408LIBER
ſiue conuexa, ſiue cilindro ſimilia.
ſæpe enim directum lumen non impeditum effectus habet non inuenustos:
ho
rum omnium generalis quædam ratio eſt: quæ cauſas ſpeculatur, non ultimasq́; tenet in Philoſophia. Namq́ue
illi ſubiecta est lux, oculis animisq́; mortalium iucundißima, quam cum in cubiculis, ædiumq́ conclauibus,
æstus, tempestatesq́; occluſi uitamus, adeſſe maximè expetimus: atque hæc generis ratio est. Partis nomen
experimentum innuit: nam in plano, certa quadam, & præfixanota, quæoculi uicem gerit, proiecturas ædi
ficiorum, & corporum abſcedentiasq́; , interualla, & ſuperficies, & uerſuras radijs ad eam ductis osten-
dit, & pulcherrime, amabiliſſimeq́; oculos fallit, de qua quidem re nos ſuo loco dicemus: cum de ſcenarum
proſpectu in quinto, uel de pictura in 7. agemus.
rum omnium generalis quædam ratio eſt: quæ cauſas ſpeculatur, non ultimasq́; tenet in Philoſophia. Namq́ue
illi ſubiecta est lux, oculis animisq́; mortalium iucundißima, quam cum in cubiculis, ædiumq́ conclauibus,
æstus, tempestatesq́; occluſi uitamus, adeſſe maximè expetimus: atque hæc generis ratio est. Partis nomen
experimentum innuit: nam in plano, certa quadam, & præfixanota, quæoculi uicem gerit, proiecturas ædi
ficiorum, & corporum abſcedentiasq́; , interualla, & ſuperficies, & uerſuras radijs ad eam ductis osten-
dit, & pulcherrime, amabiliſſimeq́; oculos fallit, de qua quidem re nos ſuo loco dicemus: cum de ſcenarum
proſpectu in quinto, uel de pictura in 7. agemus.
Per arithmeticam ſumptus ædificiorum conſumantur, menſurarum rationes explicantur:
diffici
1110 Iesq́; ſymmetriarum quæſtiones, geometricis rationibus, & methodis inueniuntur.
1110 Iesq́; ſymmetriarum quæſtiones, geometricis rationibus, & methodis inueniuntur.
Vulgi iudicio præstantißimæ illæ artes cenſentur:
quæ experientia, &
uſu abſoluuntur:
ab ipſis mathema
ticis profectæ. quod quàm uerum ſit, illi iudicent, qui noſcunt quantum præſtat rerum cauſas dignoſcere.
Cæterum utraſq; , & principes illas, & ſubiectas haſce neceſſarias Vitr. diciteſſe Architecto. Arithmeticæ
praxis ad rationem, & ad calculum ducitur, & neceſſaria est ad ſumptus ædificiorum præuidendos: inanis
enim labor, inutilis operum ingreſſus, cum ſumptus deficit. multa ſanè impediunt operum perfectiones: ſed
pecuniæ defectus maximè: unde in proœmio decimi Epheſiorum lex laudatur a Vitr. Nam Architectus cum pu
blicum opus curandum ſumit, pollicetur quanto ſumptu id ſit futurum tradita æstimatione magistratui bona
eius obligantur, donec opus ſit perfectum. eo autem abſoluto cum ad dictum impenſa reſpondet, decretis, &
honoribus ornatur. Item ſi non amplius, quám quarta in opere conſumitur: ad æstimationem est adijcienda
2220& de publico præstatur, neq; ulla pœna tenetur. cum uerò amplius, quàm quarta in opere conſumitur: ex
eius bonis ad perficiendum pecunia exigitur. Sed licet forte ratio ducatur facile, non tamen ita promptum
eſt noſcere de quibus rebus facienda est, ideò in eodem loco inquit Vitr. { Nanque non ſine pœna graſſarẽtur
imperitiſed qui ſumma doctrinarum ſubtilitate eſſent prudentes, ſine dubitatione profiterentur Architectu-
ram. } Sed ulterius præter ſupputandi rationem: quæ figuratione, collectione, demptione, multiplicatione,
diuiſione, & radicum inuentione, tam integrorum, quàm minutiarum, & certa quadam progreſſione con-
stat, utilis Arithmetica eſt ad certam menſurarum rationem ostendendam, ac dubitationes explicandas, il-
las inquam, quæ Geometrica ope diſſolui non poſſunt: quemadmodum libro nono Platonem, Pythagoram, Ar
chimedem feciſſe legitur. & certè quidem certum est Platonis dictum, homines natura ad Arithmeticem aptos
ad omnes diſciplinas idoneos eſſe: mirum enim ingenium, & mentis præſtantia eorum est.
ticis profectæ. quod quàm uerum ſit, illi iudicent, qui noſcunt quantum præſtat rerum cauſas dignoſcere.
Cæterum utraſq; , & principes illas, & ſubiectas haſce neceſſarias Vitr. diciteſſe Architecto. Arithmeticæ
praxis ad rationem, & ad calculum ducitur, & neceſſaria est ad ſumptus ædificiorum præuidendos: inanis
enim labor, inutilis operum ingreſſus, cum ſumptus deficit. multa ſanè impediunt operum perfectiones: ſed
pecuniæ defectus maximè: unde in proœmio decimi Epheſiorum lex laudatur a Vitr. Nam Architectus cum pu
blicum opus curandum ſumit, pollicetur quanto ſumptu id ſit futurum tradita æstimatione magistratui bona
eius obligantur, donec opus ſit perfectum. eo autem abſoluto cum ad dictum impenſa reſpondet, decretis, &
honoribus ornatur. Item ſi non amplius, quám quarta in opere conſumitur: ad æstimationem est adijcienda
2220& de publico præstatur, neq; ulla pœna tenetur. cum uerò amplius, quàm quarta in opere conſumitur: ex
eius bonis ad perficiendum pecunia exigitur. Sed licet forte ratio ducatur facile, non tamen ita promptum
eſt noſcere de quibus rebus facienda est, ideò in eodem loco inquit Vitr. { Nanque non ſine pœna graſſarẽtur
imperitiſed qui ſumma doctrinarum ſubtilitate eſſent prudentes, ſine dubitatione profiterentur Architectu-
ram. } Sed ulterius præter ſupputandi rationem: quæ figuratione, collectione, demptione, multiplicatione,
diuiſione, & radicum inuentione, tam integrorum, quàm minutiarum, & certa quadam progreſſione con-
stat, utilis Arithmetica eſt ad certam menſurarum rationem ostendendam, ac dubitationes explicandas, il-
las inquam, quæ Geometrica ope diſſolui non poſſunt: quemadmodum libro nono Platonem, Pythagoram, Ar
chimedem feciſſe legitur. & certè quidem certum est Platonis dictum, homines natura ad Arithmeticem aptos
ad omnes diſciplinas idoneos eſſe: mirum enim ingenium, & mentis præſtantia eorum est.
Hiſtorias autem plures nouiſſe oportet, quod multa ornamenta ſæpe in operibus Architecti deſi-
3330 gnant, de quibus argumentis, rationem cur fecerint quærentibus reddere debent. quemadmodum ſi
quis ſtatuas marmoreas, muliebres ſtolatas, & quæ Caryatides dicuntur, pro columnis in opere ſtatue-
rit, & inſuper mutulos, & coronas collocauerit percunctantibus ita reddet rationem, Caryas ciuitas Pe
loponeſsi cum Perſis hoſtibus contra Græciam conſenſit, poſtea Græci per uictoriam gloriosè bello
liberati, communi conſilio Caryatibus bellum indixerunt, itaque oppido capto, uiris intcrfectis, ci-
nitate deleta, matronas eorum in ſeruitutem abduxerant: Nec paſsi ſunt ſtolas, neque ornatus matro
nales deponere: uti non uno triumpho duceretur, ſed æterno ſeruitutis exemplo, graui contumelia
preſſæ, pœnas pendere uiderentur pro ciuitate. ideò qui tunc Architecti fuerunt, ædificijs publicis
deſignauerunt earum imagines oneri ferendo collocatas, ut etiam poſteris nota pœna peccati Carya-
tium, memoriæ traderetur. Non minus Lacones Pauſania Cleombroti filio duce Plateæo bello pau-
4440 ca manu infinitum numerum exercitus Perſarum cum ſuperauiſſent, acto cum gloria triumpho ſpolio
rum, & prædæ porticum perſicum ex manubijs laudis, & uirtutis ciuium, indicem uictoriæ, poſteris
pro trophæo conſtituerunt: ibique captiuorum ſimulacra, barbarico ueſtis ornatu, ſuperbia meri-
tis contumelijs punita, ſuſtinentia tectum collocauerunt, uti & hoſtes horreſcere timore eorum for
tit udinis affecti: & ciues id exemplum uirtutis aſpicientes, gloria erecti ad defendendam libertatem
eſſent parati. itaque ex eo multi ſtatuas Perſicas ſuſtinentes epiſtylia, & ornamenta eorum col-
locauerunt, & ita ex eo argumento uarietates egregias auxerunt operibus. Item ſunt aliæ eiuſdem ge
neris hiſtoriæ: quarum notitiam A rchitectos tenerèoportet.
3330 gnant, de quibus argumentis, rationem cur fecerint quærentibus reddere debent. quemadmodum ſi
quis ſtatuas marmoreas, muliebres ſtolatas, & quæ Caryatides dicuntur, pro columnis in opere ſtatue-
rit, & inſuper mutulos, & coronas collocauerit percunctantibus ita reddet rationem, Caryas ciuitas Pe
loponeſsi cum Perſis hoſtibus contra Græciam conſenſit, poſtea Græci per uictoriam gloriosè bello
liberati, communi conſilio Caryatibus bellum indixerunt, itaque oppido capto, uiris intcrfectis, ci-
nitate deleta, matronas eorum in ſeruitutem abduxerant: Nec paſsi ſunt ſtolas, neque ornatus matro
nales deponere: uti non uno triumpho duceretur, ſed æterno ſeruitutis exemplo, graui contumelia
preſſæ, pœnas pendere uiderentur pro ciuitate. ideò qui tunc Architecti fuerunt, ædificijs publicis
deſignauerunt earum imagines oneri ferendo collocatas, ut etiam poſteris nota pœna peccati Carya-
tium, memoriæ traderetur. Non minus Lacones Pauſania Cleombroti filio duce Plateæo bello pau-
4440 ca manu infinitum numerum exercitus Perſarum cum ſuperauiſſent, acto cum gloria triumpho ſpolio
rum, & prædæ porticum perſicum ex manubijs laudis, & uirtutis ciuium, indicem uictoriæ, poſteris
pro trophæo conſtituerunt: ibique captiuorum ſimulacra, barbarico ueſtis ornatu, ſuperbia meri-
tis contumelijs punita, ſuſtinentia tectum collocauerunt, uti & hoſtes horreſcere timore eorum for
tit udinis affecti: & ciues id exemplum uirtutis aſpicientes, gloria erecti ad defendendam libertatem
eſſent parati. itaque ex eo multi ſtatuas Perſicas ſuſtinentes epiſtylia, & ornamenta eorum col-
locauerunt, & ita ex eo argumento uarietates egregias auxerunt operibus. Item ſunt aliæ eiuſdem ge
neris hiſtoriæ: quarum notitiam A rchitectos tenerèoportet.
Ex V itruuianis uerbis:
quorum interpretatio facilis eſt, occaſionem capere poſſumus non iniucundam,
cum mens erit in gratiam principum ædiſicia ornare eorum factorum memoria, quæ decus illis, contemptum
5550 hoſtibus,exemplũ posteris parant. nõne egregiè ſub trabibus ſubicti Soythæponentur barbarico habitu, capite
circundato,cum de illius uictoriæ monumentũ relinquendum eſſet? ſed hæc inuentioni prudentis tribuenda ſunt.
Quomodo autem matronæ illæ, quæ Caryatides dicuntur, ſub oneribus collocarentur non declarat Vitr. Athæ
neus loco quodam uidetur innuere eas ſiniſtra manu ſublata ad pondus, altera deiecta ſtetiſſe. puto ego plura
Caryatidum genera fuiſſe: & muliebres statuas a primis illis Caryatidas fuiſſe nominatas. notat Hermolaus
meus in caſtigationibus Plimanis Cap. quinto libri trigeſimi ſexti urbem Caryam a Pauſania multitudinis uo-
cabulo Caryas pronunciari. Stola uerò longa, & demiſſa uestis matronarum propria. de Pauſania Thucydi
des libro primo Spartanum Cleombroti filium Græcorum ducem dicit. Plutarchus ex Cliterno Ageſilai, Pau-
ſanias in Laconicis eius Pauſaniæ genus recenſet, & Cleombroti eſſe dicit, & in Archadia narrat eum ſubſe-
quentibus facinoribus benemeriti de Græcia nomen amiſiſſe, prodidit enim auro Græcos & fame in templo Mi
6660
cum mens erit in gratiam principum ædiſicia ornare eorum factorum memoria, quæ decus illis, contemptum
5550 hoſtibus,exemplũ posteris parant. nõne egregiè ſub trabibus ſubicti Soythæponentur barbarico habitu, capite
circundato,cum de illius uictoriæ monumentũ relinquendum eſſet? ſed hæc inuentioni prudentis tribuenda ſunt.
Quomodo autem matronæ illæ, quæ Caryatides dicuntur, ſub oneribus collocarentur non declarat Vitr. Athæ
neus loco quodam uidetur innuere eas ſiniſtra manu ſublata ad pondus, altera deiecta ſtetiſſe. puto ego plura
Caryatidum genera fuiſſe: & muliebres statuas a primis illis Caryatidas fuiſſe nominatas. notat Hermolaus
meus in caſtigationibus Plimanis Cap. quinto libri trigeſimi ſexti urbem Caryam a Pauſania multitudinis uo-
cabulo Caryas pronunciari. Stola uerò longa, & demiſſa uestis matronarum propria. de Pauſania Thucydi
des libro primo Spartanum Cleombroti filium Græcorum ducem dicit. Plutarchus ex Cliterno Ageſilai, Pau-
ſanias in Laconicis eius Pauſaniæ genus recenſet, & Cleombroti eſſe dicit, & in Archadia narrat eum ſubſe-
quentibus facinoribus benemeriti de Græcia nomen amiſiſſe, prodidit enim auro Græcos & fame in templo Mi
6660