Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of figures

< >
[21] Frons a posticoA. potest accommodari, ut ex proſtylo fiat ampbyprostylos.C. Columnæcontra antas.D. Columnæ in verſuris.F. Fastigium.G. Valuæ. F G C D C A C C D
[22] E. Posticum.D. Frons.F. pronaum dicitur.G. alæ, & ambulatio.H. Cella.I. Portæ.L. Parietes. E G I G L H L I P D
[23] ORTHOGRAPHIA TERIPTEROS.
[24] VESTIGIVM DIPTEROS.PIANTA ICHN OGRAPHIAPRONAO
[25] I. Orthographia.O. Sciographia dipteros. I O
[26] A. Ara. B. C. ſpatium ſine tecto. D. Valuarum locus in proao, & poſtico. e. colum-næinferiores ſupra quas aliæ columnæ f. g. duplex ordo columnarum extra parietes cellæ.H. pronaum uel posticum. I. loca ſtatuarum. L. Gradus. A B C f g e e e e D H L
[27] ORTOGRAPHIA HYTETHROS.
[Figure 28]
[29] VESTIGIVM TEMPLI CVM PODIO.
[30] LATVS TEMPII CVM PODIO.
[31] FRONS TEMPLI CVM PODIO.
[32] A. Plinthus, laterculus, uel lataſtrum.B. Torus. Stybas, rondbozel. Baſtone.C. ſcotia, cauetto, ſcorza, contrabozel orbiculus, Trochilus.D. Aſtragalus. talus, tondino. talon.E. Quadra, listello, Filetto,F. Apopbygis, annulus, cimbia. E D B A C F
[33] A. Plinthus.B. Torus inferior.O. quadræ.C. Scotia.D. torus ſuperior.E. quadra apophygis.F. apophygis.tt. craſſitudo columnæ. f x F q E D C B I K 3 a 2 1 0 b
[34] A. plinthus.B. ſcotia inferior.B. ſcotia ſuperior.C. torus.D. quadra apophygis.o. centrum apophygis.f. Signum ubi decuſſatio facienda.2. ſupercilium.3 aſtragali. f c b a D C B B A 2
[35] A. abacus.B. quadra abaci.C. latitudo uolutæ.D. canalis.E. cymatium.F. Aſtragalus.G H. Apotbeſis. α ρ ϊ b c οα 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 ρo p q hh d 1 2 4 3 1 2 4 3 m d @ x X @ dA B C D E F G H
[36] e b d f c a
[Figure 37]
[38] A. Trabs, epiſtylium.1. prima faſcia.2. ſecunda faſcia.3. Tertia faſcia.B. cymatium epistylij.C. Zopborus puluinatus.D. cymatium zophori.E. Denticulus.O. Interſectio.F. cymatium denticuli.G. corona.L. Faſtigium.K. tympanum.I. Acroteria.H. ſtmæ. L H g F P E D O D B 3 A 2 1
[Figure 39]
[40] ſi fuerinf commoda ſpacia,.b. coſumen. a. canfenTignorum ca:Pifa ſupra frabem ef frabs ſupra coſumnasſiampſiora ſunt spaciaC. Capteol@ I. AssereſA. ſunt Cantherij.B. Columen.Vbi Hero ampla ſunt ſpatia.C. capreoli.I. Aſſeres.O. Templa.Integra hæc compoſitio, tectum nominatur. a a a a D a a a a c c c c c c c
[41] A B
[42] ... adiectio.G. H. abacus.G. cymatium.I. echinus.K. annuli.L. hypotrachelium.M. aſtragalus.N. apotheſis. S R Q P O G H I K L M N F E D C B A
[43] A. epiſtylium.B. Guttæ.C. regulaD. faſcia.E. femur.F. Canalis.G. Me-topa.H. ſemimetopa.F. E. triglyphus.I. capitulum triglyphi.K. cymatium.L. corona.M. cymatium coronæ.N. tympanum.O P Q. partes faſtigij, quæ reſpon-dent partibus coronæ.R. ſima.S. Acroterium. S R Q P O N M L K I H q F E D C B A
[44] a tilg@iftb metopęmodſusodiaſtiſoſ.tetraſti@oſdiaſtiloſmodolo@exaſtiſo@Striarum modus. c.Centrum quadrati. a.ſiſtiſoſ modvcxaſtilosſiſtiloſtetraſtiloſ b a b a b a a c c c c a a
[45] ICHNOGRAPHIA PROSTRLOS.
[46] ORTHOGRAPHIA PROSTRLOS.
[47] FIGVRA EXA STTLI DORICI.
[48] A B. altitudo ad lacunaria.C. D. luminis altitudo.C. E. luminis latitudo inferior.D F. ſuperior luminis latitudo.C. G. craſſitudo antepagmentorum inferior.D. H. craſſitudo antepagmentorũ ſuperior.I. Supercilium.K. cymatium.M. antepagmentũ.N. hyperthy-ron.O. cymatium Doricum.P. corona plana cum cymatio.Q R. altitudo antepagmenti.S. Tympanum.T. impagines.V. ſcapi cardinales.X. impagines.r. Z. cymatia. A P N K I F D H V Q M Y S T S X E C B R G
[49] I. Corona.f. Ancones.d. hyperthyron.c. folium.e. cymatia.I E. ſcapusg. cymatium.h. replum.A B. Altitudo ad lacunaria.D. corona.G. by-perthyron.H. cymatium.I. prima corſa.K. ſecunda corſa.L. Tertia corſa.M. Tympana.N. impagines.O. ſcapi.C. hyperthyron. r d f e D C C I o o N N g G M M H g N N L K M M I E B
[50] A. corona.O. cymatium Lesbium.P. cymatium Doricum.Q. Hyperthyron.R. Cyma-tium antepagmentorum.S. Aſtragali.T. Prima faſcia.S. ſecunda faſcia.V. Tertia faſcia.X X. ſcapus.Y. cymatium.Z. replum.I. Tympanum.K K. impages. A O p Q R Q X s Q s R s V I s T I I I I K K I I X
< >
page |< < (16) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div40" type="section" level="2" n="40">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1728" xml:space="preserve">
                <pb o="16" file="514.01.048" n="48" rhead="LIERO"/>
              dum uerò ſibi eſſe Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1729" xml:space="preserve">petit, ſi tanquàm Architectus ea, quœ ad Architecturam pertinent, non tanquàm
                <lb/>
              Grammaticus, Rhetor, ſummusq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1730" xml:space="preserve">alius artifex, explicabit: </s>
              <s xml:id="echoid-s1731" xml:space="preserve">nam ſuperius non eſſe neceſſe dixit, ut
                <unsure/>
              A@chi e-
                <lb/>
              ctus ea ratione, qua Architectus eſt, ad ſummam artium perueniat. </s>
              <s xml:id="echoid-s1732" xml:space="preserve">Cæterum uerè ut Architectus est id pro
                <lb/>
              fiteri debet, quod ſequenti modesta promißione ſe præſtiturum Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1733" xml:space="preserve">dicit.</s>
              <s xml:id="echoid-s1734" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s1735" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">De</emph>
              Arcis uerò poteſtate quæque inſunt in ea ratiocinationes, polliceor, uti ſpero, his uo-
                <lb/>
              luminibus, non modo ædificantibus, ſed etiam omnibus ſapientibus, cum maxima authoritate me ſi-
                <lb/>
              ne dubio præſtaturum.</s>
              <s xml:id="echoid-s1736" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1737" xml:space="preserve">Pollicetur & </s>
              <s xml:id="echoid-s1738" xml:space="preserve">fabricam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1739" xml:space="preserve">ratiocinationem, remſignificantem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1740" xml:space="preserve">rem ſignificatam, rationem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1741" xml:space="preserve">opus,
                <lb/>
              cum dicit, { non modo ædificantibus, ſed etiam omnibus ſapientibus } ideò abſque dubio cum authoritate
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.048-01" xlink:href="note-514.01.048-01a" xml:space="preserve">10</note>
              præſtabit, quod pollicetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1742" xml:space="preserve">nam tanquàm Architectus fundamenta iaciet artis in ueris, efficacibus, utilibus,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s1743" xml:space="preserve">conſentaneis præceptis. </s>
              <s xml:id="echoid-s1744" xml:space="preserve">quod ſtaim aggreditur.</s>
              <s xml:id="echoid-s1745" xml:space="preserve"/>
            </p>
          </div>
          <div xml:id="echoid-div86" type="section" level="2" n="41">
            <head xml:id="echoid-head42" xml:space="preserve">εx quibus rebus Architectura conſtet.#Cap. II.</head>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s1746" xml:space="preserve">A
                <emph style="sc">Rchitectvra</emph>
              autem conſtat ex ordinatione, quæ græce τύξια dicitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1747" xml:space="preserve">ex diſpoſitio
                <lb/>
              ne; </s>
              <s xml:id="echoid-s1748" xml:space="preserve">hanc autem Græce {δί}ιά{σθ}εσιν uocant, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1749" xml:space="preserve">Eurithmia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1750" xml:space="preserve">Syminetria, decore, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1751" xml:space="preserve">diſtribu-
                <lb/>
              tione, quæ græce οικονομία dicitur.</s>
              <s xml:id="echoid-s1752" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1753" xml:space="preserve">Quicunque attenderit ad ea, quæ hoc capite dicuntur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1754" xml:space="preserve">rectè illa perceperit, rectè profiteri
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.048-02" xlink:href="note-514.01.048-02a" xml:space="preserve">20</note>
              poterit ſe uim, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1755" xml:space="preserve">naturam, proprietatesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1756" xml:space="preserve">Architecturæ dignoſcere: </s>
              <s xml:id="echoid-s1757" xml:space="preserve">nam ſex. </s>
              <s xml:id="echoid-s1758" xml:space="preserve">illæ res, quibus constare Ar-
                <lb/>
              chitecturam dicit Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1759" xml:space="preserve">illæ ſunt, quæ ad rationem eius pertinent, quarum habitus in mente Architecti colloca
                <lb/>
              tur: </s>
              <s xml:id="echoid-s1760" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s1761" xml:space="preserve">demum ſine quibus extra nihil habere formam poterit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1762" xml:space="preserve">perfectionem. </s>
              <s xml:id="echoid-s1763" xml:space="preserve">Ars mentis habitus est: </s>
              <s xml:id="echoid-s1764" xml:space="preserve">at-
                <lb/>
              qui Architectura est ars, mentis igitur eſt habitus: </s>
              <s xml:id="echoid-s1765" xml:space="preserve">ſed habitus artis eſt ordinare, diſponere, distribuere, men
                <lb/>
              ſurare, ornare, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1766" xml:space="preserve">decenter opera constituere, Architectura igitur his rebus conſtabit: </s>
              <s xml:id="echoid-s1767" xml:space="preserve">ſed difficile, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1768" xml:space="preserve">inge-
                <lb/>
              nioſum eſt harum rerum diſcrimina internoſcere, ac pulchrum est facile ea explicare, ut intelligantur: </s>
              <s xml:id="echoid-s1769" xml:space="preserve">nam
                <lb/>
              multis uideri poteſt idem pluribus de rebus attuliſſe Vitruuium in earum diffinitionibus: </s>
              <s xml:id="echoid-s1770" xml:space="preserve">ego autem quantum
                <lb/>
              potero abſtruſam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1771" xml:space="preserve">reconditam rem lucide explicabo. </s>
              <s xml:id="echoid-s1772" xml:space="preserve">Rerum quœdam per ſe abſolutæ, nulla aliarum rerum
                <lb/>
              comparatione ſunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1773" xml:space="preserve">intelliguntur: </s>
              <s xml:id="echoid-s1774" xml:space="preserve">nonnullœ hoc ipſum quod ſunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1775" xml:space="preserve">quod intelliguntur, aliunde acceptum
                <lb/>
              ferunt, nec ſine ratione, comparationeve aliqua percipiuntur: </s>
              <s xml:id="echoid-s1776" xml:space="preserve">homo, Lapis, Planta, ſuapte ui nituntur, ſed
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.048-03" xlink:href="note-514.01.048-03a" xml:space="preserve">30</note>
              Pater, Dominus, prœceptor, frater, amicus, aliud reſpiciunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s1777" xml:space="preserve">Pater enim ad filium, Dominus ad ſeruum,
                <lb/>
              prœceptor ad diſcipulum, frater, amicus, ad fratrem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1778" xml:space="preserve">amicum referuntur, in his, quœ comparantur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1779" xml:space="preserve">
                <lb/>
              referuntur, termini ſunt quidam, nam eſt unde incipias, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1780" xml:space="preserve">ubi deſinas in comparando, terminus unde in cipis
                <lb/>
              stratum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1781" xml:space="preserve">ſubiectum comparationis uocatur, terminus in quem deſinis, finis appellatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1782" xml:space="preserve">Patris compara-
                <lb/>
              tio ad filium incipit ab eo, qui gignit, deſinit in eum, qui gignitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1783" xml:space="preserve">Eſſe prœceptorem ab eo, qui docet, in
                <lb/>
              eum, qui diſcit. </s>
              <s xml:id="echoid-s1784" xml:space="preserve">idem iudicium de ſingulis. </s>
              <s xml:id="echoid-s1785" xml:space="preserve">His ſtabilitis ſæpe fit, ut comparationis termini pares habeantur,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s1786" xml:space="preserve">nulla ſit ratio ut magis ab uno, quàm ab altero incipias: </s>
              <s xml:id="echoid-s1787" xml:space="preserve">quemadmodum inter amicum, fratrem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1788" xml:space="preserve">ſocium
                <lb/>
              interdum magni refert a quo incipias, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1789" xml:space="preserve">in quem deſinas: </s>
              <s xml:id="echoid-s1790" xml:space="preserve">quoniam ratio diſpar, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1791" xml:space="preserve">inœqualis eſt, quemad-
                <lb/>
              modum inter patrem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1792" xml:space="preserve">filium, ſeruum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1793" xml:space="preserve">dominum, præceptorem, ac diſcipulum. </s>
              <s xml:id="echoid-s1794" xml:space="preserve">duplex igitur horum com
                <lb/>
              paratio eſt, paritatis ſcilicet & </s>
              <s xml:id="echoid-s1795" xml:space="preserve">imparitatis. </s>
              <s xml:id="echoid-s1796" xml:space="preserve">hæc rectè percepta maximum habent momentum ad ea, quæ di-
                <lb/>
              cenda ſunt: </s>
              <s xml:id="echoid-s1797" xml:space="preserve">nulla enim ratione alia ſeperaripoſſunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1798" xml:space="preserve">intelligi quœ a Vitruuio dicuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1799" xml:space="preserve">Cum igitur Vitru-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.048-04" xlink:href="note-514.01.048-04a" xml:space="preserve">40</note>
              uius formauerit Architectum; </s>
              <s xml:id="echoid-s1800" xml:space="preserve">tractat hoc loco de forma, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1801" xml:space="preserve">habitu eius mentis, nam cum materies immota
                <lb/>
              ſit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1802" xml:space="preserve">imperfecta, nihil ex ipſa educeretur, niſi forma, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1803" xml:space="preserve">perfectio inducerentur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1804" xml:space="preserve">forma autem in his rebus
                <lb/>
              poſita eſt, quœ ſenario numero a Vitruuio comprehenduntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1805" xml:space="preserve">operum duo ſunt fine, alter cum res abſoluta eſt,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s1806" xml:space="preserve">perfecta, alter cum perfecto opere utimur ex propoſito. </s>
              <s xml:id="echoid-s1807" xml:space="preserve">Domus iam œdificata, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1808" xml:space="preserve">materiata, tectaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1809" xml:space="preserve">fi-
                <lb/>
              nis est operis, tempestates uerò, ardoresq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1810" xml:space="preserve">uitare, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1811" xml:space="preserve">domi tecto frui. </s>
              <s xml:id="echoid-s1812" xml:space="preserve">Intentionis primæ finis eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s1813" xml:space="preserve">Vt igitur ad
                <lb/>
              operis finem perueniamus, neceſſe eſt, ( modo ratione uti uelimus ) ut ordine quodam procedamus: </s>
              <s xml:id="echoid-s1814" xml:space="preserve">idq́ue
                <lb/>
              duobus modis abſoluemus, uel partes rei ordinando quatenus partes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1815" xml:space="preserve">magnitudines ſunt, uel quatenus
                <lb/>
              res quædam ſunt qualitate aliqua affectæ, prima ratione ordo, poſteriori diſpoſitio ineſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s1816" xml:space="preserve">Quoniam uerò quali-
                <lb/>
              tas uel per ſe conſideratur, uel ratione alterius rei, ideò ſi ad partium reſponſionem conueniant, ſymmetria,
                <lb/>
              ſi ad aſpectum Eurithmia, ſi ad id quod decet, decor, ſi ad uſum, diſtributio erit, quæ omnia ad formam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1817" xml:space="preserve">
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.048-05" xlink:href="note-514.01.048-05a" xml:space="preserve">50</note>
              mentis habitum Architecti pertinent. </s>
              <s xml:id="echoid-s1818" xml:space="preserve">ſummatim igitur hæc repetenda ſunt.</s>
              <s xml:id="echoid-s1819" xml:space="preserve"/>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>