Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Page concordance

< >
Scan Original
151 119
152 120
153 121
154 122
155 123
156 124
157 125
158 126
159 127
160 128
161 129
162 130
163 131
164 132
165 133
166 134
167 135
168 136
169 137
170 138
171 139
172 140
173 141
174 142
175 143
176 144
177 145
178 146
179 147
180 148
< >
page |< < (18) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div86" type="section" level="2" n="41">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1903" xml:space="preserve">
                <pb o="18" file="514.01.050" n="50" rhead="LIBER"/>
              partes decem & </s>
              <s xml:id="echoid-s1904" xml:space="preserve">octo: </s>
              <s xml:id="echoid-s1905" xml:space="preserve">ſi octastylos conſtituetur, diuidatur in uigintiquattuor, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1906" xml:space="preserve">ſemiſſem; </s>
              <s xml:id="echoid-s1907" xml:space="preserve">item ex his parti-
                <lb/>
              bus ſiue tetraſtyli, ſiue exastyli, ſiue octaſtyliuna pars ſumatur, eaq́ue erit modulus, cuius moduli unius erit
                <lb/>
              craſſitudo columnarum, intercolurnnia ſingula præter mediana modulorum duorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1908" xml:space="preserve">moduli quartæ par-
                <lb/>
              tis, mediana in fronte, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1909" xml:space="preserve">poſtico ſingula ternum modulorum: </s>
              <s xml:id="echoid-s1910" xml:space="preserve">ipſarum columnarum altitudo erit modulorum
                <lb/>
              oεio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1911" xml:space="preserve">dimidiæ moduli partis: </s>
              <s xml:id="echoid-s1912" xml:space="preserve">ita ex ea diuiſione intercolumnia, altitudinesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1913" xml:space="preserve">columnarum habebunt iu-
                <lb/>
              stam rationem, alibi quoque rationem Doricam ex triglyphorum diſtributione moderatur, ut in quarto. </s>
              <s xml:id="echoid-s1914" xml:space="preserve">Bali-
                <lb/>
              starum quoque deformationem, in decimo ex foramine temperat, ita in ſingulis operibus moduli rationem
                <lb/>
              prius aſſumit, ex qua opus uniuerſum diſtribuit. </s>
              <s xml:id="echoid-s1915" xml:space="preserve">Ordo igitur eſt inœqualitatis comparatio. </s>
              <s xml:id="echoid-s1916" xml:space="preserve">quœ ab certa præ-
                <lb/>
              miſſaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1917" xml:space="preserve">quantitate cęterarum regulatrice inter ſe ac ad opus integrum, comparatarum, quœmenſurarum
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.050-01" xlink:href="note-514.01.050-01a" xml:space="preserve">10</note>
              quendam reſponſum quam ſymmetriã Gręciuocant efficere ſolet: </s>
              <s xml:id="echoid-s1918" xml:space="preserve">hinc eſt quòd Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1919" xml:space="preserve">ſymmetriam oriri ex quan
                <lb/>
              tate dicit, commenſus enim eſſe non poteſt, niſi multœ adſint quantitates. </s>
              <s xml:id="echoid-s1920" xml:space="preserve">Quantitas enim, quæ græce
                <lb/>
              ποσοτὴς dicitur, eſt modulorum ex ipſius operis ſumptione, ſingulisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1921" xml:space="preserve">membrorum partibus, uniuerſi operis
                <lb/>
              conueniens effectus. </s>
              <s xml:id="echoid-s1922" xml:space="preserve">Videtur Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1923" xml:space="preserve">quantitatem in comparatione collocare, ſed uult ſymmetriæ uim potius,
                <lb/>
              quàm quantitatem ostendere. </s>
              <s xml:id="echoid-s1924" xml:space="preserve">uel potius quantitatis effectum, nam quantitas moderata ex ipſius operis
                <lb/>
              ſumptione, ideſt, propoſito nobis genere operis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1925" xml:space="preserve">prœſumpta ſpecie, quam exprimere uolumus, ex ea quan-
                <lb/>
              titatem moderemur, efficit, ut ſingula membra inter ſe, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1926" xml:space="preserve">cum uniuerſo opere conueniant.</s>
              <s xml:id="echoid-s1927" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s1928" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Dispositio</emph>
              uero eſt rerum apta collocatio, elegansq́ue in compoſitionibus effectus operis
                <lb/>
              cum qualitate.</s>
              <s xml:id="echoid-s1929" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1930" xml:space="preserve">Diſpoſitio partes comparat non tanquam magnitudines, ſed tanquam res ſuo loco collocandas, non enim ſat
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.050-02" xlink:href="note-514.01.050-02a" xml:space="preserve">20</note>
              eſt menſuram inuenire moderatricem omnium magnitudinum, ſed opus eſt etiam inuenire ordinem quendam
                <lb/>
              eiusrei, quœ partes habet, non comparando partes tanquam magnitudines, ſed tanquam res, ipſa propria poſi-
                <lb/>
              tione, ſituq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1931" xml:space="preserve">ordinandas. </s>
              <s xml:id="echoid-s1932" xml:space="preserve">Diſpoſitio caſu, neceſſitate, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1933" xml:space="preserve">arte fieri ſolet. </s>
              <s xml:id="echoid-s1934" xml:space="preserve">de artificioſa nunc loquitur Vitru. </s>
              <s xml:id="echoid-s1935" xml:space="preserve">de
                <lb/>
              alijs libro ſexto hunc in modum. </s>
              <s xml:id="echoid-s1936" xml:space="preserve">{ Nulla Architecto cura maior eſſe debet, niſi uti proportionibus ratæ
                <lb/>
              partis habeant ædificia rationum exactiones. </s>
              <s xml:id="echoid-s1937" xml:space="preserve">Cum ergo conſtituta ſymmetriarum ratio fuerit & </s>
              <s xml:id="echoid-s1938" xml:space="preserve">commen-
                <lb/>
              ſus ratiocinationibus explicati, tunc etiam acuminis eſt proprium, prouidere ad naturam loci, aut ſpeciem,
                <lb/>
              aut detractionibus, uel adiectionibus temperaturas efficere. </s>
              <s xml:id="echoid-s1939" xml:space="preserve">uti cum de ſymmetria ſit detractum, aut adiectum
                <lb/>
              id uideatur recte eſſe formatum ſic, ut in aſpectu nihil deſideretur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1940" xml:space="preserve">Alia enim ad manum ſpecies eſſe uidetur.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s1941" xml:space="preserve">alia in excelſo, non eadem in concluſo, diſſimilis in aperto. </s>
              <s xml:id="echoid-s1942" xml:space="preserve">In quibus magni iudicij est opera quid tandem
                <lb/>
              faciendum ſit.</s>
              <s xml:id="echoid-s1943" xml:space="preserve">} Vtin quinto uidemus Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1944" xml:space="preserve">Chalcidicas baſilicis addere cum longitudo loci patiatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1945" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s1946" xml:space="preserve">ali-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.050-03" xlink:href="note-514.01.050-03a" xml:space="preserve">30</note>
              bi quoque proportiones permutat, ubi loci neceſſitas inest. </s>
              <s xml:id="echoid-s1947" xml:space="preserve">de neceſſitate autem apertius eodem capite.</s>
              <s xml:id="echoid-s1948" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s1949" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Non</emph>
              puto oportere eſſe dubium, quin ad locorum naturas, aut neceſsitates; </s>
              <s xml:id="echoid-s1950" xml:space="preserve">detractiones aut
                <lb/>
              adiectiones fieri debeant. </s>
              <s xml:id="echoid-s1951" xml:space="preserve">Hæc autem etiam ingeniorum acuminibus, non ſolum doctrinis efficiun-
                <lb/>
              tur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1952" xml:space="preserve">Igitur ſtatuenda eſt primum ratio ſymmetriarum, a qua ſumatur ſine dubitatione commutatio,
                <lb/>
              deinde explicetur operis ſuturi & </s>
              <s xml:id="echoid-s1953" xml:space="preserve">locorum imum ſpatium, longitudinis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1954" xml:space="preserve">latitudinis. </s>
              <s xml:id="echoid-s1955" xml:space="preserve">cuius cum ſe-
                <lb/>
              mel ſuerit conſtituta, magnitudo ſequitur eam proportionis ad decorem apparatio, uti non ſit con-
                <lb/>
              ſiderantibus, aſpectus Eurythmiæ dubius.</s>
              <s xml:id="echoid-s1956" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1957" xml:space="preserve">Ex peræallegato loco prædictarum rerum numerus, uis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1958" xml:space="preserve">natura dignoſcitur: </s>
              <s xml:id="echoid-s1959" xml:space="preserve">eum adduxi, ut Vitruuium
                <lb/>
              exponentem ſe ipſum inducerem. </s>
              <s xml:id="echoid-s1960" xml:space="preserve">Diſpoſitio igitur eſt ordo quidam demonstrans, quid, quo loco ponendum
                <lb/>
              ſit, ideo Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1961" xml:space="preserve">dicit. </s>
              <s xml:id="echoid-s1962" xml:space="preserve">Ipſam eſſe aptam rerum collocationem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1963" xml:space="preserve">nomine rerum intelligit partes operum, ut in
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.050-04" xlink:href="note-514.01.050-04a" xml:space="preserve">40</note>
              ædificijs ſunt atria, tablini, oeci, pinacothecæ, triclinia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1964" xml:space="preserve">cætera conclauia: </s>
              <s xml:id="echoid-s1965" xml:space="preserve">in arte gnomonica ſitus ſigniferi,
                <lb/>
              finitoris, meridiani, œquatoris & </s>
              <s xml:id="echoid-s1966" xml:space="preserve">cœterorum circulorum collocatio: </s>
              <s xml:id="echoid-s1967" xml:space="preserve">In machinis quoque diſpoſitio apta cerni-
                <lb/>
              tur, quemadmodum in decimo deſcribitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1968" xml:space="preserve">Ex hac apta collocatione rerum oritur elegans effectus operis in
                <lb/>
              compoſitionibus cum qualitate, quœ nihil aliud eſt, quàm conuenientia quœdam ſitus partium, unde dex-
                <lb/>
              tera ſiniſtris, ima ſummis, anteriora poſterioribus, paria paribus reſpondeant. </s>
              <s xml:id="echoid-s1969" xml:space="preserve">Elegans igitur, ideſt ſine impe-
                <lb/>
              ditione diſtinctus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1970" xml:space="preserve">aptus effectus eſt diſpoſitionis. </s>
              <s xml:id="echoid-s1971" xml:space="preserve">cuius oppoſitum eſt ſuperfluens, inconcinnitas, quemad-
                <lb/>
              modum ordini confuſio, ita ut dici poteſt ordinem, eſſe diſpoſitionem modulorum ad ſymmetriam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1972" xml:space="preserve">diſpoſi-
                <lb/>
              tionem eſſe ordinem partium in loco. </s>
              <s xml:id="echoid-s1973" xml:space="preserve">In rerum collocatione Architectus treis habet ideas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1974" xml:space="preserve">formas in men-
                <lb/>
              te priuſquam opus aggrediatur, quas poſtea exemplo deducit ad opus: </s>
              <s xml:id="echoid-s1975" xml:space="preserve">una est ueſtigij, altera frontis, tertia
                <lb/>
              partium abſcendentium: </s>
              <s xml:id="echoid-s1976" xml:space="preserve">priorem uocant Ichnographiam quaſi ueſtigij deſcriptionem, ſecundam orthogra-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.050-05" xlink:href="note-514.01.050-05a" xml:space="preserve">50</note>
              phiam, quaſi erectam rerum deformationem, poſtremam ſciographiam, de qua poſtea dicemus. </s>
              <s xml:id="echoid-s1977" xml:space="preserve">ex his, quæ ſunt
                <lb/>
              operum, formæ prius mente conceptæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s1978" xml:space="preserve">poſtea in tabulis lineamentis expreſſœ elegans ille effectus operum, pro-
                <lb/>
              ficiſcitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1979" xml:space="preserve">hinc Vitr.</s>
              <s xml:id="echoid-s1980" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s1981" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Species</emph>
              diſpoſitionis, quæ græce dicuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1982" xml:space="preserve">ι{δί}ὲ{αι} hæ ſunt Ichnographia, Orthographia, Sciogra-
                <lb/>
              phia. </s>
              <s xml:id="echoid-s1983" xml:space="preserve">Icnographia eſt circini regulæq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1984" xml:space="preserve">modice continens uſus. </s>
              <s xml:id="echoid-s1985" xml:space="preserve">in qua capiuntur formarum in ſolis
                <lb/>
              arearum deſcriptiones.</s>
              <s xml:id="echoid-s1986" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1987" xml:space="preserve">Ichnographiam noſtri plantam uocant: </s>
              <s xml:id="echoid-s1988" xml:space="preserve">ſolent œdificaturi aut in tabulis, aut in papyro deſcribere ueſtigium
                <lb/>
              futuri ædificij: </s>
              <s xml:id="echoid-s1989" xml:space="preserve">in qua deſcriptione circini, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1990" xml:space="preserve">regulæ uſus maxime requiritur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1991" xml:space="preserve">quod uidebimus in deſcriben-
                <lb/>
              dis ueſtigijs theatrorum, œdium ſacrarum, capitulorum, ſpirarum aliorumque operum tertio, quarto, quin-
                <lb/>
              to, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1992" xml:space="preserve">ſexto libro: </s>
              <s xml:id="echoid-s1993" xml:space="preserve">in Ichnographia eſt ortus. </s>
              <s xml:id="echoid-s1994" xml:space="preserve">In orthographia eſt augmentum, in Sciographia eſt operis per-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.050-06" xlink:href="note-514.01.050-06a" xml:space="preserve">60</note>
              fectio, quibus in rebus animaduertendum eſt, idem eſſe debere quod creſcit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1995" xml:space="preserve">quod oritur, </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>