Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of figures

< >
< >
page |< < (341) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div813" type="section" level="2" n="151">
            <p>
              <s xml:id="echoid-s25745" xml:space="preserve">
                <pb o="341" file="514.01.373" n="373" rhead="DECIMVS."/>
              Quam Paconius, gloria fretus, non uti Metagenes apportauit, ſed eadem ratone alio genere con-
                <lb/>
              ſtituit machinam facere. </s>
              <s xml:id="echoid-s25746" xml:space="preserve">Rotas enim circiter pedum quindecim fecit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25747" xml:space="preserve">his rotis capita lapidum in-
                <lb/>
              cluſit: </s>
              <s xml:id="echoid-s25748" xml:space="preserve">deinde circa lapidem fuſos ſextantales ab rota ad rotam ad circinum compegit, ita ut fuſus a
                <lb/>
              fuſo non diſtaret pedem unum. </s>
              <s xml:id="echoid-s25749" xml:space="preserve">Deinde circa fuſos funem inuoluit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25750" xml:space="preserve">bubus iunctis funem ducebat
                <lb/>
              ita cum explicaretur uoluebat rotas; </s>
              <s xml:id="echoid-s25751" xml:space="preserve">Sed non poterat ad lineam uit recta ducere, ſed exibat in unam
                <lb/>
              uel in alteram partem, ita neceſſe erat rurſus retroducere: </s>
              <s xml:id="echoid-s25752" xml:space="preserve">ſic Paconius ducendo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25753" xml:space="preserve">reducendo pecu-
                <lb/>
              niam contriuit, ut ad ſoluendum non eſſet.</s>
              <s xml:id="echoid-s25754" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s25755" xml:space="preserve">Fuſi ſextantales, ideſt ſextantis craſſitudine, quæ est duorum pollicum, reliqua ſunt facilia, quàm uero ſit
                <lb/>
              animaduertendum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25756" xml:space="preserve">conſiderandum, antequam quicquam aggrediamur, docet exemplo Paconij. </s>
              <s xml:id="echoid-s25757" xml:space="preserve">Qui Sy-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.373-01" xlink:href="note-514.01.373-01a" xml:space="preserve">10</note>
              ſiphi laborem ducendo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25758" xml:space="preserve">reducendo obſuam temeritatem tulit Vtinam multos Paconios noſtris tempori-
                <lb/>
              bus non haberemus.</s>
              <s xml:id="echoid-s25759" xml:space="preserve"/>
            </p>
          </div>
          <div xml:id="echoid-div817" type="section" level="2" n="152">
            <head xml:id="echoid-head160" style="it" xml:space="preserve">De inuentione lapicidinæ, qua templum Dianæ Epheſiæ
              <lb/>
            conſtructum eſt. # Cap. VII.</head>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s25760" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Pvsillvm</emph>
              extra @ rogrediar, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25761" xml:space="preserve">de his lapicidinis, quemadmodum ſunt inuentæ, expo-
                <lb/>
              nam. </s>
              <s xml:id="echoid-s25762" xml:space="preserve">Pixodorus fuerat paſtor, is in his locis uerſabatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s25763" xml:space="preserve">Cum autem ciues Epheſiorum
                <lb/>
              cogitarent fanum Dianæ ex marmore facere, decernerentq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25764" xml:space="preserve">a Paro, Proconeſo, Hera-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.373-02" xlink:href="note-514.01.373-02a" xml:space="preserve">20</note>
              clea, Thaſo, utimarmore, per id tempus propuſis ouibus Pixodorus in codem loco pe-
                <lb/>
              cus paſcebat, ibiq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25765" xml:space="preserve">duo arietes inter ſe concurrentes, alius alium præterierunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25766" xml:space="preserve">impetu facto unus
                <lb/>
              cornu percuſsit ſaxum, ex quo cruſtam, quæ candidiſsimo, colore fuerat, deiecit. </s>
              <s xml:id="echoid-s25767" xml:space="preserve">Ita Pixodorus dici-
                <lb/>
              tur oues in montibus reliquiſſe, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25768" xml:space="preserve">cruſtam curſim Epheſum, cum maxime de ea re ageretur, detuliſſe.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s25769" xml:space="preserve">Ita ſtatim honores ei decreuerunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25770" xml:space="preserve">nomen mutauerunt, ut pro Pixodoro, Euangelus nominare-
                <lb/>
              tur: </s>
              <s xml:id="echoid-s25771" xml:space="preserve">hodieq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25772" xml:space="preserve">quot menſibus magiſtratus in cum locum profiſciſcitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25773" xml:space="preserve">ei ſacrificium facit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25774" xml:space="preserve">ſi non
                <lb/>
              fecerit, pœna tenetur.</s>
              <s xml:id="echoid-s25775" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s25776" xml:space="preserve">Temeritas & </s>
              <s xml:id="echoid-s25777" xml:space="preserve">ambitio Paconium fefellit. </s>
              <s xml:id="echoid-s25778" xml:space="preserve">Ars Cteſiphontem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25779" xml:space="preserve">Metagenem iuuit. </s>
              <s xml:id="echoid-s25780" xml:space="preserve">caſus gratiam Pixo-
                <lb/>
              doro comparauit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25781" xml:space="preserve">Vitruuius nos in trochleis, ſuculis, ſunibus, tignis, tympanis rotisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25782" xml:space="preserve">defeſſos, pulcherri-
                <lb/>
              ma digreſſione recreauit: </s>
              <s xml:id="echoid-s25783" xml:space="preserve">nunc ad rem reuertamur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25784" xml:space="preserve">machinationum initia, cauſasq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25785" xml:space="preserve">explicemus.</s>
              <s xml:id="echoid-s25786" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">30</note>
          </div>
          <div xml:id="echoid-div819" type="section" level="2" n="153">
            <head xml:id="echoid-head161" style="it" xml:space="preserve">De porrecto, & rotundatione machinarum ad onerum
              <lb/>
            leuationes. # Cap. VIII.</head>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s25787" xml:space="preserve">DE tractoriis rationibus, quæ neceſſaria putaui, breuiter expoſui: </s>
              <s xml:id="echoid-s25788" xml:space="preserve">quarum motus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25789" xml:space="preserve">uir-
                <lb/>
              tutes duæ res diuerſæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25790" xml:space="preserve">inter ſe diſsimiles, uti congruentes, ita principia pariunt ad duos
                <lb/>
              perfectus, unum porrecti quem Græci ẅθ\~εαν uocitant, alterum rotunditatis, quem χυ-
                <lb/>
              χλωτιὼ appellant: </s>
              <s xml:id="echoid-s25791" xml:space="preserve">ſed uere neque ſine rotundatione motus porrecti, nec ſine porrecto
                <lb/>
              rotationis uerſationes onerum poſſunt facere leuationes.</s>
              <s xml:id="echoid-s25792" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s25793" xml:space="preserve">Capite primo Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s25794" xml:space="preserve">machinam diffiniuits eſſe ex materia continentem coniunctionem ad oner a uirtutes ma-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.373-04" xlink:href="note-514.01.373-04a" xml:space="preserve">40</note>
              ximas habentem. </s>
              <s xml:id="echoid-s25795" xml:space="preserve">Hoc ipſum hactenus d@monslrauit, dixitq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25796" xml:space="preserve">machinas multarum circuitionum instrumen-
                <lb/>
              tis uerſari. </s>
              <s xml:id="echoid-s25797" xml:space="preserve">hanc partem modo exponit. </s>
              <s xml:id="echoid-s25798" xml:space="preserve">Vnde eſt quod animaduertamus maxime, nam quæ dicentur funda-
                <lb/>
              menta ſunt omnium machinationum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25799" xml:space="preserve">ad ea pertinent, quæ ab Aristotele in mech anicis traduntur, propo-
                <lb/>
              ſitio eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s25800" xml:space="preserve">Circularem motum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25801" xml:space="preserve">porrectum, quanquam res diuerſæ ſunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25802" xml:space="preserve">inter ſe diſſimiles, tamen congruũt,
                <lb/>
              ut perficiant multa, quæ ad tractiones, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25803" xml:space="preserve">motus pertinent, neque circularem ſine porrecto ſtare poſſe: </s>
              <s xml:id="echoid-s25804" xml:space="preserve">quœ
                <lb/>
              exponit dicens.</s>
              <s xml:id="echoid-s25805" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s25806" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Id</emph>
              autem ut intelligatur, exponam. </s>
              <s xml:id="echoid-s25807" xml:space="preserve">Inducuntur uti centra axiculi in orbiculos, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25808" xml:space="preserve">in trochleis
                <lb/>
              collocantur, per quos orbiculos funis circumactus, directis ductionibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25809" xml:space="preserve">in ſucula collocatus, ue-
                <lb/>
              ctium uerſationibus onerum facit egreſſus in altum, cuius ſuculæ cardines, uti centra porrecti in che-
                <lb/>
              lonijs, foraminibusq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25810" xml:space="preserve">eius uectecs concluſi, capitibus ad circinum circumactis torni ratione uerſando
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.373-05" xlink:href="note-514.01.373-05a" xml:space="preserve">50</note>
              faciunt onerum elationes.</s>
              <s xml:id="echoid-s25811" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s25812" xml:space="preserve">Inductione ostendit Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s25813" xml:space="preserve">rectum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25814" xml:space="preserve">orbicularem motum in uerſandis machinis uirtutes habere coniun-
                <lb/>
              ctas, ac primum in trochleis, uectibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25815" xml:space="preserve">ſuculis. </s>
              <s xml:id="echoid-s25816" xml:space="preserve">nanq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25817" xml:space="preserve">radij, orbiculi, inuolutiones, motui rotundationis re-
                <lb/>
              ſpondent; </s>
              <s xml:id="echoid-s25818" xml:space="preserve">funes, uectes, axes, porrectæ motioni inſeruiunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s25819" xml:space="preserve">postea in alijs organis ideam probat.</s>
              <s xml:id="echoid-s25820" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s25821" xml:space="preserve">Quemadmodum etiam ferreus uectis cum eſt admotus ad onus, quod manuum multitudo non po-
                <lb/>
              teſt mouere, ſuppoſita uti centro cito porrecta preſsione, quod Græci υπομόχλιν appellant, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25822" xml:space="preserve">uectis
                <lb/>
              lingua, ſub onus ſubdita, caput eius unius hominis uiribus preſſum, id onus extollitur.</s>
              <s xml:id="echoid-s25823" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s25824" xml:space="preserve">Multas quæſtiones ad Ariſtotelis machinationem pertinentes ponit, ſolutiq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25825" xml:space="preserve">Vitruuius, breuitate mira.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s25826" xml:space="preserve">Ideo conſiderandæ ſunt communes omnium regulæ, præſumptionesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s25827" xml:space="preserve">ut illa, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25828" xml:space="preserve">alia intelligamus, fabricemus,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s25829" xml:space="preserve">iudicemus. </s>
              <s xml:id="echoid-s25830" xml:space="preserve">In omni artificioſa motione quatuor conſideranda ſunt, onus, organum, uis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s25831" xml:space="preserve">mouens. </s>
              <s xml:id="echoid-s25832" xml:space="preserve">Orga-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.373-06" xlink:href="note-514.01.373-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>