4311PRIMVS.
Mvsicen autem ſciat oportet, uti canonicam rationem, &
Mathematicam notam habeat, præ-
rerea Baliſtarum, catapultarum, ſcorpionum temperaturas poſsit rectè facere, in capitulis enim dex-
tra, ac ſiniſtra ſunt foramina, homotona, per quæ tenduntur ſucculis, & uectibus è neruo torti fu-
nes, qui non præcluduntur, nec præligantur, niſi tinnitus ad artificis aures certos, & æ quales fecerint.
bracchia enim quæ in eas tenſiones includuntur, cum extenduntur æqualiter, & pariter utraque pla-
gam emittere debent. Quod ſi non homotona fuerint, impedient rectam telorum miſsionem.
Item in Theatris uaſa ærea quæ in cellis ſub gradibus mathematica ratione collocantur, & ſonituũ di-
ſcrimina; quæ græcè ὴχ{εῖ}α uocant ad ſymphonias muſicas, ſiue concentus componuntur diuiſa in cir-
cinatione diateſſaron, & diapente, & diapaſon, uti uox ſcenici ſonitus conueniens in diſpoſitionibus
1110 facta cum offenderit aucta cum incremento clarior, & ſuauior ad ſpectatorum perueniat aures. Hy-
draulicas quoque machinas, & cætera, quæ ſunt ſimilia his organis, ſine muſicis rationibus effice-
re nemo poterit.
rerea Baliſtarum, catapultarum, ſcorpionum temperaturas poſsit rectè facere, in capitulis enim dex-
tra, ac ſiniſtra ſunt foramina, homotona, per quæ tenduntur ſucculis, & uectibus è neruo torti fu-
nes, qui non præcluduntur, nec præligantur, niſi tinnitus ad artificis aures certos, & æ quales fecerint.
bracchia enim quæ in eas tenſiones includuntur, cum extenduntur æqualiter, & pariter utraque pla-
gam emittere debent. Quod ſi non homotona fuerint, impedient rectam telorum miſsionem.
Item in Theatris uaſa ærea quæ in cellis ſub gradibus mathematica ratione collocantur, & ſonituũ di-
ſcrimina; quæ græcè ὴχ{εῖ}α uocant ad ſymphonias muſicas, ſiue concentus componuntur diuiſa in cir-
cinatione diateſſaron, & diapente, & diapaſon, uti uox ſcenici ſonitus conueniens in diſpoſitionibus
1110 facta cum offenderit aucta cum incremento clarior, & ſuauior ad ſpectatorum perueniat aures. Hy-
draulicas quoque machinas, & cætera, quæ ſunt ſimilia his organis, ſine muſicis rationibus effice-
re nemo poterit.
Hoc loco utilem eſſe Architecto Muſicen oſtendit Vitr.
tam praxin.
quam ſpeculationem comprebendens:
quod duobus illis uerbis innuit, { Canonicam, & Mathematicam. } canonica enim ad aures pertinet: quem-
admodum opticè ad oculos, ſumitur autem à Muſicis tanquam fundamentum artis, eaq́; ipſa eſt, quœ altitu-
dines, & longitudines uocum metitur, commenſus autem durationis, & temporis Græcè rithmus, latinè nu-
merus appellatur, altitudinis uerò & interualli menſura melos, ſiuè cantus dicitur, habet autem canonica
alteram partem; quæ metrica nominatur: eſt enim ars componendorum carminum, qui prædictarum menſu-
rarum effectus ſunt in ſyllabis, & in dictionibus: ars iucunda ualdè, & humanæ naturæ ſocia, ( canonica, ſiue
2220 regularis dicitur, ut inquit Boetius ) quoniam non omne iudicium ſenſibus concedendum est, quoniam fal-
luntur, & leui offenſione ſœpius immutantur, licet prius occaſionem a ſenſibus deſumamus, ideò fit, ut uis
& perfectio notitiæ in ratione collocetur: quœ cum certis regulis, quaſi prœſcriptis obfirmata fuerit, nos er-
rare amplius non permittit. ideò canonica, & regulata dicitur. Mathematica uero est, quæ nulla ratione
ſenſuum habita indicij facultatem ſpeculationi concedit, propoſitamq; rationem harmoniæ modulationis, &
generum, permixtionisq́; inueſtigat. atque altius ſuſpicendo cœlorum concentum, atque animœ ſymphoniam
ſpeculatur: ſed nos hæc omnia libro quinto dilucidius explicabimus.
quod duobus illis uerbis innuit, { Canonicam, & Mathematicam. } canonica enim ad aures pertinet: quem-
admodum opticè ad oculos, ſumitur autem à Muſicis tanquam fundamentum artis, eaq́; ipſa eſt, quœ altitu-
dines, & longitudines uocum metitur, commenſus autem durationis, & temporis Græcè rithmus, latinè nu-
merus appellatur, altitudinis uerò & interualli menſura melos, ſiuè cantus dicitur, habet autem canonica
alteram partem; quæ metrica nominatur: eſt enim ars componendorum carminum, qui prædictarum menſu-
rarum effectus ſunt in ſyllabis, & in dictionibus: ars iucunda ualdè, & humanæ naturæ ſocia, ( canonica, ſiue
2220 regularis dicitur, ut inquit Boetius ) quoniam non omne iudicium ſenſibus concedendum est, quoniam fal-
luntur, & leui offenſione ſœpius immutantur, licet prius occaſionem a ſenſibus deſumamus, ideò fit, ut uis
& perfectio notitiæ in ratione collocetur: quœ cum certis regulis, quaſi prœſcriptis obfirmata fuerit, nos er-
rare amplius non permittit. ideò canonica, & regulata dicitur. Mathematica uero est, quæ nulla ratione
ſenſuum habita indicij facultatem ſpeculationi concedit, propoſitamq; rationem harmoniæ modulationis, &
generum, permixtionisq́; inueſtigat. atque altius ſuſpicendo cœlorum concentum, atque animœ ſymphoniam
ſpeculatur: ſed nos hæc omnia libro quinto dilucidius explicabimus.
Praeterea Baliſtarum, Catapultarum, Scorpionum temperaturas poſsit rectè facere.
Alius item muſicæ uſus in quarundam machinarum contentionibus &
temperaturis, de quibus libro:
de-
cimo cap. decimo octauo. nec opus initio omnia afferre; quæ ſuis locis diligentius, & utilius explicabun-
3330 tur, ſatis eſt illud eandem haberi rationem, & comparationem inter ſonos, quœ habetur inter ſpatia. cum igi-
tur utrumque machinæ brachium œquali longitudine menſura, est, funis quoque, quæ contenditur œqualis
erit, utriuſque etiam partis ſonus œqualis: quare & contentio, & temperatura œqualiter tela mittet. hinc
eſt illud, quod dicit Vitr. loco ſupracitato. { Deinde anſæ rudentum inducuntur per foramina capitulorum, &
in alteram partem traijciuntur, deinde in ſucculas conijciuntur, inuoluunturque uectibus, uti per eas extenti
rudentes cum manibus ſunt tacti, æqualem in utroque ſontius habent reſponſum. tunc autem cuneis ad forami-
na concluduntur, ut non poſſint ſe remittere, ita traiecti in alteram partem eadem ratione uectib. per ſuc-
culas extenduntur, donec œqualiter ſonent } homotona hoc loco dixit, ita cuneorum concluſio nibus ad ſoni
tum muſicis auditionibus catapultœ temperantur, nos ſuccularum, uectium, aliorumq́ inſtrumentorum de-
ſcriptiones, & rationes decimo libro explicabimus.
cimo cap. decimo octauo. nec opus initio omnia afferre; quæ ſuis locis diligentius, & utilius explicabun-
3330 tur, ſatis eſt illud eandem haberi rationem, & comparationem inter ſonos, quœ habetur inter ſpatia. cum igi-
tur utrumque machinæ brachium œquali longitudine menſura, est, funis quoque, quæ contenditur œqualis
erit, utriuſque etiam partis ſonus œqualis: quare & contentio, & temperatura œqualiter tela mittet. hinc
eſt illud, quod dicit Vitr. loco ſupracitato. { Deinde anſæ rudentum inducuntur per foramina capitulorum, &
in alteram partem traijciuntur, deinde in ſucculas conijciuntur, inuoluunturque uectibus, uti per eas extenti
rudentes cum manibus ſunt tacti, æqualem in utroque ſontius habent reſponſum. tunc autem cuneis ad forami-
na concluduntur, ut non poſſint ſe remittere, ita traiecti in alteram partem eadem ratione uectib. per ſuc-
culas extenduntur, donec œqualiter ſonent } homotona hoc loco dixit, ita cuneorum concluſio nibus ad ſoni
tum muſicis auditionibus catapultœ temperantur, nos ſuccularum, uectium, aliorumq́ inſtrumentorum de-
ſcriptiones, & rationes decimo libro explicabimus.
Item in Theatris uaſa ærea, quæ in cellis ſub gradibus Mathematica ratione collocantur.
4440
Maximus quoque hoc loco Muſicæ uſus eſt in his uaſis conficiendis, ponebantur enim in circuitione Thea-
tri ſub cellis ordine quodam, & muſicis rationibus, quas Mathematicas Vitru. uocat conuenientia inter ſe,
unde & claritas uocis, & concentus efficiebatur: quorum artificium libro quinto cap. proprio expeditur,
ibi etiam copiosè de ſymphonijs, & de generibus modulationum tractatur.
tri ſub cellis ordine quodam, & muſicis rationibus, quas Mathematicas Vitru. uocat conuenientia inter ſe,
unde & claritas uocis, & concentus efficiebatur: quorum artificium libro quinto cap. proprio expeditur,
ibi etiam copiosè de ſymphonijs, & de generibus modulationum tractatur.
Hydravlicas quoque Machinas, &
cætera, quæ ſunt ſimilia his organis ſine muſicis rationibus
efficere nemo poterit.
efficere nemo poterit.
De machina hydraulica lib.
decimo fuſius tractatur tertio decimo capite.
erat enim machina:
quæ aquæ agi-
tatione, & ſpiritus impulſione fiſtulas ſonum edere cogebat: horologiorum quoque machinæ quædam, & hau-
riendœ aquœ hydraulicœ, uocantur; quod & nono, & decimo libro erit manifeſtum, ubi diligenter om-
nia deſcribemus.
5550tatione, & ſpiritus impulſione fiſtulas ſonum edere cogebat: horologiorum quoque machinæ quædam, & hau-
riendœ aquœ hydraulicœ, uocantur; quod & nono, & decimo libro erit manifeſtum, ubi diligenter om-
nia deſcribemus.
Disciplinam uerò medicinæ nouiſſe oportet propter inclinationes cœli quas græci dicunt
γλίματα, & aeres locorum, qui ſunt ſalubres, aut peſtilentes, aquarumq; uſus, ſine enim his rationib.
nulla ſalubris habitatio fieri poteſt.
γλίματα, & aeres locorum, qui ſunt ſalubres, aut peſtilentes, aquarumq; uſus, ſine enim his rationib.
nulla ſalubris habitatio fieri poteſt.
Cœli inclinationes, a Grecis κλίματα dicuntur, ſunt autem cœli ſpatia inter duos œquidistantes circulos ex
temporis, & horarum interuallis deſumptos, de quibus etiam nono libro ſatis apertè dicitur, ſexto item cap.
primo. Medicina verò opus eſt Architecto, cuius non ignorans fuit Vitr. nam & de locorum ſalubritate in
primo, & de regionum proprietatibus in ſexto, & de aquarum qualitatibus in octauo, & de naturis herba-
rum, & animalium paſſim tractat: quemadmodum legentibus inoteſcet. Eſt autem medicina ſcientia rerum ſa=
lubrium, inſalubrium, & neutrorum Galeno teſte in contemplatricem, & practicem diſtincta, cum altera
ſcientiam oſtẽdat demonſtrando res naturales, non naturales, præter naturales, morbos, cauſas, accidentia, &
6660
temporis, & horarum interuallis deſumptos, de quibus etiam nono libro ſatis apertè dicitur, ſexto item cap.
primo. Medicina verò opus eſt Architecto, cuius non ignorans fuit Vitr. nam & de locorum ſalubritate in
primo, & de regionum proprietatibus in ſexto, & de aquarum qualitatibus in octauo, & de naturis herba-
rum, & animalium paſſim tractat: quemadmodum legentibus inoteſcet. Eſt autem medicina ſcientia rerum ſa=
lubrium, inſalubrium, & neutrorum Galeno teſte in contemplatricem, & practicem diſtincta, cum altera
ſcientiam oſtẽdat demonſtrando res naturales, non naturales, præter naturales, morbos, cauſas, accidentia, &
6660