Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

List of thumbnails

< >
381
381 (349)
382
382 (350)
383
383 (351)
384
384 (352)
385
385 (353)
386
386 (354)
387
387 (355)
388
388 (356)
389
389 (357)
390
390 (358)
< >
page |< < (350) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div841" type="section" level="2" n="158">
            <p>
              <s xml:id="echoid-s26359" xml:space="preserve">
                <pb o="350" file="514.01.382" n="382" rhead="LIBER"/>
              ter regulas, alternis obturando ſoramina, alternis aperiundo ex muſicis artibus multiplicibus mo-
                <lb/>
              dulorum uarietatibus ſonantes excitatn uoces. </s>
              <s xml:id="echoid-s26360" xml:space="preserve">Quantum potui niti, ut obſcura res per ſcripturam
                <lb/>
              dilucide pronunciaretur, contendi. </s>
              <s xml:id="echoid-s26361" xml:space="preserve">Sed hæc non eſt facilis ratio, neque Omnibus expedita ad intel-
                <lb/>
              ligendum præter eos, qui in his generibus habent exercitationem. </s>
              <s xml:id="echoid-s26362" xml:space="preserve">Quod ſi qui parum intellexerint
                <lb/>
              è ſcriptis, cum ip ſam rem cognoſcent, proſectö inuenient curioſe, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26363" xml:space="preserve">ſubtiliter omnia ordinata.</s>
              <s xml:id="echoid-s26364" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s26365" xml:space="preserve">Machinæ hydraulicæ fabrica difficilis eſt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26366" xml:space="preserve">obſcura, quanquam Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s26367" xml:space="preserve">eam ſubtiliter, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26368" xml:space="preserve">curioſe dicat ſe eã
                <lb/>
              deſcripſiſſe, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26369" xml:space="preserve">initio polliceatur ſe breuiter uelle ea ſcriptura conſequi, quæ ad eam pertinent. </s>
              <s xml:id="echoid-s26370" xml:space="preserve">Puto ego id
                <lb/>
              recte aſſecutum Vitruuium, licet hanc formam pro modulo ab eo deſcriptam nonnulli aſſirment, dicentes Ne-
                <lb/>
              ronem uſque adeo hydraulicis delectatum, ut inter pericula uitæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26371" xml:space="preserve">imperij, inter militum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26372" xml:space="preserve">ducum ſeditio-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.382-01" xlink:href="note-514.01.382-01a" xml:space="preserve">10</note>
              nes, in imminenti damno totius, curam earum & </s>
              <s xml:id="echoid-s26373" xml:space="preserve">ſtudium non relinquiſſe, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26374" xml:space="preserve">post inuulgatos Vitruuianos li-
                <lb/>
              bros, non ei ad eo cordi fuiſſe, quoniam uulgari ratione fabricatas intellexit. </s>
              <s xml:id="echoid-s26375" xml:space="preserve">Mihi autem uidetur, quanquam
                <lb/>
              Vitruuius non omnia penitus deſcripſit, quod & </s>
              <s xml:id="echoid-s26376" xml:space="preserve">aliàs facere conſuerit, tanquam nota multa prætermittens,
                <lb/>
              tantum nihilominus lucis affert, ut nihil ex neceſſarijs omißiſſe eum iudicare poßimus, modo induſtriam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26377" xml:space="preserve">
                <lb/>
              diligentiam adhibere uelimus. </s>
              <s xml:id="echoid-s26378" xml:space="preserve">Nam & </s>
              <s xml:id="echoid-s26379" xml:space="preserve">ſi nos quoque organa quibus utimur deſcribere proponamus, non
                <lb/>
              poterimus tam accurate rem tractare, ut difficultates omnes amoueamus, his præſertim, qui non habent ho-
                <lb/>
              rum instrumentorum exercitationem. </s>
              <s xml:id="echoid-s26380" xml:space="preserve">Tanto magis antiquitas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26381" xml:space="preserve">uocabulorum, rerumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s26382" xml:space="preserve">nouitas nos tor-
                <lb/>
              quebit, ſi Vitruuianam machinam deſcriptam intelligere, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26383" xml:space="preserve">fabricare tentauerimus. </s>
              <s xml:id="echoid-s26384" xml:space="preserve">Cæterum ab intentio-
                <lb/>
              ne, quæ cum noſtris organis est communis, multa percipiemus. </s>
              <s xml:id="echoid-s26385" xml:space="preserve">Finis enim est ut ſistulæ ſonum edant, quem
                <lb/>
              minime dabunt, niſi ex aeris ſpiritu, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26386" xml:space="preserve">impulſu: </s>
              <s xml:id="echoid-s26387" xml:space="preserve">impelli uero aer, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26388" xml:space="preserve">ſpiritus non poterit, niſi in unum locum
                <lb/>
              cogatur, cogi uero non poterit niſi organis ad id paratis. </s>
              <s xml:id="echoid-s26389" xml:space="preserve">Paranda igitur organa ſunt ad id apta, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26390" xml:space="preserve">idonea.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s26391" xml:space="preserve">
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.382-02" xlink:href="note-514.01.382-02a" xml:space="preserve">20</note>
              Docet autem Vitruuius quomodo ea fabricemus hoc modo. </s>
              <s xml:id="echoid-s26392" xml:space="preserve">Baſis lignea præparatur, ut ſit tanquam locula-
                <lb/>
              mentum, (nos telarũ dicimus) totius organi unde hydraulicæ nomen deſumptum est, in ea enim baſi arca ærea,
                <lb/>
              quæ ara ab Herone dicitur, collocatur ad uſum aquæ, ſed a capitibus baſis dextra ac ſiniſtra eriguntur regu-
                <lb/>
              læ, quæ alijs tranſuerſis regulis continentur ſcalarum modo, ut contineant organa, quibus aqua concutitur,
                <lb/>
              (atto enim modo machinam ſuam Hero facit) in eas regulas inferius includuntur modioli ærei quos pi-
                <lb/>
              xides Hero uocat, eo modo, quo in lCteſibica machina dictum eſt, hi modioli habent circulos, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26393" xml:space="preserve">fundulas
                <lb/>
              mobiles ex torno, tanquam embolos in modiolos intrantes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26394" xml:space="preserve">lana teguntur, ut leniter intrent, modioli erecti
                <lb/>
              ſunt et in arca ponuntur, ubi eſt aqua. </s>
              <s xml:id="echoid-s26395" xml:space="preserve">Habentq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s26396" xml:space="preserve">manubria, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26397" xml:space="preserve">in eos catenæ demittuntur exeuntes ab ore
                <lb/>
              delphinorum, ſunt autem Delphini a ſorma, at qua a motione ita uocati. </s>
              <s xml:id="echoid-s26398" xml:space="preserve">nam quemadmodum nos uerticillum,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s26399" xml:space="preserve">epiſtomium a forma Gallum uocamus, ita etiam illud instrumentum ab antiquis delphinus dicebatur: </s>
              <s xml:id="echoid-s26400" xml:space="preserve">est,
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.382-03" xlink:href="note-514.01.382-03a" xml:space="preserve">30</note>
              enim nauticum instrumentum, ut ait Pollux, non abſimile ab ijs tubis, quibus exhauriuntur carinæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s26401" xml:space="preserve">Delphini
                <lb/>
              ergo erant organa, ex quorum ore pendebant catenæ, quæ uectes continebant. </s>
              <s xml:id="echoid-s26402" xml:space="preserve">In arca erat tanquam in-
                <lb/>
              fundibulum inuerſum a fundo tres digitos distans taxillis quibuſdam pro ſulcris ſublatum, ut aqua inferne ſub-
                <lb/>
              intrare poſſet. </s>
              <s xml:id="echoid-s26403" xml:space="preserve">inſundibulum ſundo carebat: </s>
              <s xml:id="echoid-s26404" xml:space="preserve">aqua erat eò loci, ut aerem premeret, qui per tubulos in inſun-
                <lb/>
              dibulum mittebatur, quemademodum in ſistulis paſtoritijs premitur crotaceus follis, in quo eſt aer incluſus. </s>
              <s xml:id="echoid-s26405" xml:space="preserve">ita
                <lb/>
              aqua ab aere preſſa cum aer liberè exibat, expellebat ipſum per fiſtulam impetu ualido ad arcam. </s>
              <s xml:id="echoid-s26406" xml:space="preserve">atque hoc
                <lb/>
              est quod Vitruuius dixit, {ſupra autem ceruiculam eius coagmentata arcula ſuſtinet caput machinæ, quæ græ-
                <lb/>
              ce canon muſicus dicitur.</s>
              <s xml:id="echoid-s26407" xml:space="preserve">} arcula igitur ad eum uſum erat, ut aerem per ceruiculam infundibuli aſcendentem
                <lb/>
              ſeruaret, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26408" xml:space="preserve">eum ad ſuos canales emitteret. </s>
              <s xml:id="echoid-s26409" xml:space="preserve">Erat enim regula canalibus diſtincta per longum, canona Græci,
                <lb/>
              nostri regiſtrum uocant. </s>
              <s xml:id="echoid-s26410" xml:space="preserve">In canalibus tranſuerſa for amina erant ad numerum ſonituum, ſupra uero compo-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.382-04" xlink:href="note-514.01.382-04a" xml:space="preserve">40</note>
              ſitionem huius regulæ cum ſuis canalibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26411" xml:space="preserve">foraminibus erat tabula collocata, quæ omnia contegebat.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s26412" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s26413" xml:space="preserve">undique canona continebat. </s>
              <s xml:id="echoid-s26414" xml:space="preserve">Tabula hæc a Græcis πιναξ a noſtris ſommerium dicitur, quod tot habet in
                <lb/>
              ſummo foramina, quot ſunt foramina in canali facta, quæ ſimul reſpondere, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26415" xml:space="preserve">conuenire poßint, hæc fora-
                <lb/>
              mina ad ſonituum, hoc est fiſtularum numerum facienda ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s26416" xml:space="preserve">Fistulæ enim in modiolis œreis ligneis capiti-
                <lb/>
              bus in tabula eriguntur appoſita ad foramina. </s>
              <s xml:id="echoid-s26417" xml:space="preserve">Expeditis canalibus, tabulaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s26418" xml:space="preserve">perforata, interponimus inter
                <lb/>
              tabulam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26419" xml:space="preserve">canales regulas quaſdam perforatas eodem modo habentia foramina, quæ reſpondere poßint,
                <lb/>
              cum impelluntur, ſoraminib us, quæ ſunt in ſumma tabula, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26420" xml:space="preserve">his, quæ ſunt in canalibus: </s>
              <s xml:id="echoid-s26421" xml:space="preserve">ſed ita compoſitæ
                <lb/>
              ſunt, ut manubriorum, ſeu choragiorum eorum, quæ prominent calcatione uerſari poßint, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26422" xml:space="preserve">earum uer-
                <lb/>
              ſationi foramina, quæ ſunt in illis regulis, reſpondeant. </s>
              <s xml:id="echoid-s26423" xml:space="preserve">foraminibus, quæ ſunt in canalibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26424" xml:space="preserve">his quæ in
                <lb/>
              ſumma tabula collocantur, ut ſpiritus ad fiſtulas permeare poßit. </s>
              <s xml:id="echoid-s26425" xml:space="preserve">Choragia, ſeu manubria tribus membris
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.382-05" xlink:href="note-514.01.382-05a" xml:space="preserve">50</note>
              conſtant, uectibus enim portarum ſimilia ſunt, ut ex diagrammate potest elici. </s>
              <s xml:id="echoid-s26426" xml:space="preserve">habent autẽ annexos annulos,
                <lb/>
              omnium inſtrumentorum, ideſt omnium pinnarum, quas nos tastos a tangendo, quia muſicorum manibus tan-
                <lb/>
              guntur, appellamus. </s>
              <s xml:id="echoid-s26427" xml:space="preserve">Lingulæ autem corneæ erant, aut ex laminis ſerreis ſubtilibus ordine collocatæ, ſed ob-
                <lb/>
              liquœ folijs porraceis modo, Spathas Græci, Vitruuius lingulas, nos ſpatellas nominamus. </s>
              <s xml:id="echoid-s26428" xml:space="preserve">earum capitibus fu-
                <lb/>
              niculi, aut catellæ erant alligatæ, quæ contra earum flexiones eas pinnarum preßione adducebant. </s>
              <s xml:id="echoid-s26429" xml:space="preserve">Sed cho-
                <lb/>
              ragijs, pinnisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s26430" xml:space="preserve">minime tactis, ad ſuum locum lingulæ reuertebantur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26431" xml:space="preserve">funiculis uoluebant regulas, ita ut
                <lb/>
              earum for amina non amplius reſponderent foraminibus tabulæ, ita aer & </s>
              <s xml:id="echoid-s26432" xml:space="preserve">ſpititus non permittebatur exire ad
                <lb/>
              fiſtulas, unde nullus ſonitus edebatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s26433" xml:space="preserve">Vt uero aer quam primum conciperetur, e modiolis exibant ſiſtulæ, quæ
                <lb/>
              phigæos, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26434" xml:space="preserve">clibani ſeu ſurni ceruicibus contingenter coniunctæ erant, pertingebantq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s26435" xml:space="preserve">ad nares, quæ erant in
                <lb/>
              arcula. </s>
              <s xml:id="echoid-s26436" xml:space="preserve">In his erant animulæ, ſeu axes ex torno ſubacti, ut recipiente arcula ſpiritũ obturarent foramina, nec
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.382-06" xlink:href="note-514.01.382-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>