Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of figures

< >
[91] A. Templum diui Marci.B. Turris diui Marci.C. Duæ columne.D. Forum diui ’Marci.E. D. Geminianus.F. D. Moyſes.G. D. Baſſus.H. D. Theodorus.I. D. Zacharias.K. D. Ioan. embracora.L. D. Martinus.M. D. Dominicus.N. D. Antonius.O. D. Petrus.P. D. Daniel.Q. D. Donatus.R. Dogana.S. Nauale.T. D. Cœleſtis.V. D. Franciſcus.X. D. Io. & Paulus.Y. D. Laurentius.Z. D. Seuerus.a. D. Marina.b. D. Cantianus.c. D. Apoſtoli.d. Crucigeri.e. D. Sophia.f. D. Maria ab hortis.g. D. Iob.h. S. Crux.i. D. Margarita.k. Magna domus Franciſcanorum.l. D. Paulus.m. D. Auguſtinus.n. D. Agatha.o. D. Maria mater domini.p. D. Caßiani.q. D. Matthia.r. D. Iacobus in riuo alto.ΔΔΔ. Magnus canalis.ſ. Forum riui alti.t. Pons riui alti.@. D. Maria Iubanica.x. D. Stephanus.y. Templum charitatis.Z. D. Gregorius. TRAMONTANAPONENTELEVANTE
[92] B G F M A H I N E C D
[93] A. tetrastylon cauum ædium.F. cellæ F A FF A F
[94] B. Tuſcanicum cauum ædium.E. cellæ.D. interpenſiua. E B E
[95] D D E B E
[96] C. diſpluuiatum.G. cellæ. G C G
[97] G C G
[98] D. cauædium teſtudinatum.M. cellæ.P. lumen. M D MM D P M
[99] O. cauum ædium.P. alæ.Q. uiridaria.T. ueſtibulum.Z. baſilica.r. tablinum. Z Y Q Q O Q Q T
[Figure 100]
[Figure 101]
[102] FRONTE.
[103] A
[104] Græcorum ædes earumq́; partium diſpoſitiones.A. peristylium amplum.E. peristylium primum.C. aditus amplus.D. aditus ab uno ad aliudperiſtylium.E. proſtas ubi eraut duæ antæ.F. G. Antithalamus.H. I. gynæconitides.K. cu-bicuUmdiebria.L. S. oeci,& bibliotecæ,& ubi ſunt pictores.M. R. pinacotbecæ.N. cyzicena triclinia.O. porticus ad ſeptentrionem.P. cellæ hostiariæ.Q. oeci quadrati.T. V. porticus ad triclinia cizcena.X. hypæthra loca.r. oeci magni ubi matres familiarũ cum lanificijs habent ſeſſiones.Z. hoſpitalia.1. thirorium.2. Equilia.3. cubicula.4. meſaulæ & andronæ.5. triclinia quo-tidiana.6. posthalamus.7. thalamus.8. porticus Rhodiaca altior. T QVNMRN8SALKICHXYYFEG76B543O32P21
[105] Pauimentorum genera.Filandri.Anticum.
[106] c d f b c 8
[107] CHOROBATES.2 I 3 2
[108] d 10 10 a d 50 50 50 c 50 ba s d s 7 {1/14} 25 s b ce 8 8 10 84 f hm 5 43 3 4 4 3 3 4 4 5 5 5 53 5 4
[109] Figura ex meſolabio Architæ ad inueniendas medias.c t @ @ q p o n m l k l h g f p e o ξ v M @ k I o h j ε δ r B d s R q P o N M L K I H G F E L x c 6 N ς ε ξ γ B a
[110] Veſtigium meſolabij Architæ.
[111] Orthographia meſolabij Architæ.
[112] Demonſtratio Eratoſtbenis. a g t cb f b d
[113] Instrumentum Eratoſthenis. m a x g n b c n i o l v q p b e f k d
[114] Vſ{us} demonſtratio Eratoſtbenis cum inſtrumento. a h n ek l i o d b 8 m c 4
[115] Inſtrumentum Platonis. f i n o m
[116] cubus. 8 8 64 8 8 8 8 512 8s e
[117] Demonstratio Archita. p l k b o i m b e d af
[118] Demonctration Platonis. d e b c g
[119] Demostratio ter tiæ proprietatis, & aſſumptionis Nicomedis.instrumentum Nicomedis. f h d g b s n m k a
[120] Duplicatio cubi. e a b c d f g
< >
page |< < (17) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div86" type="section" level="2" n="41">
            <pb o="17" file="514.01.049" n="49" rhead="PRIMVS."/>
            <note style="it" position="right" xml:space="preserve">
              <lb/>
            # # # ver ſecundũ ordinẽ accipiẽ \\ dæ quantitatis. ordinatio
              <lb/>
            # # uel ſecundum quantitatem
              <lb/>
            # # # vel ſecundum reſponſum \\ quantitatis. ſymmetria.
              <lb/>
            # uel in ſe
              <lb/>
            Forma uniuerſa omnium, quæ \\ arte fiunt conſideratur. # # uel ſecundum qualitatem:\\diſpoſitio
              <lb/>
            # uel comparata # ad aſpeεtum, ſic Eurythmia.
              <lb/>
            # # ad id, quod decet, ſic decor.
              <lb/>
            # # ad uſum, ſic diſtributio.
              <lb/>
            </note>
            <note position="left" xml:space="preserve">10</note>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1820" xml:space="preserve">Nos ſingula dilucide interpretabimur.</s>
              <s xml:id="echoid-s1821" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s1822" xml:space="preserve">Ordinatio, eſt modica membrorum operis commoditas, ſeparatim, uniuerſæq́ue proportionis ad
                <lb/>
              ſimmetriam comparatio, Hæc componitur ex quantitate, quæ Græce ποσότηςdicitur, quantitas au-
                <lb/>
              tem eſt, modulorum ex ipſius operis ſumptione, ſingulis membrorum partibus uniuerſi operis con-
                <lb/>
              ueniens effectus.</s>
              <s xml:id="echoid-s1823" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1824" xml:space="preserve">Quoniam multis in rebus inuenitur ordo, diſpoſitio, decor, diſtributio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1825" xml:space="preserve">reliqua, quœ ſupradicta
                <lb/>
              ſunt, Ideò non dubitamus affirmare, quin hi termini ampliores, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1826" xml:space="preserve">communes habeantur, qui ea ratione,
                <lb/>
              qua pluribus rebus accommodari poſſunt, diffiniendi ſunt, uniuerſalium enim uniuerſales oportet eße diffinitio-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.049-03" xlink:href="note-514.01.049-03a" xml:space="preserve">20</note>
              nes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1827" xml:space="preserve">uocibus uniuerſalibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1828" xml:space="preserve">fuſis explicari debent, cum uero eas quiſque artifex ad res ſibi ſubiectas
                <lb/>
              transferre uult, preßiores illas efficit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1829" xml:space="preserve">proprias artis ſuæ, quemadmodum hoc loco a Vitru. </s>
              <s xml:id="echoid-s1830" xml:space="preserve">fieri uide-
                <lb/>
              mus in his rebus diffiniendis, nos primum in ipſa ordinatione, deinde in alijs id conſiderabimus: </s>
              <s xml:id="echoid-s1831" xml:space="preserve">certum
                <lb/>
              eſt ordinem communi, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1832" xml:space="preserve">ampla ratione & </s>
              <s xml:id="echoid-s1833" xml:space="preserve">ſuapte ui nihil aliud eſſe niſi cum res propria ratione prœponit
                <lb/>
              unum alteri, hinc eſt, quodubi ordo eſt ante & </s>
              <s xml:id="echoid-s1834" xml:space="preserve">poſt eſſe neceſſe ſit, ante uero & </s>
              <s xml:id="echoid-s1835" xml:space="preserve">poſt ſunt communes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1836" xml:space="preserve">am-
                <lb/>
              pli rerum termini: </s>
              <s xml:id="echoid-s1837" xml:space="preserve">dixi autem propria ratione, quoniam multis in rebus ineſt ante & </s>
              <s xml:id="echoid-s1838" xml:space="preserve">poſt, in quibus nullus
                <lb/>
              eſt ordo, quoniam illud ante & </s>
              <s xml:id="echoid-s1839" xml:space="preserve">poſt, non ex propria rei natura oritur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1840" xml:space="preserve">neceſſitas enim quœdam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1841" xml:space="preserve">natura-
                <lb/>
              lis rerum conſequutio in ordine requiritur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1842" xml:space="preserve">quando igitur quod ſua natura, prœcedere debet prœcedit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1843" xml:space="preserve">
                <lb/>
              quod ſequi oportet, ſequitur, tunc ordo proprie dicitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1844" xml:space="preserve">Sed hæc ratio uniuerſalis eſt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1845" xml:space="preserve">multis rebus accom
                <lb/>
              modari poteſt: </s>
              <s xml:id="echoid-s1846" xml:space="preserve">ſed hanc Architectus reddit preſſiorem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1847" xml:space="preserve">contractiorem, idem quiſque artifex facit; </s>
              <s xml:id="echoid-s1848" xml:space="preserve">ad
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.049-04" xlink:href="note-514.01.049-04a" xml:space="preserve">30</note>
              ordinem enim, qui in ſingulis artibus eſt propoſitus, quiſque eam accommodat. </s>
              <s xml:id="echoid-s1849" xml:space="preserve">Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1850" xml:space="preserve">Ergo (inquit) ordinem
                <lb/>
              eſſe cum in artificio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1851" xml:space="preserve">opere ſua ui quantitas quædam prœponitur, quœdam ſequitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1852" xml:space="preserve">ſolent enim artifices
                <lb/>
              quantitatem unam præſumere (quam modulum appellant) quœ ſit ratio totius operis metiendi. </s>
              <s xml:id="echoid-s1853" xml:space="preserve">Hac ratio-
                <lb/>
              ne ordinis diffinitio propria facta eſt applicatione ſcilicet communium, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1854" xml:space="preserve">uniuerſalium terminorum; </s>
              <s xml:id="echoid-s1855" xml:space="preserve">nulla
                <lb/>
              enim de quantitate, de opere, de modulis mentio facta est in uniuerſalis ordinis diffinitione, quam nos attu-
                <lb/>
              limus, ſed in uniuerſum diximus. </s>
              <s xml:id="echoid-s1856" xml:space="preserve">rem in ordine prœponi quœ præponenda eſt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1857" xml:space="preserve">ſubſequi, quœ ſequi debet,
                <lb/>
              ſiue res illa quantitas, ſiue qualitas, ſiue tempus, ſiue actio, ſiue motio, ſiue aliud ſit. </s>
              <s xml:id="echoid-s1858" xml:space="preserve">Et in his poſitus est
                <lb/>
              ſcientiarum orbis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1859" xml:space="preserve">cōmunicatio, ſunt enim rerum plurium rationes eædẽ. </s>
              <s xml:id="echoid-s1860" xml:space="preserve">Vt igitur in his, quæ ſupra iecimus,
                <lb/>
              fundamenta perſiſtamus. </s>
              <s xml:id="echoid-s1861" xml:space="preserve">Ordo eſt in his rebus quœ ad aliud referuntur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1862" xml:space="preserve">comparatio illa eſt imparium & </s>
              <s xml:id="echoid-s1863" xml:space="preserve">inœ-
                <lb/>
              qualium rerum. </s>
              <s xml:id="echoid-s1864" xml:space="preserve">Quod in ordine ſit relatio, manifestum eſt, nam id quod prœcedit, ad id quod ſubſequitur, com
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.049-05" xlink:href="note-514.01.049-05a" xml:space="preserve">40</note>
              paratur: </s>
              <s xml:id="echoid-s1865" xml:space="preserve">quod uero comparatio ſit ex earum numero, quæ inæquales ſunt, id quoque apertum eſt, nam ſi om-
                <lb/>
              nes res æquales eſſent iam non omnes eſſent, hinc ordo eſt parium, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1866" xml:space="preserve">diſparium, œqualium, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1867" xml:space="preserve">inæqualium,
                <lb/>
              diſpenſatio; </s>
              <s xml:id="echoid-s1868" xml:space="preserve">Ordo Architecti circa quantitatem uerſatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1869" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s1870" xml:space="preserve">in quantitate ordo reperitur, qui ad uniuerſum
                <lb/>
              opus & </s>
              <s xml:id="echoid-s1871" xml:space="preserve">qui ad partes inter ſe comparatas refertur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1872" xml:space="preserve">Idq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1873" xml:space="preserve">intelligendum eſt hoc modo: </s>
              <s xml:id="echoid-s1874" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s1875" xml:space="preserve">ſi duplex ordo uide-
                <lb/>
              tur eſſe, tamen nullibireperiripoteſt, ut ordo partium inter ſe diſtinguatur ab ordine partium ad uniuerſum:
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s1876" xml:space="preserve">duplex autem dicitur, quoniam mente ac intelligentia ſeiungi, ac diſtingui poteſt utrumque a Vitruuio in
                <lb/>
              eadem ordinis diffinitione comprehenſum uidemus. </s>
              <s xml:id="echoid-s1877" xml:space="preserve">Ordinatio (inquit) eſt modica membrorum operis com-
                <lb/>
              moditas ſeparatim, idest moderata partium aptitudo: </s>
              <s xml:id="echoid-s1878" xml:space="preserve">nam moderari oportet quantitatem, quam ſumimus,
                <lb/>
              nam ſi immodica eſſet, ad parua membra menſuranda inepta eſſet, ſi exigua nimis, afferet incommoditatem
                <lb/>
              dum frequentius aſſumeretur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1879" xml:space="preserve">commoda igitur eſſe debet, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1880" xml:space="preserve">apta: </s>
              <s xml:id="echoid-s1881" xml:space="preserve">aptitudo igitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1882" xml:space="preserve">commoditas in
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.049-06" xlink:href="note-514.01.049-06a" xml:space="preserve">50</note>
              eo ſita es̄t, ut modo quodam temperet in magnitudine partem quandam, ut cum alijs conuenire poſſit, in qua
                <lb/>
              moderatione pars una præcedere, altera ſequi debet. </s>
              <s xml:id="echoid-s1883" xml:space="preserve">prœcedit pars illa, a cuius magnitudine moderatio ſumi-
                <lb/>
              tur, ſequitur pars; </s>
              <s xml:id="echoid-s1884" xml:space="preserve">quæ ea moderatione præfinitur: </s>
              <s xml:id="echoid-s1885" xml:space="preserve">in ordinatione igitur Architecti ineſt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1886" xml:space="preserve">ante, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1887" xml:space="preserve">poſt,
                <lb/>
              quœ differentiœ oppoſitæſunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1888" xml:space="preserve">non œquales, ad communem tamen referendæ ſunt terminum, is autem eſt
                <lb/>
              modus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1889" xml:space="preserve">ordo; </s>
              <s xml:id="echoid-s1890" xml:space="preserve">quod igitur ad mutuas partium comparationes attinet abſolutum est. </s>
              <s xml:id="echoid-s1891" xml:space="preserve">Quod uero ſpectat ad
                <lb/>
              uniuerſi operis rationem his uerbis explicatur.</s>
              <s xml:id="echoid-s1892" xml:space="preserve">#Vniuerſaq; </s>
              <s xml:id="echoid-s1893" xml:space="preserve">proportionis ad ſymmetrium comparatio.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s1894" xml:space="preserve">Proportio eſt rerum ſub uno genere comprehenſarum comparatio: </s>
              <s xml:id="echoid-s1895" xml:space="preserve">hæc in Architectura fit, dum certa ac prœ-
                <lb/>
              finita magnitudo ſumitur, quæ partium omnium in opere magnitudines moderetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1896" xml:space="preserve">Exemplum hoc eſt Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1897" xml:space="preserve">
                <lb/>
              in tertio uolumine capite ſecundo cum elegantem ſpeciem templorum deſcribit. </s>
              <s xml:id="echoid-s1898" xml:space="preserve">hoc modo inquit.</s>
              <s xml:id="echoid-s1899" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1900" xml:space="preserve">Huius rei ratio explicabitur ſic.</s>
              <s xml:id="echoid-s1901" xml:space="preserve">#Frons loci, quæ in œde conſtituta fuerit, ſi tetraſtylos facienda fuerit,
                <lb/>
              diuidatur in partes undecim ſemis, præter crepidines, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1902" xml:space="preserve">proiecturas ſpirarum: </s>
              <s xml:id="echoid-s1903" xml:space="preserve">ſi ſex erit columnarum, in
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.049-07" xlink:href="note-514.01.049-07a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>