Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Page concordance

< >
Scan Original
131 99
132 100
133 101
134 102
135 103
136 104
137 105
138 106
139 107
140 108
141 109
142 110
143 111
144 112
145 113
146 114
147 115
148 116
149 117
150 118
151 119
152 120
153 121
154 122
155 123
156 124
157 125
158 126
159 127
160 128
< >
page |< < (15) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div40" type="section" level="2" n="40">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1614" xml:space="preserve">
                <pb o="15" file="514.01.047" n="47" rhead="PRIMVS."/>
              paſſon, diapaſon cum diateſſaron, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1615" xml:space="preserve">diapente diapaſſon. </s>
              <s xml:id="echoid-s1616" xml:space="preserve">Ratio horum nominum ſuo loco explicabitur Muſi
                <lb/>
              ci Arithmeticis nominibus uti noluerunt: </s>
              <s xml:id="echoid-s1617" xml:space="preserve">Sed duplœ loco diapaſon, ſeſquialterœ diapente, ſeſquitertiœ dia-
                <lb/>
              teſſaron uti uoluerunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s1618" xml:space="preserve">cauſa ſuo loco reddetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1619" xml:space="preserve">neceſſe uerò est, ( modo iucundiſſimè ad aures pertinere de-
                <lb/>
              beant ſoni, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1620" xml:space="preserve">uoces:) </s>
              <s xml:id="echoid-s1621" xml:space="preserve">ut inter grauem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1622" xml:space="preserve">acutum ſonum proportio cadat: </s>
              <s xml:id="echoid-s1623" xml:space="preserve">ſimile quid in stellarum conſen-
                <lb/>
              ſu ineſſe opus eſt, ut earum in terris uirtus efficacior ſit. </s>
              <s xml:id="echoid-s1624" xml:space="preserve">Regulæ igitur Arithmetici efficiunt Muſicam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1625" xml:space="preserve">
                <lb/>
              Aſtrologiam inter ſe conuenire: </s>
              <s xml:id="echoid-s1626" xml:space="preserve">quoniam proportio & </s>
              <s xml:id="echoid-s1627" xml:space="preserve">comparatio communis eſt omnibus rebus: </s>
              <s xml:id="echoid-s1628" xml:space="preserve">quœ ſub men
                <lb/>
              ſuram, numerum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1629" xml:space="preserve">pondus collocantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1630" xml:space="preserve">Sed Geometricæ regulœ, quœ ad Opticen transferuntur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1631" xml:space="preserve">ad ea
                <lb/>
              quœin cœlo uidentur, ab Aſtronomis ſumuntur, quatenus ij rationem reddunt radiorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1632" xml:space="preserve">aſpectuum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1633" xml:space="preserve">
                <lb/>
              interuallorum. </s>
              <s xml:id="echoid-s1634" xml:space="preserve">hinc eſt quòd Aſtrologia non ſolum cum ipſa Muſica, ſed etiam cum Geometria commumonem
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.047-01" xlink:href="note-514.01.047-01a" xml:space="preserve">10</note>
              babeat. </s>
              <s xml:id="echoid-s1635" xml:space="preserve">quatenus Optice ab ipſa Geometria lineam ſumit, quæ radius efficitur; </s>
              <s xml:id="echoid-s1636" xml:space="preserve">cum uiſus additur: </s>
              <s xml:id="echoid-s1637" xml:space="preserve">quœ igitur
                <lb/>
              dicta ſunt, his infraſcriptis deſcrim inibus innoteſcunt.</s>
              <s xml:id="echoid-s1638" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s1639" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Ergo</emph>
              ſatis abundè uidetur feciſſe, qui ex ſingulis doctrinis partes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1640" xml:space="preserve">rationes earum mediocriter
                <lb/>
              habet notas eas, quæ neceſſariæ ſunt ad Architecturam, uti ſi quid de his rebus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1641" xml:space="preserve">artibus iudicare,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s1642" xml:space="preserve">probare opus fuerit, ne deſiciatur.</s>
              <s xml:id="echoid-s1643" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1644" xml:space="preserve">Huiuſmodi terminus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1645" xml:space="preserve">modus eſt in perdiſcendis tot ſcientijs, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1646" xml:space="preserve">diſciplinis: </s>
              <s xml:id="echoid-s1647" xml:space="preserve">ſed quoniã ſupra dictum eſt{non
                <lb/>
              enim debet, nec potes̄t eſſe Architectus Grammaticus, ut Aristarchus } & </s>
              <s xml:id="echoid-s1648" xml:space="preserve">reliqua, ideò hic declarat illud,
                <lb/>
              non debet, inquiens.</s>
              <s xml:id="echoid-s1649" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s1650" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Qvibvs</emph>
              autem natura tantum tribuit ſolertiæ, acuminis, memoriæ, ut poſsint Geometriam,
                <lb/>
              Aſtrologiam, Muſicen, cæterasq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1651" xml:space="preserve">diſciplinas penitus habere notas: </s>
              <s xml:id="echoid-s1652" xml:space="preserve">prætereunt officia Architccto-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.047-02" xlink:href="note-514.01.047-02a" xml:space="preserve">20</note>
              rum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1653" xml:space="preserve">efficiuntur Mathematici: </s>
              <s xml:id="echoid-s1654" xml:space="preserve">itaque faciliter contra eas diſciplinas diſputare poſſunt, quod pluri-
                <lb/>
              bus telis diſciplinarum ſunt armati. </s>
              <s xml:id="echoid-s1655" xml:space="preserve">hi autem inueniuntur raro.</s>
              <s xml:id="echoid-s1656" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1657" xml:space="preserve">Licet Architectus diuino quodam munere perfectè diſciplinas conſequi poſſet, non eſſet tamen Architectus
                <lb/>
              uocandus ob eam perfectionem: </s>
              <s xml:id="echoid-s1658" xml:space="preserve">nam ſic eruditus extra terminos Architecturæ egrederetur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1659" xml:space="preserve">non quatenus
                <lb/>
              Architectus eas calleret, ac propterea ualidior Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1660" xml:space="preserve">ratio fit contra Pythium Atchitectum: </s>
              <s xml:id="echoid-s1661" xml:space="preserve">quoniam pri-
                <lb/>
              mum ostenſum eſt ab experientia illius opinionem infirmam eſſe: </s>
              <s xml:id="echoid-s1662" xml:space="preserve">postea ratione id fieri non poſſe comprobatum
                <lb/>
              eſt, ac demum etiam ſi fieri poſſet, non eſſet conueniens. </s>
              <s xml:id="echoid-s1663" xml:space="preserve">ſimilibus his argumentis Plato, Ariſtoteles, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1664" xml:space="preserve">
                <lb/>
              Galenus uti ſolent, cum illi de oratoris munere, hic de iudicis officio loquitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1665" xml:space="preserve">igitur hoc loco dicam rem ma-
                <lb/>
              ximè animaduertendam: </s>
              <s xml:id="echoid-s1666" xml:space="preserve">ſi quis igitur ſciret, quibus terminis quœq; </s>
              <s xml:id="echoid-s1667" xml:space="preserve">ars, uel ſcientia clauderetur, ſtatimq́ue
                <lb/>
              noſceret, ſi quis extra eos exiret, proculdubio tot, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1668" xml:space="preserve">tam pulchras res inueniret, ut admirationi omnibus
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.047-03" xlink:href="note-514.01.047-03a" xml:space="preserve">30</note>
              eſſet: </s>
              <s xml:id="echoid-s1669" xml:space="preserve">nam qui rerum proprietates habet, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1670" xml:space="preserve">diſcrimina earum tenet, facile & </s>
              <s xml:id="echoid-s1671" xml:space="preserve">communiones, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1672" xml:space="preserve">ſimilitudi-
                <lb/>
              nes habere potest. </s>
              <s xml:id="echoid-s1673" xml:space="preserve">Sed rarior es admodum ſunt huiuſmodi homines. </s>
              <s xml:id="echoid-s1674" xml:space="preserve">Prætereaſæpe incidit diſputatio de prin-
                <lb/>
              cipijs alicuius ſcientiœ ſœpe de ijs, quæ ſub illis principijs continentur, nullus artifex de principijs ſuis diſputat
                <lb/>
              contra ea negantes, modo in ſua ſcientia permaneat: </s>
              <s xml:id="echoid-s1675" xml:space="preserve">nam cum principijs nihil ſit prius, quomodo concludere
                <lb/>
              de principijs aliquid potest; </s>
              <s xml:id="echoid-s1676" xml:space="preserve">cum concluſio ex antecedentibus proficiſcatur? </s>
              <s xml:id="echoid-s1677" xml:space="preserve">quod ſi diſputare uellet, extra ter-
                <lb/>
              minos, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1678" xml:space="preserve">limites ſuœartis egredieum eſſet neceſſe, communioremq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1679" xml:space="preserve">ſcientiam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1680" xml:space="preserve">ampliorem aſciſceret,
                <lb/>
              qua probare poſſet ea, quœ de principijs. </s>
              <s xml:id="echoid-s1681" xml:space="preserve">hinc Vitruuius dicit.</s>
              <s xml:id="echoid-s1682" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s1683" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Itaqve</emph>
              faciliter contra eas diſciplinas diſputare poſſunt, quod pluribus telis diſciplinarum ſunt
                <lb/>
              armati. </s>
              <s xml:id="echoid-s1684" xml:space="preserve">hi autem inueniuntur raro, ut aliquando fuerunt Ariſtarchus Samius philoſophus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1685" xml:space="preserve">Archi-
                <lb/>
              ta Tarentinus, Philolausq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1686" xml:space="preserve">Apollonius Pergameus, Erathoſthenes Cyreneus, Archimedes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1687" xml:space="preserve">Sco-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.047-04" xlink:href="note-514.01.047-04a" xml:space="preserve">40</note>
              pinas ab Syracuſiis, qui multas res organicas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1688" xml:space="preserve">Geometricas, numero, naturalibusq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1689" xml:space="preserve">rationibus in-
                <lb/>
              uentas; </s>
              <s xml:id="echoid-s1690" xml:space="preserve">atque explicatas poſteris reliquerunt.</s>
              <s xml:id="echoid-s1691" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1692" xml:space="preserve">De his omnibus Plinius, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1693" xml:space="preserve">alij, alibiq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1694" xml:space="preserve">etiam Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1695" xml:space="preserve">cui: </s>
              <s xml:id="echoid-s1696" xml:space="preserve">magis credendum eſt: </s>
              <s xml:id="echoid-s1697" xml:space="preserve">cœterum animaduertenda
                <lb/>
              eſt ſequens argumentatio.</s>
              <s xml:id="echoid-s1698" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s1699" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Cvm</emph>
              ergo talia ingenia naturali ſolertia non paſsim cunctis gentibus, ſed paucis uiris habere con
                <lb/>
              cedatur, officium uerò Architecti omnibus eruditionibus debeat eſſe exercitatum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1700" xml:space="preserve">ratio propter
                <lb/>
              amplitudinem rei permittat, non iuxta neceſsitates ſummas, ſed etiam mediocres ſcientias habere di-
                <lb/>
              ſciplinarum: </s>
              <s xml:id="echoid-s1701" xml:space="preserve">Peto Cæſar & </s>
              <s xml:id="echoid-s1702" xml:space="preserve">a te, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1703" xml:space="preserve">ab alijs, qui mea uolumina ſunt lecturi, ut ſi quid parum ad Artis
                <lb/>
              Grammaticę regulam fuerit explicatum, ignoſcatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1704" xml:space="preserve">Namq; </s>
              <s xml:id="echoid-s1705" xml:space="preserve">non uti ſummus Philoſophus nec Rhetor
                <lb/>
              diſertus, nec Grammaticus ſummis rationibus artis exercitatus, ſed ut Architectus his literis imbutus
                <lb/>
              hæc niſus ſum ſcribere.</s>
              <s xml:id="echoid-s1706" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">50</note>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1707" xml:space="preserve">Maximx circunductione, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1708" xml:space="preserve">plena oratione concludit Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1709" xml:space="preserve">quod ut intelligatur, ſciendum est, cum quis
                <lb/>
              ampla oratione uti uelit, ad circunductionem ſe uertit: </s>
              <s xml:id="echoid-s1710" xml:space="preserve">eſt enim circunductio quœdam orationis forma, qua
                <lb/>
              diu ſuſpenſus legentis, uel audientis animus tenetur, priuſquàm ad finem perueniatur: </s>
              <s xml:id="echoid-s1711" xml:space="preserve">cum igitur alius ſenſus
                <lb/>
              requiritur, utiſolemus huiuſmodi particulis, cum, quanꝗ̃, non ſolum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1712" xml:space="preserve">alijs ſimilibus, ex his pluribus uti-
                <lb/>
              tur Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1713" xml:space="preserve">in hac circunductione, donec ad finem perueniat, colligatq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1714" xml:space="preserve">ibi. </s>
              <s xml:id="echoid-s1715" xml:space="preserve">Peto Cœſar abs te, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1716" xml:space="preserve">ab his, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1717" xml:space="preserve">re-
                <lb/>
              liqua. </s>
              <s xml:id="echoid-s1718" xml:space="preserve">Plena autem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1719" xml:space="preserve">referta oratio est argumentis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1720" xml:space="preserve">rationibus: </s>
              <s xml:id="echoid-s1721" xml:space="preserve">nam a rerum natura argumentatur
                <lb/>
              cum dicit. </s>
              <s xml:id="echoid-s1722" xml:space="preserve">Sed paucis uiris habere concedatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1723" xml:space="preserve">Et ab officio Architecti, cum dicit, {officium uerò Archi-
                <lb/>
              tecti omnibus eruditionibus } inde ab rebus ipſis, cum dicit { & </s>
              <s xml:id="echoid-s1724" xml:space="preserve">ratio propter amplitudmem rei permit-
                <lb/>
              tat} ac tandem ſenſum colligit { Peto Cæſar abſte,} ſimili orationis forma utitur Ariſtoteles primo Rheto-
                <lb/>
              ricorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1725" xml:space="preserve">eſt pulcherrima referta, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1726" xml:space="preserve">plena & </s>
              <s xml:id="echoid-s1727" xml:space="preserve">magnitudini orationis maximè accommodata. </s>
              <s xml:id="echoid-s1728" xml:space="preserve">Ignoſcent-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.047-06" xlink:href="note-514.01.047-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>