Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of contents

< >
[1.160.] De cat apultarum, & ſcorpionibus rationibus. # Cap. X V.
[1.161.] De baliſtarum ratiombus. # Cap. XVI.
[1.162.] De catapultarum, baliſtaum̈ contentionibus & tem-peraturis. # Cap, XVII.
[1.163.] De oppugnatorijs, defenſorijs̈ rebus: & primum de arietis inuentione ems̈ machina. # Cap. XVIII.
[1.164.] Ex Athenæo autem hæc habenlur, quæ apponuntur.
[1.165.] De teſtudine ad conge ſtionem foſſarum paranda. # Cap. XIX.
[1.166.] De alijs teſtudinibus. # Cap. XX.
[1.167.] Totius operis peror atio. # Cap. XXI.
[1.168.] TABVLA LONGITVDINVM, LATITVDINVM, PARTIVM, ET MAGNITVDINVM STELLARVM.
[1.169.] TABVLA DECLINATIONIS SOLIS.
[1.170.] TABVLA RECTARVM ASCENSIONVM.
[1.171.] SERIES CHARTARVM.
< >
page |< < (355) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div847" type="section" level="2" n="160">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s26653" xml:space="preserve">
                <pb o="355" file="514.01.387" n="387" rhead="DECIMVS."/>
              aut loculamenta ſiunt, quoniam uero funis, aut neruus, aut aliquid huiuſmodi quod ſagittam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26654" xml:space="preserve">lapidem pro-
                <lb/>
              pellit, ratione temperandum eſt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26655" xml:space="preserve">tutò alligandum alicui parti, quæ etiam ipſa compingenda, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26656" xml:space="preserve">compagi-
                <lb/>
              nanda eſt cum alia, eaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s26657" xml:space="preserve">eſſe debet firma, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26658" xml:space="preserve">cum alijs membris compacta ad unum effectum, ut illi diffini-
                <lb/>
              tio machinæ aptetur, ideo partium omnium neceſſitas oritur, for aminum, canalium, tonorum, anconum, tabu-
                <lb/>
              larum, paraſtatarum, plinthidum, manuclarũ, ſucularum, columelarum, cardinum, baſiũ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26659" xml:space="preserve">ſubiectionum, quæ
                <lb/>
              ad machinam fhbricandam pertinent, quarum omnium menſuræ, deſiderantur, nominũ ſigniſicationes ſuſpicari
                <lb/>
              poſſunt, diagr ammata planẽ deficiunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s26660" xml:space="preserve">Ab arcubus autem, qui manu tenduntur ratio hæc organorum originem
                <lb/>
              habuit, cum enim & </s>
              <s xml:id="echoid-s26661" xml:space="preserve">longius mitter, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26662" xml:space="preserve">uehementius ferire vellent maiora ipſa ſecerunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26663" xml:space="preserve">in eis tonos addi-
                <lb/>
              dere, hoc eſt ad extremorum flexionem ex cornuum duritie animum intenderunt, unde factum est ut cum
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.387-01" xlink:href="note-514.01.387-01a" xml:space="preserve">10</note>
              difficultate capita incuruarent, maiorem uim requirerent, quàm eam, quæ manibus comparatur, ideo hæc ge-
                <lb/>
              nera machinati ſunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26664" xml:space="preserve">initio ſimpliciori modo ea compaginati ſunt, mox cum uebementius, certius, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26665" xml:space="preserve">lon-
                <lb/>
              gius iaculari uellent, obſeruationibus eſfecere, ut certas menſuras compararent, et ad artẽ propius accederent,
                <lb/>
              unde præcepta conſtituta ſunt, diffinitiones, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26666" xml:space="preserve">diuiſiones rerum adhibitæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s26667" xml:space="preserve">Sic Cteſbius, ſic Hero, ſic alij uo-
                <lb/>
              lumina de ijs conſcripſere, quæ utinam integra ad nos perueniſſent. </s>
              <s xml:id="echoid-s26668" xml:space="preserve">Sic diffiniuere, iaculatoriæ artis ſinem
                <lb/>
              eſſe procul, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26669" xml:space="preserve">cum uehementi plaga ad propoſitum ſcopum tela mittere. </s>
              <s xml:id="echoid-s26670" xml:space="preserve">Telorum autem & </s>
              <s xml:id="echoid-s26671" xml:space="preserve">miſſilium nomi-
                <lb/>
              ne id cenſeri, quodcunq; </s>
              <s xml:id="echoid-s26672" xml:space="preserve">ab organis, uel alia ui emittitur, ſic ex dictis organis quædam {ε υ} ύτοα quædam πα-
                <lb/>
              λιντολα, dixerunt, priora illa a figuræ ſimilitudine Scorpiones dixere. </s>
              <s xml:id="echoid-s26673" xml:space="preserve">quæ tela tantum mutant. </s>
              <s xml:id="echoid-s26674" xml:space="preserve">posteriora hæc
                <lb/>
              λο?</s>
              <s xml:id="echoid-s26675" xml:space="preserve">ο?</s>
              <s xml:id="echoid-s26676" xml:space="preserve">ολα quod lapides mittant, appellauere, licet aliäs quoque ſagittas iaculari poſſent. </s>
              <s xml:id="echoid-s26677" xml:space="preserve">Scorpiones item di-
                <lb/>
              cebant, ut ait Vegetius, quas nunc manubaliſtas uocant, ( noſtri balestras appellant) ideo ſic uocati, quod
                <lb/>
              paruis, ſubtilibusq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s26678" xml:space="preserve">ſpiculis mortem inſerant. </s>
              <s xml:id="echoid-s26679" xml:space="preserve">Scorpionum autem & </s>
              <s xml:id="echoid-s26680" xml:space="preserve">baliſtarum ſymmetriæ, ex propoſita ſa-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.387-02" xlink:href="note-514.01.387-02a" xml:space="preserve">20</note>
              gittæ longitudine, quam id organum mittere debet, ſumendæ ſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s26681" xml:space="preserve">Foramen uero quod Græci τ?</s>
              <s xml:id="echoid-s26682" xml:space="preserve">ημα uocant
                <lb/>
              modulus eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s26683" xml:space="preserve">Sumitur autem foramen ex nona parte longitudinis ſagittæ, ideo Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s26684" xml:space="preserve">ait {Eiusq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s26685" xml:space="preserve">nonæ partis
                <lb/>
              fit for aminum in capitulis magnitudo, per quæ tenduntur nerui torti, qui brachia continere catapultarum
                <lb/>
              debent} nernos Græci τόνδς uocant, magnitudo autem ſoraminis intelligitur diametros foraminis, ita ut nona
                <lb/>
              pars longitudinis ſagittæ, ſit dimetiens foraminis. </s>
              <s xml:id="echoid-s26686" xml:space="preserve">Brachia uero Græci άγ?</s>
              <s xml:id="echoid-s26687" xml:space="preserve">ωνας appellant. </s>
              <s xml:id="echoid-s26688" xml:space="preserve">Hero ſic ait έχά-
                <lb/>
              λοω ?</s>
              <s xml:id="echoid-s26689" xml:space="preserve">έτάμέν α τον τα τδς ά, τ όνονενον ? </s>
              <s xml:id="echoid-s26690" xml:space="preserve">ένιοι, έμιτονον, ενιοι ? </s>
              <s xml:id="echoid-s26691" xml:space="preserve">έμιτόνιον. </s>
              <s xml:id="echoid-s26692" xml:space="preserve">Cæeterurn de ſignis menſur arũ,
                <lb/>
              quæ hic ponuntur, nihil aliud habeo dicere, cum Græca deſint, niſi quod a Iucundo poſitum eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s26693" xml:space="preserve">ut S. </s>
              <s xml:id="echoid-s26694" xml:space="preserve">ſemiſſem
                <lb/>
              ſignificet:</s>
              <s xml:id="echoid-s26695" xml:space="preserve">-. </s>
              <s xml:id="echoid-s26696" xml:space="preserve">quartam partem non prænominati integri, ſed ſemißis. </s>
              <s xml:id="echoid-s26697" xml:space="preserve">Qctauam partem, non prænominati
                <lb/>
              integri, ſedſemißis. </s>
              <s xml:id="echoid-s26698" xml:space="preserve">ũ duellam, quæ eſt pars tertia prænominati integri, 9. </s>
              <s xml:id="echoid-s26699" xml:space="preserve">ſicilium, quæ eſtpars quarta,
                <lb/>
              prænominati integri. </s>
              <s xml:id="echoid-s26700" xml:space="preserve">Z. </s>
              <s xml:id="echoid-s26701" xml:space="preserve">dragma, quæ eſt pars octaua prænominati integri. </s>
              <s xml:id="echoid-s26702" xml:space="preserve">F. </s>
              <s xml:id="echoid-s26703" xml:space="preserve">duodecimam prænominati in-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.387-03" xlink:href="note-514.01.387-03a" xml:space="preserve">30</note>
              tegri r. </s>
              <s xml:id="echoid-s26704" xml:space="preserve">Sextamdecimam prænominati integri. </s>
              <s xml:id="echoid-s26705" xml:space="preserve">Signa uero illa punctim in orbem, uel in quadr atum facta,
                <lb/>
              nullius eſſe certæ ſigniſicationis. </s>
              <s xml:id="echoid-s26706" xml:space="preserve">Sed clauſularum diſinctionis tantum gratia ſacta: </s>
              <s xml:id="echoid-s26707" xml:space="preserve">niſi quis forſan ea mi-
                <lb/>
              nutias ſui cuiuſq; </s>
              <s xml:id="echoid-s26708" xml:space="preserve">integri ſigniſicari contenderit. </s>
              <s xml:id="echoid-s26709" xml:space="preserve">Idem Iucundus catapultæ quandam deſcriptionem aſſert, ex
                <lb/>
              Athæneo antiquo delineatam, quæ & </s>
              <s xml:id="echoid-s26710" xml:space="preserve">ſi non ea ſit quæ a Vitruuio affertur, tamen poterit aliqua in parte
                <lb/>
              prodeſſe. </s>
              <s xml:id="echoid-s26711" xml:space="preserve">Nam organi huius structura plinthio quodam continetur, quod habet dextras, ac ſinistras ſum-
                <lb/>
              mas & </s>
              <s xml:id="echoid-s26712" xml:space="preserve">imas partes, illas arrectarijs, has tranſuerſarijs tabulis compactas, illas parastatas has ωειτξητα di-
                <lb/>
              ctas parastatis quæ parallela ſunt, ancones, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26713" xml:space="preserve">brachia catapultæ incumbunt, quibus compingitur calx id-
                <lb/>
              eſt πέρνα, excanantur autem per longum in ſemiorbem mediæ parastatæ, ubi ſecuriclati cardines imponun-
                <lb/>
              tur, qui regulis paraſtatis æquales appinguntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s26714" xml:space="preserve">In regulis autem canales ſunt in quibus ſagittæ collocan-
                <lb/>
              tur, in calce autem parastatarum eſt epitoxis, ideſt cauus in quo ſagittæ caput includitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s26715" xml:space="preserve">Canaliculi uero-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.387-04" xlink:href="note-514.01.387-04a" xml:space="preserve">40</note>
              ſyringes dicuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s26716" xml:space="preserve">Antefixa unica dictione legendum est, eſt enim columellæ antepoſita, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26717" xml:space="preserve">plinthio, ca-
                <lb/>
              tapultæ adfixa. </s>
              <s xml:id="echoid-s26718" xml:space="preserve">Anteſixæ ex aduerſo eſt columna, quæ antiſtaſis dicitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s26719" xml:space="preserve">Reliqua diuinanda ſunt, niſi ali-
                <lb/>
              quid ex Græcis fontibus haurias.</s>
              <s xml:id="echoid-s26720" xml:space="preserve"/>
            </p>
          </div>
          <div xml:id="echoid-div850" type="section" level="2" n="161">
            <head xml:id="echoid-head169" xml:space="preserve">De baliſtarum ratiombus. # Cap. XVI.</head>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s26721" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">CAtapvltarvm</emph>
              rationes ex quibus membris, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26722" xml:space="preserve">portionibus componantur, dixi. </s>
              <s xml:id="echoid-s26723" xml:space="preserve">Bali-
                <lb/>
              ſtarum autem rationes uariæ ſunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26724" xml:space="preserve">differentes unius effectus cauſa comparatæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s26725" xml:space="preserve">Aliæ
                <lb/>
              enim uectibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26726" xml:space="preserve">ſuculis, nonnullæ polyſpaſtis, aliæ ergatis, quædam etiam tympanorum
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.387-05" xlink:href="note-514.01.387-05a" xml:space="preserve">50</note>
              torquentur rationibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s26727" xml:space="preserve">Sed tamen nulla baliſta perſicitur, niſi ad propoſitam magnitu-
                <lb/>
              dinem ponderis ſaxi, quod id organum mittere debet. </s>
              <s xml:id="echoid-s26728" xml:space="preserve">Igitur de ratione earum non eſt omnibus expe-
                <lb/>
              ditum, niſi qui Arithmeticis rationibus numeros, & </s>
              <s xml:id="echoid-s26729" xml:space="preserve">nultiplicationes habent notas. </s>
              <s xml:id="echoid-s26730" xml:space="preserve">Nanque ſiunt
                <lb/>
              in capitibus foramina per quorum ſpatia contenduntur, capillo maxime muliebri, uel nemo ſunes,
                <lb/>
              qui magnitudine ponderis lapidis, quem debet ea baliſta mittere, ex ratione grauitatis proportione
                <lb/>
              ſumuntur, quemadmodum catapultis de longttudine ſagittarum. </s>
              <s xml:id="echoid-s26731" xml:space="preserve">Itaque, ut etiam qui Geometriæ,
                <lb/>
              Arithmeticæq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s26732" xml:space="preserve">rationes non nouerint, habeant expeditum, ne in periculo bellico cogitationibus de-
                <lb/>
              tineantur, quæ ipſe ſaciendo certa cognoui, quæq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s26733" xml:space="preserve">ex parte accepi a præceptoribus ſinita, exponam;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s26734" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s26735" xml:space="preserve">quibus rebus, Græcorum penſiones ad modulos habeant rationem, ad eam, ut etiam noſtris pon-
                <lb/>
              deribus reſpondeant, tradam explicata. </s>
              <s xml:id="echoid-s26736" xml:space="preserve">Nam quæ baliſta duapondo ſaxum mittere debet, ſoramen
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.387-06" xlink:href="note-514.01.387-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>