b e c
[16] reſiculatumtetrudoron didoronincertumpentadoronortoſtulte.emplecton ct iſodomon.diatoni froniatidiatoni froniatiAdiſodomon. LI I 4 4 4 4 4 5 5 5 5 5 5 5
[17] Pollexſafituſafitu doPollex VHusP.dimidP. DimiCapitisPollex unusFactes uHa .F. I .P. I .P. I .P. I .P. I .F. I PI {1/2} .P.I {1/2} Fa: I Fa: unn .F. I .F. X .F. I .F. I .F. I
[18] E. antæ C. Columnæ duæ inter antæs in medio. C. cella. D. Parietes, qui cirecumcludunt celtam. D D @ D B C C E
[19] Frons ſeu Orograpbia ædis in antis.#A.#AntæC. fuſtigiun ſupra columnas duas inter antas in medio poſitas. C A A A A
[20] A. posticum.B. Frons.C. Columnæ contra antas.D. Columnæ in uerſuris.E. Cella.F. Parietes cellam concludentes.
[21] Frons a posticoA. potest accommodari, ut ex proſtylo fiat ampbyprostylos.C. Columnæcontra antas.D. Columnæ in verſuris.F. Fastigium.G. Valuæ. F G C D C A C C D
[22] E. Posticum.D. Frons.F. pronaum dicitur.G. alæ, & ambulatio.H. Cella.I. Portæ.L. Parietes. E G I G L H L I P D
[23] ORTHOGRAPHIA TERIPTEROS.
[24] VESTIGIVM DIPTEROS.PIANTA ICHN OGRAPHIAPRONAO
[25] I. Orthographia.O. Sciographia dipteros. I O
[26] A. Ara. B. C. ſpatium ſine tecto. D. Valuarum locus in proao, & poſtico. e. colum-næinferiores ſupra quas aliæ columnæ f. g. duplex ordo columnarum extra parietes cellæ.H. pronaum uel posticum. I. loca ſtatuarum. L. Gradus. A B C f g e e e e D H L
[27] ORTOGRAPHIA HYTETHROS.
[Figure 28]
[29] VESTIGIVM TEMPLI CVM PODIO.
[30] LATVS TEMPII CVM PODIO.
< >
page |< < (5) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div40" type="section" level="2" n="40">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s634" xml:space="preserve">
                <pb o="5" file="514.01.037" n="37" rhead="PRIMVS."/>
              pellibus otij, ut ita dicam, ſe eximere tentant. </s>
              <s xml:id="echoid-s635" xml:space="preserve">ideo fit, ut nec iudicare, nec finem Architecturæ indipiſci
                <lb/>
              queant. </s>
              <s xml:id="echoid-s636" xml:space="preserve">exercitio igitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s637" xml:space="preserve">ratiocinatione opus eſt, illo tanquàm patre, hac tanquàm matre Architecturæ.</s>
              <s xml:id="echoid-s638" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s639" xml:space="preserve">Fabrica eſt continuata, & </s>
              <s xml:id="echoid-s640" xml:space="preserve">trita uſus meditatio.</s>
              <s xml:id="echoid-s641" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s642" xml:space="preserve">Quicquid arte conficitur, ex notitia finis comparatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s643" xml:space="preserve">Finis eſt in quem actio refertur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s644" xml:space="preserve">cuius gratia fit,
                <lb/>
              quicquid fit, in qua re animaduertit mens noſtra quid primum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s645" xml:space="preserve">quid medium ſit: </s>
              <s xml:id="echoid-s646" xml:space="preserve">inuenitq́ principium præ
                <lb/>
              cellentis cuiuſdam eſſe naturæ: </s>
              <s xml:id="echoid-s647" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s648" xml:space="preserve">in agendo finem priorem eſſe, quàm eum, qui agit: </s>
              <s xml:id="echoid-s649" xml:space="preserve">nam finis eſt, qui ad agen
                <lb/>
              dum excitat: </s>
              <s xml:id="echoid-s650" xml:space="preserve">quiuerò agit, prior eſt forma: </s>
              <s xml:id="echoid-s651" xml:space="preserve">inducit enim ille formam: </s>
              <s xml:id="echoid-s652" xml:space="preserve">nam forma acta res eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s653" xml:space="preserve">quare & </s>
              <s xml:id="echoid-s654" xml:space="preserve">ipſa
                <lb/>
              materiam præcedit, non enm materia mouetur, niſi forma prius inſit in mente Artificis, medium uerò eſt res ſub
                <lb/>
              iecta, in quam ſuam finis mittit ad principium ſimilitudinem: </s>
              <s xml:id="echoid-s655" xml:space="preserve">quam & </s>
              <s xml:id="echoid-s656" xml:space="preserve">ad finem principium remittit. </s>
              <s xml:id="echoid-s657" xml:space="preserve">hinc eſt
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.037-01" xlink:href="note-514.01.037-01a" xml:space="preserve">10</note>
              quòd nibil fini conuenit magis, quàm principium. </s>
              <s xml:id="echoid-s658" xml:space="preserve">Præterea qui medio eſt impedimentum, aufert principium
                <lb/>
              a fine: </s>
              <s xml:id="echoid-s659" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s660" xml:space="preserve">medium ratione principij laborat, ratione finis quieſcit. </s>
              <s xml:id="echoid-s661" xml:space="preserve">Cum ergo quis fabricare intendit, finem
                <lb/>
              agnoſcat, oportet: </s>
              <s xml:id="echoid-s662" xml:space="preserve">ſed ut finis cognoſcatur ſtudio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s663" xml:space="preserve">cogitatione eſt opus; </s>
              <s xml:id="echoid-s664" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s665" xml:space="preserve">quemadmodum qui telum mit-
                <lb/>
              tit, id ad ſcopum non dirigeret, niſi oculos ad id intenderet: </s>
              <s xml:id="echoid-s666" xml:space="preserve">ita artifex, ſi alio conuertatur, finem non conſe-
                <lb/>
              quitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s667" xml:space="preserve">uſus ergo eſt res ad debitum finem referre, quemadmodum abuſus eſt; </s>
              <s xml:id="echoid-s668" xml:space="preserve">a debito fine detorqueri: </s>
              <s xml:id="echoid-s669" xml:space="preserve">Sed
                <lb/>
              ut uſus ille habeatur, quo res ad finem diriguntur, neceſſarius eſt uſus alius, id eſt frequens, ac continua alicu
                <lb/>
              ius uirtutis animæ operatio, hinc eſt, quod Vitruuius dicit.</s>
              <s xml:id="echoid-s670" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s671" xml:space="preserve">Fabrica eſt continuata, & </s>
              <s xml:id="echoid-s672" xml:space="preserve">trita uſus meditatio.</s>
              <s xml:id="echoid-s673" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s674" xml:space="preserve">Quemadmodum uia frequentia hominum teritur pedibus, ita continua finis meditatione mens conterenda
                <lb/>
              eſt: </s>
              <s xml:id="echoid-s675" xml:space="preserve">ut uſus eius eluceſcat. </s>
              <s xml:id="echoid-s676" xml:space="preserve">hinc artis utilitas innoteſcit: </s>
              <s xml:id="echoid-s677" xml:space="preserve">quæ una inter alias præcipua eſt conditio. </s>
              <s xml:id="echoid-s678" xml:space="preserve">Sed qua ra
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.037-02" xlink:href="note-514.01.037-02a" xml:space="preserve">20</note>
              tione tamſolicitè meditandum eſt? </s>
              <s xml:id="echoid-s679" xml:space="preserve">et ſine intermißione animaduertendum? </s>
              <s xml:id="echoid-s680" xml:space="preserve">niſi ut extra in re aliqua ſubiecta,
                <lb/>
              tanquàm materia quadam, quicquid animo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s681" xml:space="preserve">frequentimeditatione prius inerat, deformetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s682" xml:space="preserve">hinc Vitru-
                <lb/>
              uius. </s>
              <s xml:id="echoid-s683" xml:space="preserve"># Quæ manibus perficitur è materia cuiu ſcunque generis opus eſt, ad propoſitum deformatio-
                <lb/>
              nis. </s>
              <s xml:id="echoid-s684" xml:space="preserve"># Virtutum actiones, & </s>
              <s xml:id="echoid-s685" xml:space="preserve">officia nullam extrinſecus rem ſubiectam perficiunt, ideò actiones illæ immanen
                <lb/>
              tes a Philoſophis dicuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s686" xml:space="preserve">Sed Artifices aliunde quærunt, quod perficiant, extra enimeſt, quodarte labo-
                <lb/>
              ratur, lignum, marmor, æs, & </s>
              <s xml:id="echoid-s687" xml:space="preserve">huiuſmodi, ſed non prius efficitur quippiam, qum meditatio finis frequens,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s688" xml:space="preserve">trita præceſſerit. </s>
              <s xml:id="echoid-s689" xml:space="preserve">quicunque ergo pluribus in rebusijsq; </s>
              <s xml:id="echoid-s690" xml:space="preserve">humanis uſibus neceſſarijs meditatione prius, dein-
                <lb/>
              de manibus ſe exercuerit, is merito Architectus ideſt iudex artefactorum efficietur.</s>
              <s xml:id="echoid-s691" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s692" xml:space="preserve">Ratiocinatio autem eſt, quæ rcs fabricatas ſolertia, ac ratione proportionis demoſtrare, atque ex
                <lb/>
              plicare poteſt.</s>
              <s xml:id="echoid-s693" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">30</note>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s694" xml:space="preserve">Ratiocinari hominis proprium eſt, uis autem quæratiocinatur, illa eſt, quæ conſiderat quidfieri, & </s>
              <s xml:id="echoid-s695" xml:space="preserve">quantũ
                <lb/>
              præſtari poteſt cum omni operis rõne. </s>
              <s xml:id="echoid-s696" xml:space="preserve">hinc ὅcinando erramus, cum mens noſtra conſentire nõ facit rerum earum
                <lb/>
              proprietates, quæ agere cum his; </s>
              <s xml:id="echoid-s697" xml:space="preserve">quærecipere, ac pati aptænatæ ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s698" xml:space="preserve">ratiocinatur ergo homo ideſt fini prin
                <lb/>
              cipium uirtute medij applicat: </s>
              <s xml:id="echoid-s699" xml:space="preserve">idq́, ut dictum eſt, hominis propriumeſt, quanquàm ex antiquis nonnulli cæte
                <lb/>
              ris quoque animalibus rationis quandam ſimilitudinem particulamq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s700" xml:space="preserve">conceſſerint: </s>
              <s xml:id="echoid-s701" xml:space="preserve">eaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s702" xml:space="preserve">docuiſſe homines mul
                <lb/>
              tas artes prædicauerint: </s>
              <s xml:id="echoid-s703" xml:space="preserve">ab aranea texturam, a formica rem priuatam, ab apibus publicam, ab alijs mili-
                <lb/>
              tiam, uel peritiam inſtruendarum acierum deſumptam dicentes: </s>
              <s xml:id="echoid-s704" xml:space="preserve">ſed nos ea naturæ impetus, momentaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s705" xml:space="preserve">non
                <lb/>
              artis ratiocinia fatemur: </s>
              <s xml:id="echoid-s706" xml:space="preserve">quod ſi ars eorum naturalis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s707" xml:space="preserve">inſita uirtus uocari deberet, cur non artem quoque
                <lb/>
              lapidum, plantarumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s708" xml:space="preserve">uim nominare poſſemus? </s>
              <s xml:id="echoid-s709" xml:space="preserve">cælorumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s710" xml:space="preserve">artem diceremus: </s>
              <s xml:id="echoid-s711" xml:space="preserve">qua continua, & </s>
              <s xml:id="echoid-s712" xml:space="preserve">celeri, & </s>
              <s xml:id="echoid-s713" xml:space="preserve">
                <lb/>
              ordinata motione feruntur? </s>
              <s xml:id="echoid-s714" xml:space="preserve">elementorum quoque uices, & </s>
              <s xml:id="echoid-s715" xml:space="preserve">temporum mutationes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s716" xml:space="preserve">caducarum rerum gu-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.037-04" xlink:href="note-514.01.037-04a" xml:space="preserve">40</note>
              bernatricem artem appellaremus: </s>
              <s xml:id="echoid-s717" xml:space="preserve">Sed tranſlationes iſtas a rerum ſimilitudine deſumptas in tractandis artibus
                <lb/>
              relinquamus. </s>
              <s xml:id="echoid-s718" xml:space="preserve"># Ratiocinatio igitur Arcbitecturæ parens ſolertiam requirit. </s>
              <s xml:id="echoid-s719" xml:space="preserve">Solertia eſt prompta,& </s>
              <s xml:id="echoid-s720" xml:space="preserve">expedi
                <lb/>
              ta inuentio medij: </s>
              <s xml:id="echoid-s721" xml:space="preserve">medium eſt,quod cum extremis conueniens, ea quaſi componit adrem unam conficiendam.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s722" xml:space="preserve">R atiocinatio igitur eſt ratio rerum fabricatarum proportione,& </s>
              <s xml:id="echoid-s723" xml:space="preserve">ſolertia non ſolum ratione demonſtrans,ſed
                <lb/>
              or atione explicans,quod factum eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s724" xml:space="preserve">Proportio quid ſit dicemus ſuo loco. </s>
              <s xml:id="echoid-s725" xml:space="preserve">Proportione uti præcipue debe-
                <lb/>
              mus; </s>
              <s xml:id="echoid-s726" xml:space="preserve">ſed cum neceßitas cogit demere, uel addere aliquid, tunc ſolertia opus eſt, quæ defectui proportionis,
                <lb/>
              tanquàm medella adhibenda eſt: </s>
              <s xml:id="echoid-s727" xml:space="preserve">quod manifeſtius erit alio in loco.</s>
              <s xml:id="echoid-s728" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s729" xml:space="preserve">Itaque Architecti, qui ſine literis contenderunt, ut manibus eſſent exercitati, non potuerunt effi-
                <lb/>
              cere, ut haberent pro laboribus authoritatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s730" xml:space="preserve">qui autem ratiocinationibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s731" xml:space="preserve">literis ſolis confiſi
                <lb/>
              fuerunt, umbram, non rem perſequuti uidentur. </s>
              <s xml:id="echoid-s732" xml:space="preserve">At qui utrumq; </s>
              <s xml:id="echoid-s733" xml:space="preserve">perdidicerunt, uti omnibus armis
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.037-05" xlink:href="note-514.01.037-05a" xml:space="preserve">50</note>
              ornati, citius cum authoritate quod fuit propoſitum, ſunt aſſequuti.</s>
              <s xml:id="echoid-s734" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s735" xml:space="preserve">Allata Architecturæ diffinitione, explicatoq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s736" xml:space="preserve">eius ortu, non uidetur ab re eſſe Architecti deformationem
                <lb/>
              afferre, quemadmodum igitur abſque parentibus gigni nemo poteſt, ita abſque ratiocinatione, & </s>
              <s xml:id="echoid-s737" xml:space="preserve">uſu Archi-
                <lb/>
              tectus fierinequit. </s>
              <s xml:id="echoid-s738" xml:space="preserve">quod ſi quis perſuaſum haberet ſola fabrica, uelſola ratiocinatione Architectum eſſe,fal-
                <lb/>
              leretur certè: </s>
              <s xml:id="echoid-s739" xml:space="preserve">nam ſi rerum notitiam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s740" xml:space="preserve">ſcientiam tantum haberet, uendicarcq; </s>
              <s xml:id="echoid-s741" xml:space="preserve">ſibi uellet Architectino-
                <lb/>
              men, obnoxius certè eſſet, expertorum interpellationibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s742" xml:space="preserve">conuitijs, qui illum inertem, nibil agere ualen
                <lb/>
              tem dicerent, contra uerò ſi quis leui de cauſa, quia manibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s743" xml:space="preserve">exercitio quodam tenui, ſine ratione fabri-
                <lb/>
              caret, tanto nomine ſe dignum putaret, ſtatim ſibi a literatis os occluderetur cum rationes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s744" xml:space="preserve">explicationes
                <lb/>
              rerum ab illo expoſcerent. </s>
              <s xml:id="echoid-s745" xml:space="preserve">hinceſt, quod armatum, tectum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s746" xml:space="preserve">ornatum omnibus armis eſſe oportet eum, qui
                <lb/>
              eſſe, & </s>
              <s xml:id="echoid-s747" xml:space="preserve">dici Architectus uelit. </s>
              <s xml:id="echoid-s748" xml:space="preserve">tectum ad defenſionem, armatum, ad offenſionem, ornatum ad gloriam, ex-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.037-06" xlink:href="note-514.01.037-06a" xml:space="preserve">60</note>
              perientiam artificio fouentem. </s>
              <s xml:id="echoid-s749" xml:space="preserve">cur igitur experti authoritatem nonſunt conſequuti? </s>
              <s xml:id="echoid-s750" xml:space="preserve">quoniam </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>