Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of figures

< >
[31] FRONS TEMPLI CVM PODIO.
[32] A. Plinthus, laterculus, uel lataſtrum.B. Torus. Stybas, rondbozel. Baſtone.C. ſcotia, cauetto, ſcorza, contrabozel orbiculus, Trochilus.D. Aſtragalus. talus, tondino. talon.E. Quadra, listello, Filetto,F. Apopbygis, annulus, cimbia. E D B A C F
[33] A. Plinthus.B. Torus inferior.O. quadræ.C. Scotia.D. torus ſuperior.E. quadra apophygis.F. apophygis.tt. craſſitudo columnæ. f x F q E D C B I K 3 a 2 1 0 b
[34] A. plinthus.B. ſcotia inferior.B. ſcotia ſuperior.C. torus.D. quadra apophygis.o. centrum apophygis.f. Signum ubi decuſſatio facienda.2. ſupercilium.3 aſtragali. f c b a D C B B A 2
[35] A. abacus.B. quadra abaci.C. latitudo uolutæ.D. canalis.E. cymatium.F. Aſtragalus.G H. Apotbeſis. α ρ ϊ b c οα 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 ρo p q hh d 1 2 4 3 1 2 4 3 m d @ x X @ dA B C D E F G H
[36] e b d f c a
[Figure 37]
[38] A. Trabs, epiſtylium.1. prima faſcia.2. ſecunda faſcia.3. Tertia faſcia.B. cymatium epistylij.C. Zopborus puluinatus.D. cymatium zophori.E. Denticulus.O. Interſectio.F. cymatium denticuli.G. corona.L. Faſtigium.K. tympanum.I. Acroteria.H. ſtmæ. L H g F P E D O D B 3 A 2 1
[Figure 39]
[40] ſi fuerinf commoda ſpacia,.b. coſumen. a. canfenTignorum ca:Pifa ſupra frabem ef frabs ſupra coſumnasſiampſiora ſunt spaciaC. Capteol@ I. AssereſA. ſunt Cantherij.B. Columen.Vbi Hero ampla ſunt ſpatia.C. capreoli.I. Aſſeres.O. Templa.Integra hæc compoſitio, tectum nominatur. a a a a D a a a a c c c c c c c
[41] A B
[42] ... adiectio.G. H. abacus.G. cymatium.I. echinus.K. annuli.L. hypotrachelium.M. aſtragalus.N. apotheſis. S R Q P O G H I K L M N F E D C B A
[43] A. epiſtylium.B. Guttæ.C. regulaD. faſcia.E. femur.F. Canalis.G. Me-topa.H. ſemimetopa.F. E. triglyphus.I. capitulum triglyphi.K. cymatium.L. corona.M. cymatium coronæ.N. tympanum.O P Q. partes faſtigij, quæ reſpon-dent partibus coronæ.R. ſima.S. Acroterium. S R Q P O N M L K I H q F E D C B A
[44] a tilg@iftb metopęmodſusodiaſtiſoſ.tetraſti@oſdiaſtiloſmodolo@exaſtiſo@Striarum modus. c.Centrum quadrati. a.ſiſtiſoſ modvcxaſtilosſiſtiloſtetraſtiloſ b a b a b a a c c c c a a
[45] ICHNOGRAPHIA PROSTRLOS.
[46] ORTHOGRAPHIA PROSTRLOS.
[47] FIGVRA EXA STTLI DORICI.
[48] A B. altitudo ad lacunaria.C. D. luminis altitudo.C. E. luminis latitudo inferior.D F. ſuperior luminis latitudo.C. G. craſſitudo antepagmentorum inferior.D. H. craſſitudo antepagmentorũ ſuperior.I. Supercilium.K. cymatium.M. antepagmentũ.N. hyperthy-ron.O. cymatium Doricum.P. corona plana cum cymatio.Q R. altitudo antepagmenti.S. Tympanum.T. impagines.V. ſcapi cardinales.X. impagines.r. Z. cymatia. A P N K I F D H V Q M Y S T S X E C B R G
[49] I. Corona.f. Ancones.d. hyperthyron.c. folium.e. cymatia.I E. ſcapusg. cymatium.h. replum.A B. Altitudo ad lacunaria.D. corona.G. by-perthyron.H. cymatium.I. prima corſa.K. ſecunda corſa.L. Tertia corſa.M. Tympana.N. impagines.O. ſcapi.C. hyperthyron. r d f e D C C I o o N N g G M M H g N N L K M M I E B
[50] A. corona.O. cymatium Lesbium.P. cymatium Doricum.Q. Hyperthyron.R. Cyma-tium antepagmentorum.S. Aſtragali.T. Prima faſcia.S. ſecunda faſcia.V. Tertia faſcia.X X. ſcapus.Y. cymatium.Z. replum.I. Tympanum.K K. impages. A O p Q R Q X s Q s R s V I s T I I I I K K I I X
[51] P. Corona.o. Aſtragalus lesbi.C. cymatium Doricum.N. Hy-perthyrum.K. cymatium.F. Aſtragalus.IONICDORICCORINTH D P A O O C N P e C k H F R S L V K S T I
[52] Tuſcanici capituli partes.E. Abacus.F. Echinus.G. Annulus.H I K L. Hypotrachelium cum Apophygi.f a q. ſpatia centrorum.A B C. partes ſpiræ quibus in ueſtigio pariter A B C. reſpondet.A. Apopbygis.B. Torus.C. Plinthus. M E F q G H I k L h d C b a e D A a B C C B A A B C
[Figure 53]
[54] TVSCAN AE AEDIS COMPOSIT AE DISPOSITIO.
[Figure 55]
[56] a 4 3 2 1 o
[57] b 3 d e 2 1 f c a
[58] Ichnographia, orthographia, & ſchiographia œdis peripterœ.
[59] FRABES COMPACTILES.
[60] Figura apponenda erat in fine primi capitis huius libri.e c g a d b h h f
< >
page |< < (17) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div86" type="section" level="2" n="41">
            <pb o="17" file="514.01.049" n="49" rhead="PRIMVS."/>
            <note style="it" position="right" xml:space="preserve">
              <lb/>
            # # # ver ſecundũ ordinẽ accipiẽ \\ dæ quantitatis. ordinatio
              <lb/>
            # # uel ſecundum quantitatem
              <lb/>
            # # # vel ſecundum reſponſum \\ quantitatis. ſymmetria.
              <lb/>
            # uel in ſe
              <lb/>
            Forma uniuerſa omnium, quæ \\ arte fiunt conſideratur. # # uel ſecundum qualitatem:\\diſpoſitio
              <lb/>
            # uel comparata # ad aſpeεtum, ſic Eurythmia.
              <lb/>
            # # ad id, quod decet, ſic decor.
              <lb/>
            # # ad uſum, ſic diſtributio.
              <lb/>
            </note>
            <note position="left" xml:space="preserve">10</note>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1820" xml:space="preserve">Nos ſingula dilucide interpretabimur.</s>
              <s xml:id="echoid-s1821" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s1822" xml:space="preserve">Ordinatio, eſt modica membrorum operis commoditas, ſeparatim, uniuerſæq́ue proportionis ad
                <lb/>
              ſimmetriam comparatio, Hæc componitur ex quantitate, quæ Græce ποσότηςdicitur, quantitas au-
                <lb/>
              tem eſt, modulorum ex ipſius operis ſumptione, ſingulis membrorum partibus uniuerſi operis con-
                <lb/>
              ueniens effectus.</s>
              <s xml:id="echoid-s1823" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1824" xml:space="preserve">Quoniam multis in rebus inuenitur ordo, diſpoſitio, decor, diſtributio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1825" xml:space="preserve">reliqua, quœ ſupradicta
                <lb/>
              ſunt, Ideò non dubitamus affirmare, quin hi termini ampliores, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1826" xml:space="preserve">communes habeantur, qui ea ratione,
                <lb/>
              qua pluribus rebus accommodari poſſunt, diffiniendi ſunt, uniuerſalium enim uniuerſales oportet eße diffinitio-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.049-03" xlink:href="note-514.01.049-03a" xml:space="preserve">20</note>
              nes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1827" xml:space="preserve">uocibus uniuerſalibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1828" xml:space="preserve">fuſis explicari debent, cum uero eas quiſque artifex ad res ſibi ſubiectas
                <lb/>
              transferre uult, preßiores illas efficit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1829" xml:space="preserve">proprias artis ſuæ, quemadmodum hoc loco a Vitru. </s>
              <s xml:id="echoid-s1830" xml:space="preserve">fieri uide-
                <lb/>
              mus in his rebus diffiniendis, nos primum in ipſa ordinatione, deinde in alijs id conſiderabimus: </s>
              <s xml:id="echoid-s1831" xml:space="preserve">certum
                <lb/>
              eſt ordinem communi, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1832" xml:space="preserve">ampla ratione & </s>
              <s xml:id="echoid-s1833" xml:space="preserve">ſuapte ui nihil aliud eſſe niſi cum res propria ratione prœponit
                <lb/>
              unum alteri, hinc eſt, quodubi ordo eſt ante & </s>
              <s xml:id="echoid-s1834" xml:space="preserve">poſt eſſe neceſſe ſit, ante uero & </s>
              <s xml:id="echoid-s1835" xml:space="preserve">poſt ſunt communes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1836" xml:space="preserve">am-
                <lb/>
              pli rerum termini: </s>
              <s xml:id="echoid-s1837" xml:space="preserve">dixi autem propria ratione, quoniam multis in rebus ineſt ante & </s>
              <s xml:id="echoid-s1838" xml:space="preserve">poſt, in quibus nullus
                <lb/>
              eſt ordo, quoniam illud ante & </s>
              <s xml:id="echoid-s1839" xml:space="preserve">poſt, non ex propria rei natura oritur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1840" xml:space="preserve">neceſſitas enim quœdam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1841" xml:space="preserve">natura-
                <lb/>
              lis rerum conſequutio in ordine requiritur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1842" xml:space="preserve">quando igitur quod ſua natura, prœcedere debet prœcedit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1843" xml:space="preserve">
                <lb/>
              quod ſequi oportet, ſequitur, tunc ordo proprie dicitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1844" xml:space="preserve">Sed hæc ratio uniuerſalis eſt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1845" xml:space="preserve">multis rebus accom
                <lb/>
              modari poteſt: </s>
              <s xml:id="echoid-s1846" xml:space="preserve">ſed hanc Architectus reddit preſſiorem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1847" xml:space="preserve">contractiorem, idem quiſque artifex facit; </s>
              <s xml:id="echoid-s1848" xml:space="preserve">ad
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.049-04" xlink:href="note-514.01.049-04a" xml:space="preserve">30</note>
              ordinem enim, qui in ſingulis artibus eſt propoſitus, quiſque eam accommodat. </s>
              <s xml:id="echoid-s1849" xml:space="preserve">Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1850" xml:space="preserve">Ergo (inquit) ordinem
                <lb/>
              eſſe cum in artificio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1851" xml:space="preserve">opere ſua ui quantitas quædam prœponitur, quœdam ſequitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1852" xml:space="preserve">ſolent enim artifices
                <lb/>
              quantitatem unam præſumere (quam modulum appellant) quœ ſit ratio totius operis metiendi. </s>
              <s xml:id="echoid-s1853" xml:space="preserve">Hac ratio-
                <lb/>
              ne ordinis diffinitio propria facta eſt applicatione ſcilicet communium, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1854" xml:space="preserve">uniuerſalium terminorum; </s>
              <s xml:id="echoid-s1855" xml:space="preserve">nulla
                <lb/>
              enim de quantitate, de opere, de modulis mentio facta est in uniuerſalis ordinis diffinitione, quam nos attu-
                <lb/>
              limus, ſed in uniuerſum diximus. </s>
              <s xml:id="echoid-s1856" xml:space="preserve">rem in ordine prœponi quœ præponenda eſt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1857" xml:space="preserve">ſubſequi, quœ ſequi debet,
                <lb/>
              ſiue res illa quantitas, ſiue qualitas, ſiue tempus, ſiue actio, ſiue motio, ſiue aliud ſit. </s>
              <s xml:id="echoid-s1858" xml:space="preserve">Et in his poſitus est
                <lb/>
              ſcientiarum orbis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1859" xml:space="preserve">cōmunicatio, ſunt enim rerum plurium rationes eædẽ. </s>
              <s xml:id="echoid-s1860" xml:space="preserve">Vt igitur in his, quæ ſupra iecimus,
                <lb/>
              fundamenta perſiſtamus. </s>
              <s xml:id="echoid-s1861" xml:space="preserve">Ordo eſt in his rebus quœ ad aliud referuntur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1862" xml:space="preserve">comparatio illa eſt imparium & </s>
              <s xml:id="echoid-s1863" xml:space="preserve">inœ-
                <lb/>
              qualium rerum. </s>
              <s xml:id="echoid-s1864" xml:space="preserve">Quod in ordine ſit relatio, manifestum eſt, nam id quod prœcedit, ad id quod ſubſequitur, com
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.049-05" xlink:href="note-514.01.049-05a" xml:space="preserve">40</note>
              paratur: </s>
              <s xml:id="echoid-s1865" xml:space="preserve">quod uero comparatio ſit ex earum numero, quæ inæquales ſunt, id quoque apertum eſt, nam ſi om-
                <lb/>
              nes res æquales eſſent iam non omnes eſſent, hinc ordo eſt parium, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1866" xml:space="preserve">diſparium, œqualium, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1867" xml:space="preserve">inæqualium,
                <lb/>
              diſpenſatio; </s>
              <s xml:id="echoid-s1868" xml:space="preserve">Ordo Architecti circa quantitatem uerſatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1869" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s1870" xml:space="preserve">in quantitate ordo reperitur, qui ad uniuerſum
                <lb/>
              opus & </s>
              <s xml:id="echoid-s1871" xml:space="preserve">qui ad partes inter ſe comparatas refertur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1872" xml:space="preserve">Idq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1873" xml:space="preserve">intelligendum eſt hoc modo: </s>
              <s xml:id="echoid-s1874" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s1875" xml:space="preserve">ſi duplex ordo uide-
                <lb/>
              tur eſſe, tamen nullibireperiripoteſt, ut ordo partium inter ſe diſtinguatur ab ordine partium ad uniuerſum:
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s1876" xml:space="preserve">duplex autem dicitur, quoniam mente ac intelligentia ſeiungi, ac diſtingui poteſt utrumque a Vitruuio in
                <lb/>
              eadem ordinis diffinitione comprehenſum uidemus. </s>
              <s xml:id="echoid-s1877" xml:space="preserve">Ordinatio (inquit) eſt modica membrorum operis com-
                <lb/>
              moditas ſeparatim, idest moderata partium aptitudo: </s>
              <s xml:id="echoid-s1878" xml:space="preserve">nam moderari oportet quantitatem, quam ſumimus,
                <lb/>
              nam ſi immodica eſſet, ad parua membra menſuranda inepta eſſet, ſi exigua nimis, afferet incommoditatem
                <lb/>
              dum frequentius aſſumeretur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1879" xml:space="preserve">commoda igitur eſſe debet, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1880" xml:space="preserve">apta: </s>
              <s xml:id="echoid-s1881" xml:space="preserve">aptitudo igitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1882" xml:space="preserve">commoditas in
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.049-06" xlink:href="note-514.01.049-06a" xml:space="preserve">50</note>
              eo ſita es̄t, ut modo quodam temperet in magnitudine partem quandam, ut cum alijs conuenire poſſit, in qua
                <lb/>
              moderatione pars una præcedere, altera ſequi debet. </s>
              <s xml:id="echoid-s1883" xml:space="preserve">prœcedit pars illa, a cuius magnitudine moderatio ſumi-
                <lb/>
              tur, ſequitur pars; </s>
              <s xml:id="echoid-s1884" xml:space="preserve">quæ ea moderatione præfinitur: </s>
              <s xml:id="echoid-s1885" xml:space="preserve">in ordinatione igitur Architecti ineſt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1886" xml:space="preserve">ante, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1887" xml:space="preserve">poſt,
                <lb/>
              quœ differentiœ oppoſitæſunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1888" xml:space="preserve">non œquales, ad communem tamen referendæ ſunt terminum, is autem eſt
                <lb/>
              modus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1889" xml:space="preserve">ordo; </s>
              <s xml:id="echoid-s1890" xml:space="preserve">quod igitur ad mutuas partium comparationes attinet abſolutum est. </s>
              <s xml:id="echoid-s1891" xml:space="preserve">Quod uero ſpectat ad
                <lb/>
              uniuerſi operis rationem his uerbis explicatur.</s>
              <s xml:id="echoid-s1892" xml:space="preserve">#Vniuerſaq; </s>
              <s xml:id="echoid-s1893" xml:space="preserve">proportionis ad ſymmetrium comparatio.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s1894" xml:space="preserve">Proportio eſt rerum ſub uno genere comprehenſarum comparatio: </s>
              <s xml:id="echoid-s1895" xml:space="preserve">hæc in Architectura fit, dum certa ac prœ-
                <lb/>
              finita magnitudo ſumitur, quæ partium omnium in opere magnitudines moderetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1896" xml:space="preserve">Exemplum hoc eſt Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1897" xml:space="preserve">
                <lb/>
              in tertio uolumine capite ſecundo cum elegantem ſpeciem templorum deſcribit. </s>
              <s xml:id="echoid-s1898" xml:space="preserve">hoc modo inquit.</s>
              <s xml:id="echoid-s1899" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1900" xml:space="preserve">Huius rei ratio explicabitur ſic.</s>
              <s xml:id="echoid-s1901" xml:space="preserve">#Frons loci, quæ in œde conſtituta fuerit, ſi tetraſtylos facienda fuerit,
                <lb/>
              diuidatur in partes undecim ſemis, præter crepidines, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1902" xml:space="preserve">proiecturas ſpirarum: </s>
              <s xml:id="echoid-s1903" xml:space="preserve">ſi ſex erit columnarum, in
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.049-07" xlink:href="note-514.01.049-07a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>