Vitruvius
,
De architectura libri decem
,
1567
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Notes
Handwritten
Figures
Content
Thumbnails
page
|<
<
(5)
of 412
>
>|
<
echo
version
="
1.0RC
">
<
text
xml:lang
="
la
"
type
="
free
">
<
div
xml:id
="
echoid-div1
"
type
="
section
"
level
="
1
"
n
="
1
">
<
div
xml:id
="
echoid-div40
"
type
="
section
"
level
="
2
"
n
="
40
">
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s634
"
xml:space
="
preserve
">
<
pb
o
="
5
"
file
="
514.01.037
"
n
="
37
"
rhead
="
PRIMVS.
"/>
pellibus otij, ut ita dicam, ſe eximere tentant. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s635
"
xml:space
="
preserve
">ideo fit, ut nec iudicare, nec finem Architecturæ indipiſci
<
lb
/>
queant. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s636
"
xml:space
="
preserve
">exercitio igitur, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s637
"
xml:space
="
preserve
">ratiocinatione opus eſt, illo tanquàm patre, hac tanquàm matre Architecturæ.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s638
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
>
<
s
xml:id
="
echoid-s639
"
xml:space
="
preserve
">Fabrica eſt continuata, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s640
"
xml:space
="
preserve
">trita uſus meditatio.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s641
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s642
"
xml:space
="
preserve
">Quicquid arte conficitur, ex notitia finis comparatur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s643
"
xml:space
="
preserve
">Finis eſt in quem actio refertur, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s644
"
xml:space
="
preserve
">cuius gratia fit,
<
lb
/>
quicquid fit, in qua re animaduertit mens noſtra quid primum, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s645
"
xml:space
="
preserve
">quid medium ſit: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s646
"
xml:space
="
preserve
">inuenitq́ principium præ
<
lb
/>
cellentis cuiuſdam eſſe naturæ: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s647
"
xml:space
="
preserve
">& </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s648
"
xml:space
="
preserve
">in agendo finem priorem eſſe, quàm eum, qui agit: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s649
"
xml:space
="
preserve
">nam finis eſt, qui ad agen
<
lb
/>
dum excitat: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s650
"
xml:space
="
preserve
">quiuerò agit, prior eſt forma: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s651
"
xml:space
="
preserve
">inducit enim ille formam: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s652
"
xml:space
="
preserve
">nam forma acta res eſt. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s653
"
xml:space
="
preserve
">quare & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s654
"
xml:space
="
preserve
">ipſa
<
lb
/>
materiam præcedit, non enm materia mouetur, niſi forma prius inſit in mente Artificis, medium uerò eſt res ſub
<
lb
/>
iecta, in quam ſuam finis mittit ad principium ſimilitudinem: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s655
"
xml:space
="
preserve
">quam & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s656
"
xml:space
="
preserve
">ad finem principium remittit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s657
"
xml:space
="
preserve
">hinc eſt
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.037-01
"
xlink:href
="
note-514.01.037-01a
"
xml:space
="
preserve
">10</
note
>
quòd nibil fini conuenit magis, quàm principium. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s658
"
xml:space
="
preserve
">Præterea qui medio eſt impedimentum, aufert principium
<
lb
/>
a fine: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s659
"
xml:space
="
preserve
">& </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s660
"
xml:space
="
preserve
">medium ratione principij laborat, ratione finis quieſcit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s661
"
xml:space
="
preserve
">Cum ergo quis fabricare intendit, finem
<
lb
/>
agnoſcat, oportet: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s662
"
xml:space
="
preserve
">ſed ut finis cognoſcatur ſtudio, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s663
"
xml:space
="
preserve
">cogitatione eſt opus; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s664
"
xml:space
="
preserve
">& </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s665
"
xml:space
="
preserve
">quemadmodum qui telum mit-
<
lb
/>
tit, id ad ſcopum non dirigeret, niſi oculos ad id intenderet: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s666
"
xml:space
="
preserve
">ita artifex, ſi alio conuertatur, finem non conſe-
<
lb
/>
quitur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s667
"
xml:space
="
preserve
">uſus ergo eſt res ad debitum finem referre, quemadmodum abuſus eſt; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s668
"
xml:space
="
preserve
">a debito fine detorqueri: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s669
"
xml:space
="
preserve
">Sed
<
lb
/>
ut uſus ille habeatur, quo res ad finem diriguntur, neceſſarius eſt uſus alius, id eſt frequens, ac continua alicu
<
lb
/>
ius uirtutis animæ operatio, hinc eſt, quod Vitruuius dicit.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s670
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
>
<
s
xml:id
="
echoid-s671
"
xml:space
="
preserve
">Fabrica eſt continuata, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s672
"
xml:space
="
preserve
">trita uſus meditatio.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s673
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s674
"
xml:space
="
preserve
">Quemadmodum uia frequentia hominum teritur pedibus, ita continua finis meditatione mens conterenda
<
lb
/>
eſt: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s675
"
xml:space
="
preserve
">ut uſus eius eluceſcat. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s676
"
xml:space
="
preserve
">hinc artis utilitas innoteſcit: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s677
"
xml:space
="
preserve
">quæ una inter alias præcipua eſt conditio. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s678
"
xml:space
="
preserve
">Sed qua ra
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.037-02
"
xlink:href
="
note-514.01.037-02a
"
xml:space
="
preserve
">20</
note
>
tione tamſolicitè meditandum eſt? </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s679
"
xml:space
="
preserve
">et ſine intermißione animaduertendum? </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s680
"
xml:space
="
preserve
">niſi ut extra in re aliqua ſubiecta,
<
lb
/>
tanquàm materia quadam, quicquid animo, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s681
"
xml:space
="
preserve
">frequentimeditatione prius inerat, deformetur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s682
"
xml:space
="
preserve
">hinc Vitru-
<
lb
/>
uius. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s683
"
xml:space
="
preserve
"># Quæ manibus perficitur è materia cuiu ſcunque generis opus eſt, ad propoſitum deformatio-
<
lb
/>
nis. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s684
"
xml:space
="
preserve
"># Virtutum actiones, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s685
"
xml:space
="
preserve
">officia nullam extrinſecus rem ſubiectam perficiunt, ideò actiones illæ immanen
<
lb
/>
tes a Philoſophis dicuntur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s686
"
xml:space
="
preserve
">Sed Artifices aliunde quærunt, quod perficiant, extra enimeſt, quodarte labo-
<
lb
/>
ratur, lignum, marmor, æs, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s687
"
xml:space
="
preserve
">huiuſmodi, ſed non prius efficitur quippiam, qum meditatio finis frequens,
<
lb
/>
& </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s688
"
xml:space
="
preserve
">trita præceſſerit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s689
"
xml:space
="
preserve
">quicunque ergo pluribus in rebusijsq; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s690
"
xml:space
="
preserve
">humanis uſibus neceſſarijs meditatione prius, dein-
<
lb
/>
de manibus ſe exercuerit, is merito Architectus ideſt iudex artefactorum efficietur.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s691
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
>
<
s
xml:id
="
echoid-s692
"
xml:space
="
preserve
">Ratiocinatio autem eſt, quæ rcs fabricatas ſolertia, ac ratione proportionis demoſtrare, atque ex
<
lb
/>
plicare poteſt.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s693
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
note
position
="
left
"
xml:space
="
preserve
">30</
note
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s694
"
xml:space
="
preserve
">Ratiocinari hominis proprium eſt, uis autem quæratiocinatur, illa eſt, quæ conſiderat quidfieri, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s695
"
xml:space
="
preserve
">quantũ
<
lb
/>
præſtari poteſt cum omni operis rõne. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s696
"
xml:space
="
preserve
">hinc ὅcinando erramus, cum mens noſtra conſentire nõ facit rerum earum
<
lb
/>
proprietates, quæ agere cum his; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s697
"
xml:space
="
preserve
">quærecipere, ac pati aptænatæ ſunt. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s698
"
xml:space
="
preserve
">ratiocinatur ergo homo ideſt fini prin
<
lb
/>
cipium uirtute medij applicat: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s699
"
xml:space
="
preserve
">idq́, ut dictum eſt, hominis propriumeſt, quanquàm ex antiquis nonnulli cæte
<
lb
/>
ris quoque animalibus rationis quandam ſimilitudinem particulamq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s700
"
xml:space
="
preserve
">conceſſerint: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s701
"
xml:space
="
preserve
">eaq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s702
"
xml:space
="
preserve
">docuiſſe homines mul
<
lb
/>
tas artes prædicauerint: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s703
"
xml:space
="
preserve
">ab aranea texturam, a formica rem priuatam, ab apibus publicam, ab alijs mili-
<
lb
/>
tiam, uel peritiam inſtruendarum acierum deſumptam dicentes: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s704
"
xml:space
="
preserve
">ſed nos ea naturæ impetus, momentaq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s705
"
xml:space
="
preserve
">non
<
lb
/>
artis ratiocinia fatemur: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s706
"
xml:space
="
preserve
">quod ſi ars eorum naturalis, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s707
"
xml:space
="
preserve
">inſita uirtus uocari deberet, cur non artem quoque
<
lb
/>
lapidum, plantarumq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s708
"
xml:space
="
preserve
">uim nominare poſſemus? </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s709
"
xml:space
="
preserve
">cælorumq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s710
"
xml:space
="
preserve
">artem diceremus: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s711
"
xml:space
="
preserve
">qua continua, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s712
"
xml:space
="
preserve
">celeri, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s713
"
xml:space
="
preserve
">
<
lb
/>
ordinata motione feruntur? </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s714
"
xml:space
="
preserve
">elementorum quoque uices, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s715
"
xml:space
="
preserve
">temporum mutationes, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s716
"
xml:space
="
preserve
">caducarum rerum gu-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.037-04
"
xlink:href
="
note-514.01.037-04a
"
xml:space
="
preserve
">40</
note
>
bernatricem artem appellaremus: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s717
"
xml:space
="
preserve
">Sed tranſlationes iſtas a rerum ſimilitudine deſumptas in tractandis artibus
<
lb
/>
relinquamus. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s718
"
xml:space
="
preserve
"># Ratiocinatio igitur Arcbitecturæ parens ſolertiam requirit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s719
"
xml:space
="
preserve
">Solertia eſt prompta,& </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s720
"
xml:space
="
preserve
">expedi
<
lb
/>
ta inuentio medij: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s721
"
xml:space
="
preserve
">medium eſt,quod cum extremis conueniens, ea quaſi componit adrem unam conficiendam.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s722
"
xml:space
="
preserve
">R atiocinatio igitur eſt ratio rerum fabricatarum proportione,& </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s723
"
xml:space
="
preserve
">ſolertia non ſolum ratione demonſtrans,ſed
<
lb
/>
or atione explicans,quod factum eſt. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s724
"
xml:space
="
preserve
">Proportio quid ſit dicemus ſuo loco. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s725
"
xml:space
="
preserve
">Proportione uti præcipue debe-
<
lb
/>
mus; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s726
"
xml:space
="
preserve
">ſed cum neceßitas cogit demere, uel addere aliquid, tunc ſolertia opus eſt, quæ defectui proportionis,
<
lb
/>
tanquàm medella adhibenda eſt: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s727
"
xml:space
="
preserve
">quod manifeſtius erit alio in loco.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s728
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
>
<
s
xml:id
="
echoid-s729
"
xml:space
="
preserve
">Itaque Architecti, qui ſine literis contenderunt, ut manibus eſſent exercitati, non potuerunt effi-
<
lb
/>
cere, ut haberent pro laboribus authoritatem. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s730
"
xml:space
="
preserve
">qui autem ratiocinationibus, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s731
"
xml:space
="
preserve
">literis ſolis confiſi
<
lb
/>
fuerunt, umbram, non rem perſequuti uidentur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s732
"
xml:space
="
preserve
">At qui utrumq; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s733
"
xml:space
="
preserve
">perdidicerunt, uti omnibus armis
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.037-05
"
xlink:href
="
note-514.01.037-05a
"
xml:space
="
preserve
">50</
note
>
ornati, citius cum authoritate quod fuit propoſitum, ſunt aſſequuti.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s734
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s735
"
xml:space
="
preserve
">Allata Architecturæ diffinitione, explicatoq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s736
"
xml:space
="
preserve
">eius ortu, non uidetur ab re eſſe Architecti deformationem
<
lb
/>
afferre, quemadmodum igitur abſque parentibus gigni nemo poteſt, ita abſque ratiocinatione, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s737
"
xml:space
="
preserve
">uſu Archi-
<
lb
/>
tectus fierinequit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s738
"
xml:space
="
preserve
">quod ſi quis perſuaſum haberet ſola fabrica, uelſola ratiocinatione Architectum eſſe,fal-
<
lb
/>
leretur certè: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s739
"
xml:space
="
preserve
">nam ſi rerum notitiam, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s740
"
xml:space
="
preserve
">ſcientiam tantum haberet, uendicarcq; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s741
"
xml:space
="
preserve
">ſibi uellet Architectino-
<
lb
/>
men, obnoxius certè eſſet, expertorum interpellationibus, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s742
"
xml:space
="
preserve
">conuitijs, qui illum inertem, nibil agere ualen
<
lb
/>
tem dicerent, contra uerò ſi quis leui de cauſa, quia manibus, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s743
"
xml:space
="
preserve
">exercitio quodam tenui, ſine ratione fabri-
<
lb
/>
caret, tanto nomine ſe dignum putaret, ſtatim ſibi a literatis os occluderetur cum rationes, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s744
"
xml:space
="
preserve
">explicationes
<
lb
/>
rerum ab illo expoſcerent. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s745
"
xml:space
="
preserve
">hinceſt, quod armatum, tectum, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s746
"
xml:space
="
preserve
">ornatum omnibus armis eſſe oportet eum, qui
<
lb
/>
eſſe, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s747
"
xml:space
="
preserve
">dici Architectus uelit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s748
"
xml:space
="
preserve
">tectum ad defenſionem, armatum, ad offenſionem, ornatum ad gloriam, ex-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.037-06
"
xlink:href
="
note-514.01.037-06a
"
xml:space
="
preserve
">60</
note
>
perientiam artificio fouentem. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s749
"
xml:space
="
preserve
">cur igitur experti authoritatem nonſunt conſequuti? </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s750
"
xml:space
="
preserve
">quoniam </
s
>
</
p
>
</
div
>
</
div
>
</
text
>
</
echo
>