Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Page concordance

< >
Scan Original
111 79
112 80
113 81
114 82
115 83
116 84
117 85
118 86
119 87
120 88
121 89
122 90
123 91
124 92
125 93
126 94
127 95
128 96
129 97
130 98
131 99
132 100
133 101
134 102
135 103
136 104
137 105
138 106
139 107
140 108
< >
page |< < (16) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div40" type="section" level="2" n="40">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1728" xml:space="preserve">
                <pb o="16" file="514.01.048" n="48" rhead="LIERO"/>
              dum uerò ſibi eſſe Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1729" xml:space="preserve">petit, ſi tanquàm Architectus ea, quœ ad Architecturam pertinent, non tanquàm
                <lb/>
              Grammaticus, Rhetor, ſummusq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1730" xml:space="preserve">alius artifex, explicabit: </s>
              <s xml:id="echoid-s1731" xml:space="preserve">nam ſuperius non eſſe neceſſe dixit, ut
                <unsure/>
              A@chi e-
                <lb/>
              ctus ea ratione, qua Architectus eſt, ad ſummam artium perueniat. </s>
              <s xml:id="echoid-s1732" xml:space="preserve">Cæterum uerè ut Architectus est id pro
                <lb/>
              fiteri debet, quod ſequenti modesta promißione ſe præſtiturum Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1733" xml:space="preserve">dicit.</s>
              <s xml:id="echoid-s1734" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s1735" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">De</emph>
              Arcis uerò poteſtate quæque inſunt in ea ratiocinationes, polliceor, uti ſpero, his uo-
                <lb/>
              luminibus, non modo ædificantibus, ſed etiam omnibus ſapientibus, cum maxima authoritate me ſi-
                <lb/>
              ne dubio præſtaturum.</s>
              <s xml:id="echoid-s1736" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1737" xml:space="preserve">Pollicetur & </s>
              <s xml:id="echoid-s1738" xml:space="preserve">fabricam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1739" xml:space="preserve">ratiocinationem, remſignificantem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1740" xml:space="preserve">rem ſignificatam, rationem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1741" xml:space="preserve">opus,
                <lb/>
              cum dicit, { non modo ædificantibus, ſed etiam omnibus ſapientibus } ideò abſque dubio cum authoritate
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.048-01" xlink:href="note-514.01.048-01a" xml:space="preserve">10</note>
              præſtabit, quod pollicetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1742" xml:space="preserve">nam tanquàm Architectus fundamenta iaciet artis in ueris, efficacibus, utilibus,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s1743" xml:space="preserve">conſentaneis præceptis. </s>
              <s xml:id="echoid-s1744" xml:space="preserve">quod ſtaim aggreditur.</s>
              <s xml:id="echoid-s1745" xml:space="preserve"/>
            </p>
          </div>
          <div xml:id="echoid-div86" type="section" level="2" n="41">
            <head xml:id="echoid-head42" xml:space="preserve">εx quibus rebus Architectura conſtet.#Cap. II.</head>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s1746" xml:space="preserve">A
                <emph style="sc">Rchitectvra</emph>
              autem conſtat ex ordinatione, quæ græce τύξια dicitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1747" xml:space="preserve">ex diſpoſitio
                <lb/>
              ne; </s>
              <s xml:id="echoid-s1748" xml:space="preserve">hanc autem Græce {δί}ιά{σθ}εσιν uocant, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1749" xml:space="preserve">Eurithmia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1750" xml:space="preserve">Syminetria, decore, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1751" xml:space="preserve">diſtribu-
                <lb/>
              tione, quæ græce οικονομία dicitur.</s>
              <s xml:id="echoid-s1752" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1753" xml:space="preserve">Quicunque attenderit ad ea, quæ hoc capite dicuntur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1754" xml:space="preserve">rectè illa perceperit, rectè profiteri
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.048-02" xlink:href="note-514.01.048-02a" xml:space="preserve">20</note>
              poterit ſe uim, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1755" xml:space="preserve">naturam, proprietatesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1756" xml:space="preserve">Architecturæ dignoſcere: </s>
              <s xml:id="echoid-s1757" xml:space="preserve">nam ſex. </s>
              <s xml:id="echoid-s1758" xml:space="preserve">illæ res, quibus constare Ar-
                <lb/>
              chitecturam dicit Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1759" xml:space="preserve">illæ ſunt, quæ ad rationem eius pertinent, quarum habitus in mente Architecti colloca
                <lb/>
              tur: </s>
              <s xml:id="echoid-s1760" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s1761" xml:space="preserve">demum ſine quibus extra nihil habere formam poterit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1762" xml:space="preserve">perfectionem. </s>
              <s xml:id="echoid-s1763" xml:space="preserve">Ars mentis habitus est: </s>
              <s xml:id="echoid-s1764" xml:space="preserve">at-
                <lb/>
              qui Architectura est ars, mentis igitur eſt habitus: </s>
              <s xml:id="echoid-s1765" xml:space="preserve">ſed habitus artis eſt ordinare, diſponere, distribuere, men
                <lb/>
              ſurare, ornare, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1766" xml:space="preserve">decenter opera constituere, Architectura igitur his rebus conſtabit: </s>
              <s xml:id="echoid-s1767" xml:space="preserve">ſed difficile, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1768" xml:space="preserve">inge-
                <lb/>
              nioſum eſt harum rerum diſcrimina internoſcere, ac pulchrum est facile ea explicare, ut intelligantur: </s>
              <s xml:id="echoid-s1769" xml:space="preserve">nam
                <lb/>
              multis uideri poteſt idem pluribus de rebus attuliſſe Vitruuium in earum diffinitionibus: </s>
              <s xml:id="echoid-s1770" xml:space="preserve">ego autem quantum
                <lb/>
              potero abſtruſam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1771" xml:space="preserve">reconditam rem lucide explicabo. </s>
              <s xml:id="echoid-s1772" xml:space="preserve">Rerum quœdam per ſe abſolutæ, nulla aliarum rerum
                <lb/>
              comparatione ſunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1773" xml:space="preserve">intelliguntur: </s>
              <s xml:id="echoid-s1774" xml:space="preserve">nonnullœ hoc ipſum quod ſunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1775" xml:space="preserve">quod intelliguntur, aliunde acceptum
                <lb/>
              ferunt, nec ſine ratione, comparationeve aliqua percipiuntur: </s>
              <s xml:id="echoid-s1776" xml:space="preserve">homo, Lapis, Planta, ſuapte ui nituntur, ſed
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.048-03" xlink:href="note-514.01.048-03a" xml:space="preserve">30</note>
              Pater, Dominus, prœceptor, frater, amicus, aliud reſpiciunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s1777" xml:space="preserve">Pater enim ad filium, Dominus ad ſeruum,
                <lb/>
              prœceptor ad diſcipulum, frater, amicus, ad fratrem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1778" xml:space="preserve">amicum referuntur, in his, quœ comparantur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1779" xml:space="preserve">
                <lb/>
              referuntur, termini ſunt quidam, nam eſt unde incipias, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1780" xml:space="preserve">ubi deſinas in comparando, terminus unde in cipis
                <lb/>
              stratum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1781" xml:space="preserve">ſubiectum comparationis uocatur, terminus in quem deſinis, finis appellatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1782" xml:space="preserve">Patris compara-
                <lb/>
              tio ad filium incipit ab eo, qui gignit, deſinit in eum, qui gignitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1783" xml:space="preserve">Eſſe prœceptorem ab eo, qui docet, in
                <lb/>
              eum, qui diſcit. </s>
              <s xml:id="echoid-s1784" xml:space="preserve">idem iudicium de ſingulis. </s>
              <s xml:id="echoid-s1785" xml:space="preserve">His ſtabilitis ſæpe fit, ut comparationis termini pares habeantur,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s1786" xml:space="preserve">nulla ſit ratio ut magis ab uno, quàm ab altero incipias: </s>
              <s xml:id="echoid-s1787" xml:space="preserve">quemadmodum inter amicum, fratrem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1788" xml:space="preserve">ſocium
                <lb/>
              interdum magni refert a quo incipias, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1789" xml:space="preserve">in quem deſinas: </s>
              <s xml:id="echoid-s1790" xml:space="preserve">quoniam ratio diſpar, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1791" xml:space="preserve">inœqualis eſt, quemad-
                <lb/>
              modum inter patrem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1792" xml:space="preserve">filium, ſeruum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1793" xml:space="preserve">dominum, præceptorem, ac diſcipulum. </s>
              <s xml:id="echoid-s1794" xml:space="preserve">duplex igitur horum com
                <lb/>
              paratio eſt, paritatis ſcilicet & </s>
              <s xml:id="echoid-s1795" xml:space="preserve">imparitatis. </s>
              <s xml:id="echoid-s1796" xml:space="preserve">hæc rectè percepta maximum habent momentum ad ea, quæ di-
                <lb/>
              cenda ſunt: </s>
              <s xml:id="echoid-s1797" xml:space="preserve">nulla enim ratione alia ſeperaripoſſunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1798" xml:space="preserve">intelligi quœ a Vitruuio dicuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1799" xml:space="preserve">Cum igitur Vitru-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.048-04" xlink:href="note-514.01.048-04a" xml:space="preserve">40</note>
              uius formauerit Architectum; </s>
              <s xml:id="echoid-s1800" xml:space="preserve">tractat hoc loco de forma, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1801" xml:space="preserve">habitu eius mentis, nam cum materies immota
                <lb/>
              ſit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1802" xml:space="preserve">imperfecta, nihil ex ipſa educeretur, niſi forma, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1803" xml:space="preserve">perfectio inducerentur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1804" xml:space="preserve">forma autem in his rebus
                <lb/>
              poſita eſt, quœ ſenario numero a Vitruuio comprehenduntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1805" xml:space="preserve">operum duo ſunt fine, alter cum res abſoluta eſt,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s1806" xml:space="preserve">perfecta, alter cum perfecto opere utimur ex propoſito. </s>
              <s xml:id="echoid-s1807" xml:space="preserve">Domus iam œdificata, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1808" xml:space="preserve">materiata, tectaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1809" xml:space="preserve">fi-
                <lb/>
              nis est operis, tempestates uerò, ardoresq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1810" xml:space="preserve">uitare, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1811" xml:space="preserve">domi tecto frui. </s>
              <s xml:id="echoid-s1812" xml:space="preserve">Intentionis primæ finis eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s1813" xml:space="preserve">Vt igitur ad
                <lb/>
              operis finem perueniamus, neceſſe eſt, ( modo ratione uti uelimus ) ut ordine quodam procedamus: </s>
              <s xml:id="echoid-s1814" xml:space="preserve">idq́ue
                <lb/>
              duobus modis abſoluemus, uel partes rei ordinando quatenus partes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1815" xml:space="preserve">magnitudines ſunt, uel quatenus
                <lb/>
              res quædam ſunt qualitate aliqua affectæ, prima ratione ordo, poſteriori diſpoſitio ineſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s1816" xml:space="preserve">Quoniam uerò quali-
                <lb/>
              tas uel per ſe conſideratur, uel ratione alterius rei, ideò ſi ad partium reſponſionem conueniant, ſymmetria,
                <lb/>
              ſi ad aſpectum Eurithmia, ſi ad id quod decet, decor, ſi ad uſum, diſtributio erit, quæ omnia ad formam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1817" xml:space="preserve">
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.048-05" xlink:href="note-514.01.048-05a" xml:space="preserve">50</note>
              mentis habitum Architecti pertinent. </s>
              <s xml:id="echoid-s1818" xml:space="preserve">ſummatim igitur hæc repetenda ſunt.</s>
              <s xml:id="echoid-s1819" xml:space="preserve"/>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>