387355DECIMVS.
aut loculamenta ſiunt, quoniam uero funis, aut neruus, aut aliquid huiuſmodi quod ſagittam, &
lapidem pro-
pellit, ratione temperandum eſt, & tutò alligandum alicui parti, quæ etiam ipſa compingenda, & compagi-
nanda eſt cum alia, eaq́; eſſe debet firma, & cum alijs membris compacta ad unum effectum, ut illi diffini-
tio machinæ aptetur, ideo partium omnium neceſſitas oritur, for aminum, canalium, tonorum, anconum, tabu-
larum, paraſtatarum, plinthidum, manuclarũ, ſucularum, columelarum, cardinum, baſiũ, & ſubiectionum, quæ
ad machinam fhbricandam pertinent, quarum omnium menſuræ, deſiderantur, nominũ ſigniſicationes ſuſpicari
poſſunt, diagr ammata planẽ deficiunt. Ab arcubus autem, qui manu tenduntur ratio hæc organorum originem
habuit, cum enim & longius mitter, & uehementius ferire vellent maiora ipſa ſecerunt, & in eis tonos addi-
dere, hoc eſt ad extremorum flexionem ex cornuum duritie animum intenderunt, unde factum est ut cum
1110 difficultate capita incuruarent, maiorem uim requirerent, quàm eam, quæ manibus comparatur, ideo hæc ge-
nera machinati ſunt, & initio ſimpliciori modo ea compaginati ſunt, mox cum uebementius, certius, & lon-
gius iaculari uellent, obſeruationibus eſfecere, ut certas menſuras compararent, et ad artẽ propius accederent,
unde præcepta conſtituta ſunt, diffinitiones, & diuiſiones rerum adhibitæ. Sic Cteſbius, ſic Hero, ſic alij uo-
lumina de ijs conſcripſere, quæ utinam integra ad nos perueniſſent. Sic diffiniuere, iaculatoriæ artis ſinem
eſſe procul, & cum uehementi plaga ad propoſitum ſcopum tela mittere. Telorum autem & miſſilium nomi-
ne id cenſeri, quodcunq; ab organis, uel alia ui emittitur, ſic ex dictis organis quædam {ε υ} ύτοα quædam πα-
λιντολα, dixerunt, priora illa a figuræ ſimilitudine Scorpiones dixere. quæ tela tantum mutant. posteriora hæc
λο? ο? ολα quod lapides mittant, appellauere, licet aliäs quoque ſagittas iaculari poſſent. Scorpiones item di-
cebant, ut ait Vegetius, quas nunc manubaliſtas uocant, ( noſtri balestras appellant) ideo ſic uocati, quod
paruis, ſubtilibusq́; ſpiculis mortem inſerant. Scorpionum autem & baliſtarum ſymmetriæ, ex propoſita ſa-
2220 gittæ longitudine, quam id organum mittere debet, ſumendæ ſunt. Foramen uero quod Græci τ? ημα uocant
modulus eſt. Sumitur autem foramen ex nona parte longitudinis ſagittæ, ideo Vitr. ait {Eiusq́; nonæ partis
fit for aminum in capitulis magnitudo, per quæ tenduntur nerui torti, qui brachia continere catapultarum
debent} nernos Græci τόνδς uocant, magnitudo autem ſoraminis intelligitur diametros foraminis, ita ut nona
pars longitudinis ſagittæ, ſit dimetiens foraminis. Brachia uero Græci άγ? ωνας appellant. Hero ſic ait έχά-
λοω ? έτάμέν α τον τα τδς ά, τ όνονενον ? ένιοι, έμιτονον, ενιοι ? έμιτόνιον. Cæeterurn de ſignis menſur arũ,
quæ hic ponuntur, nihil aliud habeo dicere, cum Græca deſint, niſi quod a Iucundo poſitum eſt. ut S. ſemiſſem
ſignificet: -. quartam partem non prænominati integri, ſed ſemißis. Qctauam partem, non prænominati
integri, ſedſemißis. ũ duellam, quæ eſt pars tertia prænominati integri, 9. ſicilium, quæ eſtpars quarta,
prænominati integri. Z. dragma, quæ eſt pars octaua prænominati integri. F. duodecimam prænominati in-
3330 tegri r. Sextamdecimam prænominati integri. Signa uero illa punctim in orbem, uel in quadr atum facta,
nullius eſſe certæ ſigniſicationis. Sed clauſularum diſinctionis tantum gratia ſacta: niſi quis forſan ea mi-
nutias ſui cuiuſq; integri ſigniſicari contenderit. Idem Iucundus catapultæ quandam deſcriptionem aſſert, ex
Athæneo antiquo delineatam, quæ & ſi non ea ſit quæ a Vitruuio affertur, tamen poterit aliqua in parte
prodeſſe. Nam organi huius structura plinthio quodam continetur, quod habet dextras, ac ſinistras ſum-
mas & imas partes, illas arrectarijs, has tranſuerſarijs tabulis compactas, illas parastatas has ωειτξητα di-
ctas parastatis quæ parallela ſunt, ancones, & brachia catapultæ incumbunt, quibus compingitur calx id-
eſt πέρνα, excanantur autem per longum in ſemiorbem mediæ parastatæ, ubi ſecuriclati cardines imponun-
tur, qui regulis paraſtatis æquales appinguntur. In regulis autem canales ſunt in quibus ſagittæ collocan-
tur, in calce autem parastatarum eſt epitoxis, ideſt cauus in quo ſagittæ caput includitur. Canaliculi uero-
4440 ſyringes dicuntur. Antefixa unica dictione legendum est, eſt enim columellæ antepoſita, & plinthio, ca-
tapultæ adfixa. Anteſixæ ex aduerſo eſt columna, quæ antiſtaſis dicitur. Reliqua diuinanda ſunt, niſi ali-
quid ex Græcis fontibus haurias.
pellit, ratione temperandum eſt, & tutò alligandum alicui parti, quæ etiam ipſa compingenda, & compagi-
nanda eſt cum alia, eaq́; eſſe debet firma, & cum alijs membris compacta ad unum effectum, ut illi diffini-
tio machinæ aptetur, ideo partium omnium neceſſitas oritur, for aminum, canalium, tonorum, anconum, tabu-
larum, paraſtatarum, plinthidum, manuclarũ, ſucularum, columelarum, cardinum, baſiũ, & ſubiectionum, quæ
ad machinam fhbricandam pertinent, quarum omnium menſuræ, deſiderantur, nominũ ſigniſicationes ſuſpicari
poſſunt, diagr ammata planẽ deficiunt. Ab arcubus autem, qui manu tenduntur ratio hæc organorum originem
habuit, cum enim & longius mitter, & uehementius ferire vellent maiora ipſa ſecerunt, & in eis tonos addi-
dere, hoc eſt ad extremorum flexionem ex cornuum duritie animum intenderunt, unde factum est ut cum
1110 difficultate capita incuruarent, maiorem uim requirerent, quàm eam, quæ manibus comparatur, ideo hæc ge-
nera machinati ſunt, & initio ſimpliciori modo ea compaginati ſunt, mox cum uebementius, certius, & lon-
gius iaculari uellent, obſeruationibus eſfecere, ut certas menſuras compararent, et ad artẽ propius accederent,
unde præcepta conſtituta ſunt, diffinitiones, & diuiſiones rerum adhibitæ. Sic Cteſbius, ſic Hero, ſic alij uo-
lumina de ijs conſcripſere, quæ utinam integra ad nos perueniſſent. Sic diffiniuere, iaculatoriæ artis ſinem
eſſe procul, & cum uehementi plaga ad propoſitum ſcopum tela mittere. Telorum autem & miſſilium nomi-
ne id cenſeri, quodcunq; ab organis, uel alia ui emittitur, ſic ex dictis organis quædam {ε υ} ύτοα quædam πα-
λιντολα, dixerunt, priora illa a figuræ ſimilitudine Scorpiones dixere. quæ tela tantum mutant. posteriora hæc
λο? ο? ολα quod lapides mittant, appellauere, licet aliäs quoque ſagittas iaculari poſſent. Scorpiones item di-
cebant, ut ait Vegetius, quas nunc manubaliſtas uocant, ( noſtri balestras appellant) ideo ſic uocati, quod
paruis, ſubtilibusq́; ſpiculis mortem inſerant. Scorpionum autem & baliſtarum ſymmetriæ, ex propoſita ſa-
2220 gittæ longitudine, quam id organum mittere debet, ſumendæ ſunt. Foramen uero quod Græci τ? ημα uocant
modulus eſt. Sumitur autem foramen ex nona parte longitudinis ſagittæ, ideo Vitr. ait {Eiusq́; nonæ partis
fit for aminum in capitulis magnitudo, per quæ tenduntur nerui torti, qui brachia continere catapultarum
debent} nernos Græci τόνδς uocant, magnitudo autem ſoraminis intelligitur diametros foraminis, ita ut nona
pars longitudinis ſagittæ, ſit dimetiens foraminis. Brachia uero Græci άγ? ωνας appellant. Hero ſic ait έχά-
λοω ? έτάμέν α τον τα τδς ά, τ όνονενον ? ένιοι, έμιτονον, ενιοι ? έμιτόνιον. Cæeterurn de ſignis menſur arũ,
quæ hic ponuntur, nihil aliud habeo dicere, cum Græca deſint, niſi quod a Iucundo poſitum eſt. ut S. ſemiſſem
ſignificet: -. quartam partem non prænominati integri, ſed ſemißis. Qctauam partem, non prænominati
integri, ſedſemißis. ũ duellam, quæ eſt pars tertia prænominati integri, 9. ſicilium, quæ eſtpars quarta,
prænominati integri. Z. dragma, quæ eſt pars octaua prænominati integri. F. duodecimam prænominati in-
3330 tegri r. Sextamdecimam prænominati integri. Signa uero illa punctim in orbem, uel in quadr atum facta,
nullius eſſe certæ ſigniſicationis. Sed clauſularum diſinctionis tantum gratia ſacta: niſi quis forſan ea mi-
nutias ſui cuiuſq; integri ſigniſicari contenderit. Idem Iucundus catapultæ quandam deſcriptionem aſſert, ex
Athæneo antiquo delineatam, quæ & ſi non ea ſit quæ a Vitruuio affertur, tamen poterit aliqua in parte
prodeſſe. Nam organi huius structura plinthio quodam continetur, quod habet dextras, ac ſinistras ſum-
mas & imas partes, illas arrectarijs, has tranſuerſarijs tabulis compactas, illas parastatas has ωειτξητα di-
ctas parastatis quæ parallela ſunt, ancones, & brachia catapultæ incumbunt, quibus compingitur calx id-
eſt πέρνα, excanantur autem per longum in ſemiorbem mediæ parastatæ, ubi ſecuriclati cardines imponun-
tur, qui regulis paraſtatis æquales appinguntur. In regulis autem canales ſunt in quibus ſagittæ collocan-
tur, in calce autem parastatarum eſt epitoxis, ideſt cauus in quo ſagittæ caput includitur. Canaliculi uero-
4440 ſyringes dicuntur. Antefixa unica dictione legendum est, eſt enim columellæ antepoſita, & plinthio, ca-
tapultæ adfixa. Anteſixæ ex aduerſo eſt columna, quæ antiſtaſis dicitur. Reliqua diuinanda ſunt, niſi ali-
quid ex Græcis fontibus haurias.
De baliſtarum ratiombus. # Cap. XVI.
CAtapvltarvm rationes ex quibus membris, &
portionibus componantur, dixi.
Bali-
ſtarum autem rationes uariæ ſunt, & differentes unius effectus cauſa comparatæ. Aliæ
enim uectibus, & ſuculis, nonnullæ polyſpaſtis, aliæ ergatis, quædam etiam tympanorum
5550 torquentur rationibus. Sed tamen nulla baliſta perſicitur, niſi ad propoſitam magnitu-
dinem ponderis ſaxi, quod id organum mittere debet. Igitur de ratione earum non eſt omnibus expe-
ditum, niſi qui Arithmeticis rationibus numeros, & nultiplicationes habent notas. Nanque ſiunt
in capitibus foramina per quorum ſpatia contenduntur, capillo maxime muliebri, uel nemo ſunes,
qui magnitudine ponderis lapidis, quem debet ea baliſta mittere, ex ratione grauitatis proportione
ſumuntur, quemadmodum catapultis de longttudine ſagittarum. Itaque, ut etiam qui Geometriæ,
Arithmeticæq́; rationes non nouerint, habeant expeditum, ne in periculo bellico cogitationibus de-
tineantur, quæ ipſe ſaciendo certa cognoui, quæq́; ex parte accepi a præceptoribus ſinita, exponam;
& quibus rebus, Græcorum penſiones ad modulos habeant rationem, ad eam, ut etiam noſtris pon-
deribus reſpondeant, tradam explicata. Nam quæ baliſta duapondo ſaxum mittere debet, ſoramen
6660
ſtarum autem rationes uariæ ſunt, & differentes unius effectus cauſa comparatæ. Aliæ
enim uectibus, & ſuculis, nonnullæ polyſpaſtis, aliæ ergatis, quædam etiam tympanorum
5550 torquentur rationibus. Sed tamen nulla baliſta perſicitur, niſi ad propoſitam magnitu-
dinem ponderis ſaxi, quod id organum mittere debet. Igitur de ratione earum non eſt omnibus expe-
ditum, niſi qui Arithmeticis rationibus numeros, & nultiplicationes habent notas. Nanque ſiunt
in capitibus foramina per quorum ſpatia contenduntur, capillo maxime muliebri, uel nemo ſunes,
qui magnitudine ponderis lapidis, quem debet ea baliſta mittere, ex ratione grauitatis proportione
ſumuntur, quemadmodum catapultis de longttudine ſagittarum. Itaque, ut etiam qui Geometriæ,
Arithmeticæq́; rationes non nouerint, habeant expeditum, ne in periculo bellico cogitationibus de-
tineantur, quæ ipſe ſaciendo certa cognoui, quæq́; ex parte accepi a præceptoribus ſinita, exponam;
& quibus rebus, Græcorum penſiones ad modulos habeant rationem, ad eam, ut etiam noſtris pon-
deribus reſpondeant, tradam explicata. Nam quæ baliſta duapondo ſaxum mittere debet, ſoramen
6660
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib