Vitruvius
,
De architectura libri decem
,
1567
Text
Text Image
Image
XML
Thumbnail overview
Document information
None
Concordance
Notes
Handwritten
Figures
Content
Thumbnails
Table of handwritten notes
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 180
181 - 210
211 - 240
241 - 270
271 - 300
301 - 330
331 - 339
[out of range]
>
<
1 - 30
31 - 60
61 - 90
91 - 120
121 - 150
151 - 180
181 - 210
211 - 240
241 - 270
271 - 300
301 - 330
331 - 339
[out of range]
>
page
|<
<
(350)
of 412
>
>|
<
echo
version
="
1.0RC
">
<
text
xml:lang
="
la
"
type
="
free
">
<
div
xml:id
="
echoid-div1
"
type
="
section
"
level
="
1
"
n
="
1
">
<
div
xml:id
="
echoid-div841
"
type
="
section
"
level
="
2
"
n
="
158
">
<
p
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26359
"
xml:space
="
preserve
">
<
pb
o
="
350
"
file
="
514.01.382
"
n
="
382
"
rhead
="
LIBER
"/>
ter regulas, alternis obturando ſoramina, alternis aperiundo ex muſicis artibus multiplicibus mo-
<
lb
/>
dulorum uarietatibus ſonantes excitatn uoces. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26360
"
xml:space
="
preserve
">Quantum potui niti, ut obſcura res per ſcripturam
<
lb
/>
dilucide pronunciaretur, contendi. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26361
"
xml:space
="
preserve
">Sed hæc non eſt facilis ratio, neque Omnibus expedita ad intel-
<
lb
/>
ligendum præter eos, qui in his generibus habent exercitationem. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26362
"
xml:space
="
preserve
">Quod ſi qui parum intellexerint
<
lb
/>
è ſcriptis, cum ip ſam rem cognoſcent, proſectö inuenient curioſe, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26363
"
xml:space
="
preserve
">ſubtiliter omnia ordinata.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26364
"
xml:space
="
preserve
"/>
</
p
>
<
p
style
="
it
">
<
s
xml:id
="
echoid-s26365
"
xml:space
="
preserve
">Machinæ hydraulicæ fabrica difficilis eſt, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26366
"
xml:space
="
preserve
">obſcura, quanquam Vitr. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26367
"
xml:space
="
preserve
">eam ſubtiliter, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26368
"
xml:space
="
preserve
">curioſe dicat ſe eã
<
lb
/>
deſcripſiſſe, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26369
"
xml:space
="
preserve
">initio polliceatur ſe breuiter uelle ea ſcriptura conſequi, quæ ad eam pertinent. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26370
"
xml:space
="
preserve
">Puto ego id
<
lb
/>
recte aſſecutum Vitruuium, licet hanc formam pro modulo ab eo deſcriptam nonnulli aſſirment, dicentes Ne-
<
lb
/>
ronem uſque adeo hydraulicis delectatum, ut inter pericula uitæ, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26371
"
xml:space
="
preserve
">imperij, inter militum, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26372
"
xml:space
="
preserve
">ducum ſeditio-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.382-01
"
xlink:href
="
note-514.01.382-01a
"
xml:space
="
preserve
">10</
note
>
nes, in imminenti damno totius, curam earum & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26373
"
xml:space
="
preserve
">ſtudium non relinquiſſe, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26374
"
xml:space
="
preserve
">post inuulgatos Vitruuianos li-
<
lb
/>
bros, non ei ad eo cordi fuiſſe, quoniam uulgari ratione fabricatas intellexit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26375
"
xml:space
="
preserve
">Mihi autem uidetur, quanquam
<
lb
/>
Vitruuius non omnia penitus deſcripſit, quod & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26376
"
xml:space
="
preserve
">aliàs facere conſuerit, tanquam nota multa prætermittens,
<
lb
/>
tantum nihilominus lucis affert, ut nihil ex neceſſarijs omißiſſe eum iudicare poßimus, modo induſtriam, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26377
"
xml:space
="
preserve
">
<
lb
/>
diligentiam adhibere uelimus. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26378
"
xml:space
="
preserve
">Nam & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26379
"
xml:space
="
preserve
">ſi nos quoque organa quibus utimur deſcribere proponamus, non
<
lb
/>
poterimus tam accurate rem tractare, ut difficultates omnes amoueamus, his præſertim, qui non habent ho-
<
lb
/>
rum instrumentorum exercitationem. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26380
"
xml:space
="
preserve
">Tanto magis antiquitas, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26381
"
xml:space
="
preserve
">uocabulorum, rerumq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26382
"
xml:space
="
preserve
">nouitas nos tor-
<
lb
/>
quebit, ſi Vitruuianam machinam deſcriptam intelligere, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26383
"
xml:space
="
preserve
">fabricare tentauerimus. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26384
"
xml:space
="
preserve
">Cæterum ab intentio-
<
lb
/>
ne, quæ cum noſtris organis est communis, multa percipiemus. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26385
"
xml:space
="
preserve
">Finis enim est ut ſistulæ ſonum edant, quem
<
lb
/>
minime dabunt, niſi ex aeris ſpiritu, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26386
"
xml:space
="
preserve
">impulſu: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26387
"
xml:space
="
preserve
">impelli uero aer, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26388
"
xml:space
="
preserve
">ſpiritus non poterit, niſi in unum locum
<
lb
/>
cogatur, cogi uero non poterit niſi organis ad id paratis. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26389
"
xml:space
="
preserve
">Paranda igitur organa ſunt ad id apta, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26390
"
xml:space
="
preserve
">idonea.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26391
"
xml:space
="
preserve
">
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.382-02
"
xlink:href
="
note-514.01.382-02a
"
xml:space
="
preserve
">20</
note
>
Docet autem Vitruuius quomodo ea fabricemus hoc modo. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26392
"
xml:space
="
preserve
">Baſis lignea præparatur, ut ſit tanquam locula-
<
lb
/>
mentum, (nos telarũ dicimus) totius organi unde hydraulicæ nomen deſumptum est, in ea enim baſi arca ærea,
<
lb
/>
quæ ara ab Herone dicitur, collocatur ad uſum aquæ, ſed a capitibus baſis dextra ac ſiniſtra eriguntur regu-
<
lb
/>
læ, quæ alijs tranſuerſis regulis continentur ſcalarum modo, ut contineant organa, quibus aqua concutitur,
<
lb
/>
(atto enim modo machinam ſuam Hero facit) in eas regulas inferius includuntur modioli ærei quos pi-
<
lb
/>
xides Hero uocat, eo modo, quo in lCteſibica machina dictum eſt, hi modioli habent circulos, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26393
"
xml:space
="
preserve
">fundulas
<
lb
/>
mobiles ex torno, tanquam embolos in modiolos intrantes, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26394
"
xml:space
="
preserve
">lana teguntur, ut leniter intrent, modioli erecti
<
lb
/>
ſunt et in arca ponuntur, ubi eſt aqua. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26395
"
xml:space
="
preserve
">Habentq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26396
"
xml:space
="
preserve
">manubria, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26397
"
xml:space
="
preserve
">in eos catenæ demittuntur exeuntes ab ore
<
lb
/>
delphinorum, ſunt autem Delphini a ſorma, at qua a motione ita uocati. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26398
"
xml:space
="
preserve
">nam quemadmodum nos uerticillum,
<
lb
/>
& </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26399
"
xml:space
="
preserve
">epiſtomium a forma Gallum uocamus, ita etiam illud instrumentum ab antiquis delphinus dicebatur: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26400
"
xml:space
="
preserve
">est,
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.382-03
"
xlink:href
="
note-514.01.382-03a
"
xml:space
="
preserve
">30</
note
>
enim nauticum instrumentum, ut ait Pollux, non abſimile ab ijs tubis, quibus exhauriuntur carinæ. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26401
"
xml:space
="
preserve
">Delphini
<
lb
/>
ergo erant organa, ex quorum ore pendebant catenæ, quæ uectes continebant. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26402
"
xml:space
="
preserve
">In arca erat tanquam in-
<
lb
/>
fundibulum inuerſum a fundo tres digitos distans taxillis quibuſdam pro ſulcris ſublatum, ut aqua inferne ſub-
<
lb
/>
intrare poſſet. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26403
"
xml:space
="
preserve
">inſundibulum ſundo carebat: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26404
"
xml:space
="
preserve
">aqua erat eò loci, ut aerem premeret, qui per tubulos in inſun-
<
lb
/>
dibulum mittebatur, quemademodum in ſistulis paſtoritijs premitur crotaceus follis, in quo eſt aer incluſus. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26405
"
xml:space
="
preserve
">ita
<
lb
/>
aqua ab aere preſſa cum aer liberè exibat, expellebat ipſum per fiſtulam impetu ualido ad arcam. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26406
"
xml:space
="
preserve
">atque hoc
<
lb
/>
est quod Vitruuius dixit, {ſupra autem ceruiculam eius coagmentata arcula ſuſtinet caput machinæ, quæ græ-
<
lb
/>
ce canon muſicus dicitur.</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26407
"
xml:space
="
preserve
">} arcula igitur ad eum uſum erat, ut aerem per ceruiculam infundibuli aſcendentem
<
lb
/>
ſeruaret, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26408
"
xml:space
="
preserve
">eum ad ſuos canales emitteret. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26409
"
xml:space
="
preserve
">Erat enim regula canalibus diſtincta per longum, canona Græci,
<
lb
/>
nostri regiſtrum uocant. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26410
"
xml:space
="
preserve
">In canalibus tranſuerſa for amina erant ad numerum ſonituum, ſupra uero compo-
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.382-04
"
xlink:href
="
note-514.01.382-04a
"
xml:space
="
preserve
">40</
note
>
ſitionem huius regulæ cum ſuis canalibus, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26411
"
xml:space
="
preserve
">foraminibus erat tabula collocata, quæ omnia contegebat.
<
lb
/>
</
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26412
"
xml:space
="
preserve
">& </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26413
"
xml:space
="
preserve
">undique canona continebat. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26414
"
xml:space
="
preserve
">Tabula hæc a Græcis πιναξ a noſtris ſommerium dicitur, quod tot habet in
<
lb
/>
ſummo foramina, quot ſunt foramina in canali facta, quæ ſimul reſpondere, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26415
"
xml:space
="
preserve
">conuenire poßint, hæc fora-
<
lb
/>
mina ad ſonituum, hoc est fiſtularum numerum facienda ſunt. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26416
"
xml:space
="
preserve
">Fistulæ enim in modiolis œreis ligneis capiti-
<
lb
/>
bus in tabula eriguntur appoſita ad foramina. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26417
"
xml:space
="
preserve
">Expeditis canalibus, tabulaq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26418
"
xml:space
="
preserve
">perforata, interponimus inter
<
lb
/>
tabulam, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26419
"
xml:space
="
preserve
">canales regulas quaſdam perforatas eodem modo habentia foramina, quæ reſpondere poßint,
<
lb
/>
cum impelluntur, ſoraminib us, quæ ſunt in ſumma tabula, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26420
"
xml:space
="
preserve
">his, quæ ſunt in canalibus: </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26421
"
xml:space
="
preserve
">ſed ita compoſitæ
<
lb
/>
ſunt, ut manubriorum, ſeu choragiorum eorum, quæ prominent calcatione uerſari poßint, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26422
"
xml:space
="
preserve
">earum uer-
<
lb
/>
ſationi foramina, quæ ſunt in illis regulis, reſpondeant. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26423
"
xml:space
="
preserve
">foraminibus, quæ ſunt in canalibus, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26424
"
xml:space
="
preserve
">his quæ in
<
lb
/>
ſumma tabula collocantur, ut ſpiritus ad fiſtulas permeare poßit. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26425
"
xml:space
="
preserve
">Choragia, ſeu manubria tribus membris
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.382-05
"
xlink:href
="
note-514.01.382-05a
"
xml:space
="
preserve
">50</
note
>
conſtant, uectibus enim portarum ſimilia ſunt, ut ex diagrammate potest elici. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26426
"
xml:space
="
preserve
">habent autẽ annexos annulos,
<
lb
/>
omnium inſtrumentorum, ideſt omnium pinnarum, quas nos tastos a tangendo, quia muſicorum manibus tan-
<
lb
/>
guntur, appellamus. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26427
"
xml:space
="
preserve
">Lingulæ autem corneæ erant, aut ex laminis ſerreis ſubtilibus ordine collocatæ, ſed ob-
<
lb
/>
liquœ folijs porraceis modo, Spathas Græci, Vitruuius lingulas, nos ſpatellas nominamus. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26428
"
xml:space
="
preserve
">earum capitibus fu-
<
lb
/>
niculi, aut catellæ erant alligatæ, quæ contra earum flexiones eas pinnarum preßione adducebant. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26429
"
xml:space
="
preserve
">Sed cho-
<
lb
/>
ragijs, pinnisq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26430
"
xml:space
="
preserve
">minime tactis, ad ſuum locum lingulæ reuertebantur, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26431
"
xml:space
="
preserve
">funiculis uoluebant regulas, ita ut
<
lb
/>
earum for amina non amplius reſponderent foraminibus tabulæ, ita aer & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26432
"
xml:space
="
preserve
">ſpititus non permittebatur exire ad
<
lb
/>
fiſtulas, unde nullus ſonitus edebatur. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26433
"
xml:space
="
preserve
">Vt uero aer quam primum conciperetur, e modiolis exibant ſiſtulæ, quæ
<
lb
/>
phigæos, & </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26434
"
xml:space
="
preserve
">clibani ſeu ſurni ceruicibus contingenter coniunctæ erant, pertingebantq́; </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26435
"
xml:space
="
preserve
">ad nares, quæ erant in
<
lb
/>
arcula. </
s
>
<
s
xml:id
="
echoid-s26436
"
xml:space
="
preserve
">In his erant animulæ, ſeu axes ex torno ſubacti, ut recipiente arcula ſpiritũ obturarent foramina, nec
<
lb
/>
<
note
position
="
left
"
xlink:label
="
note-514.01.382-06
"
xlink:href
="
note-514.01.382-06a
"
xml:space
="
preserve
">60</
note
>
</
s
>
</
p
>
</
div
>
</
div
>
</
text
>
</
echo
>