Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of figures

< >
[131] a b g. concentricum. d. eius centrũ.t z. eccentricum.h. eius centrum.e z. epicyclus.g. eius centrum.d b. & g z. œquales.d z. parallelogrammum.motus {concentrici a d g. \\ epicycli e g z. \\ eccentrici t b z. uet t dg. \\ iugieccentric. a d t. anguli t b z. & e g z. œqua-les ſunt.angulus a d g. œqualis augulis. {adt. \\ adg. f n b a d o k
[132] b k epicyclus.b. centrum eius.h. uigum.n. Antijugum epicycli.k. punctũ primœ morœ.c. mundi centrum.o. punctũ ſecundæ morœ.h l k. arcus primœ mo rœ.k n o. arcus regreſſus-o b k. arcus directio-nis. L K A H B N O C
[133] Porfioni del cerchio che fannoſe s̃teſſe torno dlaTramòntanaTram ontanaSlmiſifudineTramonſangCarro che uoſge infomoalla Framonlana
[134] a b c d f
[135] A. ſectio parabole.B. vestigium. C. parabole.G. ſectio ellipſis.D. ſectio hyperbole.E. vestigium F. hyperbole. a f a f 1 f f f 1 2 1 1 2 3 2 2 3 4 3 3 4 5 4 4 5 6 C 5 5 6 F 7 A 6 6 8 7 8 7 7 D 8 9 8 8 9 10 11 10 10 11 11 11 11 b 12 g e d b e h d gf g b 6 7 3 1 2 4 6 8 10c g b E a 11 9 7 3 3 1 d 2 4 6 8 10 e ha f 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 a b c d 9 8 7 6 3 2 1 f b a H d g 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 ff 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 g
[136] m q 0 s k h c b s n L I p q s
[137] Il polo.cqiunot.orizonte c e b a f
[138] l n k mcridl. parte delverno E e h a s i 9 8 7 6 5della jtate 4 3 parte g h f x lacato manaco b r c linca del.piano t
[139] Analemmatis figura.MERIDIAN: S. M. MLSLACITREVM.M.MERIDIAN: .S.OMVERTICAV.M..S.. O. M.ORIZON:W. A.STAB:
[140] 11 ſ x d 11 p k 1 2 1 2 3 4 5f 6 r 11 10 9 8 7 n f m 12 11 10 9 8 7 6 5 1 02 3 4 1g c 1 2 1 2 3 4 5 6 e 11 10 9 8 7 q b o
[141] 1 3 b x z g 2 5 f p 0 1 4 t I c e o n m r u 6 q i h 8 y d 5
[142] 5 4 b 3 2 7 8 9 10 f 6 5 7 1 11 6 5 7 9 4 4 8 8 N 9 x 12 1 11 2 10 3 9 4 8 5 7 3 39 9 F 6 g 2 2 10 10 o a @ d 1 11 7 6 z 1 11 8 6 7 c 1 12 10 1@ 1 2 1 1 11 11 5 11 2 2 10 21 11 b f @ 8 3 3 9 9 12 1 4 5 g 6 10 8 11 1 9 10 2 2 2 10 5 7 2 z 9 c 8 4 7 5 9 3 10 4 8 8 4 3 7 2 10 7 5 9 3 1 11 12 8 4 11 1 10 2 0 @ d 7 5 9 3 I 8 4 7 5 6 c &
[143] 5 6 7 4 8 3 9 2 10 1 11 4 8 3 9 d d 2 3 4 5 6 7 8 9 10 10 1 1 v n c
[144] 12 1 1 1111 2 2 10 10 3 3 9 9 4 4 8 8 5 5 7 7 6 6 6 T 7 7 5 5 8 8 4 4 9 9 3 3 10 10 2 2 11 11 1 1 12
[145] 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 11 1 2 3 10 4 5 E 6 6 7
[146] 9 3 4 2 8 10 11 12 1 5 7 6 6 G
[147] 8 9 10 7 6 5 11 1 8 1 11 F
[148] 16 15 17 14 14 18 19 19 13 13 20 20 12 12 21 21 11 11 H 22 22 10 10 23 23 9 9 24 16 16 23 23 17 17 22 22 18 18 21 21 29 20
[149] 19 20 21 18 17 22 23 17 16 18 17 9 15 14 13 11 13 20 16 12 21 17 20 22 21 11 22 10 23 9 18 L 17 18 19
[150] 23 17 22 16 18 9 21 23 19 10 19 20 22 11 21 20 13 19 14 18 15 17 16 K
[151] 17 18 19 20 21 22 16 23 15 14 13 12 11 10 11 12 21 22 10 9 23 M
[152] Q K r n r 12 11 K 2 2 @ 4 p 8 7 e t 8 9 c P 7 4 3 10 7 @ P 5 q P 6 2 8 7 q P t t 11 1 I 1 11 7 q p 2 10 q p 3 9 @ a e b 4 8 2 7 6 5 P 10 6 f P 9 3 8 4 f P 1 f P 11 10 2 a f b e 4 9 3 11 10 2 11 1 11 1 u m 12 15 @ d 12 4 5 m 3 4 5 7 8 9 d @ 2 @ 0 10 2 11 1 a 0 s 7 1 n P p 5 6 7 10 6 6 6 3 4 8 9 7 e 5 5 7 4 5 3 10 11 12 1 2 3 8 9 3 1 e H 23 10 22 24 23 22 15 16 17 18 19 21 13 14 20
[153] Horologia in plano meridiani.6 5 4 3 2 1 7 8 9 10 11 12 u l d 7 4 8 3 9 2 10 b n n n n n 5 4 3 2 1 a c e c y n n n n n p 1 2 3 4 5 n ſ ſ 4 3 2 1 r 4 3 2 1 e 4 3 2 1 B 9 10 11 12 13 14 e H 5 6 7 8 9 10 11 e E g r 7 6 5 4 3 2 1 F g d 23 22 21 20 19 18 18 c g G d f a b e g c 1 2 3 4 5 4 3 2 1 8 7 6 5 4 3 2 1 f D e 11 10 19 18
[154] Horologia in plano æquinoctialis.d b 5 6 7 4 8 9 3 g f k L @ m 2 10 l 8 1 11 a e b B L 1 f k m h @ z r s 1 n 11 A 2 1 10 12 3 9 11 1 4 8 10 1 2 5 6 7 b d 9 3 8 4 7 5 6 c 6 7 5 8 4 9 3 18 17 16 10 2 16 17 18 19 11 12 1 19 20 14 14 20 21 13 13 21 22 12 12 22 23 11 23 24 24 14 14 23 15 23 22 15 22 16 16 21 17 21 20 19 18 17 18 19 20
[155] 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 12 11 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1
[156] Instrumenta è regione poſita ſeruiunt fronti horologij ſequentis, illud uero inſerius eſt immobil-le ad aliud, & aliud ab artiſicio aquæ mouetur.B 270 A 360 stella.p.@ f 180 C 10 hircuſ@ 20 30 40 x cani ſminor* 50 60 70 80 90 C@nis Maior* D
[157] 6 5 7 4 8 3 9 2 10 1 11 12 T R 12 L 11 1 A f C 10 2 9 3 8 4 7 5 6
[Figure 158]
[Figure 159]
[Figure 160]
< >
page |< < (340) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div810" type="section" level="2" n="150">
            <p>
              <s xml:id="echoid-s25654" xml:space="preserve">
                <pb o="340" file="514.01.372" n="372" rhead="LIBER"/>
              orbiculos tres, per quos traiecti funes traduntur hominibus ad ducendum. </s>
              <s xml:id="echoid-s25655" xml:space="preserve">Ita tres ordines hominum
                <lb/>
              ducentes, ſine ergata celerirer onus ad ſummum perducunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s25656" xml:space="preserve">Hoc genus machinæ poliſpaſton appel-
                <lb/>
              latur, quod multis orbiculorum circuitionibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25657" xml:space="preserve">facilitatem ſummam præſtat, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25658" xml:space="preserve">celeritatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s25659" xml:space="preserve">Vna
                <lb/>
              autem ſtatutio tigni hanc habent utilitatem, quod ante quantum uelit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25660" xml:space="preserve">dextra ac ſiniſtra ad latera
                <lb/>
              declinando onus deponere poteſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s25661" xml:space="preserve">Harum machinationum omnium, quæ ſupra ſunt ſcriptæ ratio-
                <lb/>
              nes, non modo ad has res, ſed ad onerandas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25662" xml:space="preserve">exonerandas naues ſunt paratæ, aliæ erectæ, aliæ planæ,
                <lb/>
              in carcheſijs uerſatilibus collocatæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s25663" xml:space="preserve">Non minus ſine tignorum erectionibus in plano etiam eadem
                <lb/>
              ratione, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25664" xml:space="preserve">tem peratis funibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25665" xml:space="preserve">trochleis, 4ubductiones nauium efficiuntur.</s>
              <s xml:id="echoid-s25666" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s25667" xml:space="preserve">Subtilem machinæ rationem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25668" xml:space="preserve">inuentum proponit Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s25669" xml:space="preserve">oſtenditq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25670" xml:space="preserve">quomodo fabricetur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25671" xml:space="preserve">texturam fu-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.372-01" xlink:href="note-514.01.372-01a" xml:space="preserve">10</note>
              nium tigni collocationem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25672" xml:space="preserve">nomenclationem, uſumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25673" xml:space="preserve">machinæ declarat. </s>
              <s xml:id="echoid-s25674" xml:space="preserve">Inde nos monet machinarum tra-
                <lb/>
              ctoriarum uſus eſſe plures, quam commemoratos. </s>
              <s xml:id="echoid-s25675" xml:space="preserve">Erigitur tignum. </s>
              <s xml:id="echoid-s25676" xml:space="preserve">A capite funes habet quatuor religatos
                <lb/>
              (hos retinacula uocat, nos ſartias ut dixi) hæc ad terram demittuntur, palisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25677" xml:space="preserve">infixis commendantur, ut
                <lb/>
              ſupra dictum eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s25678" xml:space="preserve">Officium retinaculorum est, machinam erectam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25679" xml:space="preserve">nullam in partem proclinatntem tenere.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s25680" xml:space="preserve">Sub bæc retinacula, ubireligantur a lateribus tigni, chelonia duo figuntur, inter quætrochlea collocatur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25681" xml:space="preserve">
                <lb/>
              illis firmiter religatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s25682" xml:space="preserve">Sub trochlea pro cubili regula eſt bipedalis, lata ſenos, craſſa quaternos digitos: </s>
              <s xml:id="echoid-s25683" xml:space="preserve">cu-
                <lb/>
              ius munus eſt, rectam trochleam continere, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25684" xml:space="preserve">a tigno remotam, ut commode funium textura fiat. </s>
              <s xml:id="echoid-s25685" xml:space="preserve">Trochleæ
                <lb/>
              tres parantur, duæ ex eis ternos habent orbiculorum ordines in latitudine. </s>
              <s xml:id="echoid-s25686" xml:space="preserve">Funes hoc modo texuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s25687" xml:space="preserve">tres
                <lb/>
              ductarij funes ad machinæ caput religantur, quorum capita demittuntur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25688" xml:space="preserve">ex parte interioritrochleæ infe-
                <lb/>
              rioris per tres orbiculos ſuperiores or dinate traijciuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s25689" xml:space="preserve">Traiecta capita referuntur ad trochleam ſuperio-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.372-02" xlink:href="note-514.01.372-02a" xml:space="preserve">20</note>
              rem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25690" xml:space="preserve">traijciuntur ab exteriori parte per orbiculos inferiores, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25691" xml:space="preserve">ita ab interiori parte demittuntur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25692" xml:space="preserve">per
                <lb/>
              ſecundum or dinem orbilulorum traijciuntur ad exterior em partem. </s>
              <s xml:id="echoid-s25693" xml:space="preserve">Iterumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25694" xml:space="preserve">ad ſecundum ordinem trochleæ
                <lb/>
              ſuperioris referuntur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25695" xml:space="preserve">traiecti per eos demittuntur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25696" xml:space="preserve">ab tertio orbiculorum ordine ad caput machinæ
                <lb/>
              referuntur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25697" xml:space="preserve">induntur in tres ſuperiores orbiculos, inde ad machinœ pedem demiſſa inſer untur in tertiam tro-
                <lb/>
              chleam ibi colligatam: </s>
              <s xml:id="echoid-s25698" xml:space="preserve">quam Græci ἐπάνοντα, Latini Artemonem, noſtri paſteccam dicunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s25699" xml:space="preserve">Hæc tribus con-
                <lb/>
              ſtat orbiculis æquabiliter collocatis, in quos induntur tria illa funium capita, quæ dantur hominibus ad tra-
                <lb/>
              hendum, ita ut ſingula capita tribus dentur, uel etiam pluribus, ſi facilius ſubleuari onera uelimus. </s>
              <s xml:id="echoid-s25700" xml:space="preserve">Hoc ge-
                <lb/>
              nus machinæ ab orbiculorum numero poliſpaſtos dictur. </s>
              <s xml:id="echoid-s25701" xml:space="preserve">Effectus eius eſt ut relaxatis leniter retinaculis, in
                <lb/>
              quam partem uelimus, eam proclinare faciamus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25702" xml:space="preserve">onera deponimus, ubi opus eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s25703" xml:space="preserve">V ſus machinarum om-
                <lb/>
              mum prædictarum uarius eſt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25704" xml:space="preserve">multiplex, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25705" xml:space="preserve">ex machinæ accommodatione perficitur, ſiue in plano,
                <lb/>
              ſiue in altum onera ducere propoſitum ſit. </s>
              <s xml:id="echoid-s25706" xml:space="preserve">Carcheſia nos paretola uocamus, cuius formas cum diagrammate
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.372-03" xlink:href="note-514.01.372-03a" xml:space="preserve">30</note>
              poſuimus, quali nos utimur. </s>
              <s xml:id="echoid-s25707" xml:space="preserve">alias ad formam literæ Δ. </s>
              <s xml:id="echoid-s25708" xml:space="preserve">facta erant.</s>
              <s xml:id="echoid-s25709" xml:space="preserve"/>
            </p>
          </div>
          <div xml:id="echoid-div813" type="section" level="2" n="151">
            <head xml:id="echoid-head159" style="it" xml:space="preserve">Cteſifontis ratio ad grauia onera ducenda. # Cap. VI.</head>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s25710" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">NOn</emph>
              eſt alienum Cteſiphontis ingenioſam inuentionem exponere. </s>
              <s xml:id="echoid-s25711" xml:space="preserve">is enim ſcapos colum-
                <lb/>
              narum ex lapicidinis cum deportare uellet Epheſum ad Dianæ fanum, propter magnitu-
                <lb/>
              dinem onerum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25712" xml:space="preserve">uiarum campeſtrem mollitudinem, non conſiſus carris, ne rotæ deuora
                <lb/>
              rentur, ſic eſt conatus. </s>
              <s xml:id="echoid-s25713" xml:space="preserve">De materia trientali ſcapos quatuor, duos tranſuerſarios interpoſi-
                <lb/>
              tos duobus longis. </s>
              <s xml:id="echoid-s25714" xml:space="preserve">quanta longitudo ſcapi fuerat, complectit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25715" xml:space="preserve">compegit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25716" xml:space="preserve">ferreos chodaces, uti
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.372-04" xlink:href="note-514.01.372-04a" xml:space="preserve">40</note>
              ſubſcudes in capitibus ſcaporum implumbauit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25717" xml:space="preserve">armillas in materia ac chodaces circundandos infi-
                <lb/>
              xit, ita baculis iligneis capita religauit. </s>
              <s xml:id="echoid-s25718" xml:space="preserve">Chodaces autem in armillis incluſi, liberam habuerunt uer-
                <lb/>
              fationem, uti cum boues ducerent ſubiuncti, ſcapi uerſando in chodacibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25719" xml:space="preserve">armillis ſine fine uolue-
                <lb/>
              rentur. </s>
              <s xml:id="echoid-s25720" xml:space="preserve">Cum autem ſcapos omnes ita uexiſsent, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25721" xml:space="preserve">inſtarent epiſtyliorum uecturæ, Filius Cteſifontis
                <lb/>
              Metagenes tranſtulit eam rationem eſcaporum uectura etiam in epiſtyliroum deductione. </s>
              <s xml:id="echoid-s25722" xml:space="preserve">Fecit enim
                <lb/>
              rotas circiter pedum duodenum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25723" xml:space="preserve">epiſtyliorum capita in medias rotas, eadem ratione cum chodaci-
                <lb/>
              bus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25724" xml:space="preserve">armillis incluſit. </s>
              <s xml:id="echoid-s25725" xml:space="preserve">Ita cum trientes a bubus ducerentur, in armillis incluſi chodaces uerſabant
                <lb/>
              rotas. </s>
              <s xml:id="echoid-s25726" xml:space="preserve">Epiſtylia uerò incluſa uti axes in rotis, eadem ratione, qua ſcapi, ſine, mora ad opus peruenerunt.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s25727" xml:space="preserve">Exemplar autem erit eius, quemadmodum in palæſtris cylindri exæquant ambulationes. </s>
              <s xml:id="echoid-s25728" xml:space="preserve">Neque hoc
                <lb/>
              potuiſſet ſieri, niſi primum propinquitas eſſet. </s>
              <s xml:id="echoid-s25729" xml:space="preserve">Non enim plus ſunt ab lapicidinis ad fanum, quàm mil-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.372-05" xlink:href="note-514.01.372-05a" xml:space="preserve">50</note>
              lia paſſuum octo, ne ullus eſt cliuus, ſed perpetuus campus.</s>
              <s xml:id="echoid-s25730" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s25731" xml:space="preserve">Chodaces Hero gnodaces uocat, nos tampagnos dicimus, ſunt ferreæ rotundæ parte exteriore ſubſcudic ulæ,
                <lb/>
              in extremis ſcaporum, axiumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25732" xml:space="preserve">capitibus adactæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25733" xml:space="preserve">implumbatæ, per quas in armillis, hoc eſt in annulis,
                <lb/>
              cerchiellos nos dicimus, ſcapi aut axes etiam torni uerſantur, ut inquit Philander, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25734" xml:space="preserve">recte, Materiem
                <lb/>
              autem trientalem int elligit quatuor pollicum craſſitudine. </s>
              <s xml:id="echoid-s25735" xml:space="preserve">infra autem dicit. </s>
              <s xml:id="echoid-s25736" xml:space="preserve">{Cum trientes a bubus duce-
                <lb/>
              rentur.</s>
              <s xml:id="echoid-s25737" xml:space="preserve">} Cylindrus lapis eſt teres in modum columnæ, quo areæ coæ nos coæquationem illam facere,
                <lb/>
              orſare dicimus. </s>
              <s xml:id="echoid-s25738" xml:space="preserve">Reliqua per ſe patent.</s>
              <s xml:id="echoid-s25739" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s25740" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Nostra</emph>
              uero memoria cum colosſici Appollinis in fano baſis eſſet a uetuſtare difracta, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25741" xml:space="preserve">me-
                <lb/>
              tuentes ne caderet ea ſtatua, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25742" xml:space="preserve">frangeretur, locauerunt ex eiſdem lapicidinis baſim excidendam. </s>
              <s xml:id="echoid-s25743" xml:space="preserve">Con-
                <lb/>
              duxit quidem Paconius. </s>
              <s xml:id="echoid-s25744" xml:space="preserve">Hæc autem baſis erat longa pedes duo decim, lata pedes octo, alta pedes ſex.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s25745" xml:space="preserve">
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.372-06" xlink:href="note-514.01.372-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>