Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of figures

< >
[31] FRONS TEMPLI CVM PODIO.
[32] A. Plinthus, laterculus, uel lataſtrum.B. Torus. Stybas, rondbozel. Baſtone.C. ſcotia, cauetto, ſcorza, contrabozel orbiculus, Trochilus.D. Aſtragalus. talus, tondino. talon.E. Quadra, listello, Filetto,F. Apopbygis, annulus, cimbia. E D B A C F
[33] A. Plinthus.B. Torus inferior.O. quadræ.C. Scotia.D. torus ſuperior.E. quadra apophygis.F. apophygis.tt. craſſitudo columnæ. f x F q E D C B I K 3 a 2 1 0 b
[34] A. plinthus.B. ſcotia inferior.B. ſcotia ſuperior.C. torus.D. quadra apophygis.o. centrum apophygis.f. Signum ubi decuſſatio facienda.2. ſupercilium.3 aſtragali. f c b a D C B B A 2
[35] A. abacus.B. quadra abaci.C. latitudo uolutæ.D. canalis.E. cymatium.F. Aſtragalus.G H. Apotbeſis. α ρ ϊ b c οα 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 ρo p q hh d 1 2 4 3 1 2 4 3 m d @ x X @ dA B C D E F G H
[36] e b d f c a
[Figure 37]
[38] A. Trabs, epiſtylium.1. prima faſcia.2. ſecunda faſcia.3. Tertia faſcia.B. cymatium epistylij.C. Zopborus puluinatus.D. cymatium zophori.E. Denticulus.O. Interſectio.F. cymatium denticuli.G. corona.L. Faſtigium.K. tympanum.I. Acroteria.H. ſtmæ. L H g F P E D O D B 3 A 2 1
[Figure 39]
[40] ſi fuerinf commoda ſpacia,.b. coſumen. a. canfenTignorum ca:Pifa ſupra frabem ef frabs ſupra coſumnasſiampſiora ſunt spaciaC. Capteol@ I. AssereſA. ſunt Cantherij.B. Columen.Vbi Hero ampla ſunt ſpatia.C. capreoli.I. Aſſeres.O. Templa.Integra hæc compoſitio, tectum nominatur. a a a a D a a a a c c c c c c c
[41] A B
[42] ... adiectio.G. H. abacus.G. cymatium.I. echinus.K. annuli.L. hypotrachelium.M. aſtragalus.N. apotheſis. S R Q P O G H I K L M N F E D C B A
[43] A. epiſtylium.B. Guttæ.C. regulaD. faſcia.E. femur.F. Canalis.G. Me-topa.H. ſemimetopa.F. E. triglyphus.I. capitulum triglyphi.K. cymatium.L. corona.M. cymatium coronæ.N. tympanum.O P Q. partes faſtigij, quæ reſpon-dent partibus coronæ.R. ſima.S. Acroterium. S R Q P O N M L K I H q F E D C B A
[44] a tilg@iftb metopęmodſusodiaſtiſoſ.tetraſti@oſdiaſtiloſmodolo@exaſtiſo@Striarum modus. c.Centrum quadrati. a.ſiſtiſoſ modvcxaſtilosſiſtiloſtetraſtiloſ b a b a b a a c c c c a a
[45] ICHNOGRAPHIA PROSTRLOS.
[46] ORTHOGRAPHIA PROSTRLOS.
[47] FIGVRA EXA STTLI DORICI.
[48] A B. altitudo ad lacunaria.C. D. luminis altitudo.C. E. luminis latitudo inferior.D F. ſuperior luminis latitudo.C. G. craſſitudo antepagmentorum inferior.D. H. craſſitudo antepagmentorũ ſuperior.I. Supercilium.K. cymatium.M. antepagmentũ.N. hyperthy-ron.O. cymatium Doricum.P. corona plana cum cymatio.Q R. altitudo antepagmenti.S. Tympanum.T. impagines.V. ſcapi cardinales.X. impagines.r. Z. cymatia. A P N K I F D H V Q M Y S T S X E C B R G
[49] I. Corona.f. Ancones.d. hyperthyron.c. folium.e. cymatia.I E. ſcapusg. cymatium.h. replum.A B. Altitudo ad lacunaria.D. corona.G. by-perthyron.H. cymatium.I. prima corſa.K. ſecunda corſa.L. Tertia corſa.M. Tympana.N. impagines.O. ſcapi.C. hyperthyron. r d f e D C C I o o N N g G M M H g N N L K M M I E B
[50] A. corona.O. cymatium Lesbium.P. cymatium Doricum.Q. Hyperthyron.R. Cyma-tium antepagmentorum.S. Aſtragali.T. Prima faſcia.S. ſecunda faſcia.V. Tertia faſcia.X X. ſcapus.Y. cymatium.Z. replum.I. Tympanum.K K. impages. A O p Q R Q X s Q s R s V I s T I I I I K K I I X
[51] P. Corona.o. Aſtragalus lesbi.C. cymatium Doricum.N. Hy-perthyrum.K. cymatium.F. Aſtragalus.IONICDORICCORINTH D P A O O C N P e C k H F R S L V K S T I
[52] Tuſcanici capituli partes.E. Abacus.F. Echinus.G. Annulus.H I K L. Hypotrachelium cum Apophygi.f a q. ſpatia centrorum.A B C. partes ſpiræ quibus in ueſtigio pariter A B C. reſpondet.A. Apopbygis.B. Torus.C. Plinthus. M E F q G H I k L h d C b a e D A a B C C B A A B C
[Figure 53]
[54] TVSCAN AE AEDIS COMPOSIT AE DISPOSITIO.
[Figure 55]
[56] a 4 3 2 1 o
[57] b 3 d e 2 1 f c a
[58] Ichnographia, orthographia, & ſchiographia œdis peripterœ.
[59] FRABES COMPACTILES.
[60] Figura apponenda erat in fine primi capitis huius libri.e c g a d b h h f
< >
page |< < (18) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div86" type="section" level="2" n="41">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1903" xml:space="preserve">
                <pb o="18" file="514.01.050" n="50" rhead="LIBER"/>
              partes decem & </s>
              <s xml:id="echoid-s1904" xml:space="preserve">octo: </s>
              <s xml:id="echoid-s1905" xml:space="preserve">ſi octastylos conſtituetur, diuidatur in uigintiquattuor, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1906" xml:space="preserve">ſemiſſem; </s>
              <s xml:id="echoid-s1907" xml:space="preserve">item ex his parti-
                <lb/>
              bus ſiue tetraſtyli, ſiue exastyli, ſiue octaſtyliuna pars ſumatur, eaq́ue erit modulus, cuius moduli unius erit
                <lb/>
              craſſitudo columnarum, intercolurnnia ſingula præter mediana modulorum duorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1908" xml:space="preserve">moduli quartæ par-
                <lb/>
              tis, mediana in fronte, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1909" xml:space="preserve">poſtico ſingula ternum modulorum: </s>
              <s xml:id="echoid-s1910" xml:space="preserve">ipſarum columnarum altitudo erit modulorum
                <lb/>
              oεio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1911" xml:space="preserve">dimidiæ moduli partis: </s>
              <s xml:id="echoid-s1912" xml:space="preserve">ita ex ea diuiſione intercolumnia, altitudinesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1913" xml:space="preserve">columnarum habebunt iu-
                <lb/>
              stam rationem, alibi quoque rationem Doricam ex triglyphorum diſtributione moderatur, ut in quarto. </s>
              <s xml:id="echoid-s1914" xml:space="preserve">Bali-
                <lb/>
              starum quoque deformationem, in decimo ex foramine temperat, ita in ſingulis operibus moduli rationem
                <lb/>
              prius aſſumit, ex qua opus uniuerſum diſtribuit. </s>
              <s xml:id="echoid-s1915" xml:space="preserve">Ordo igitur eſt inœqualitatis comparatio. </s>
              <s xml:id="echoid-s1916" xml:space="preserve">quœ ab certa præ-
                <lb/>
              miſſaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1917" xml:space="preserve">quantitate cęterarum regulatrice inter ſe ac ad opus integrum, comparatarum, quœmenſurarum
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.050-01" xlink:href="note-514.01.050-01a" xml:space="preserve">10</note>
              quendam reſponſum quam ſymmetriã Gręciuocant efficere ſolet: </s>
              <s xml:id="echoid-s1918" xml:space="preserve">hinc eſt quòd Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1919" xml:space="preserve">ſymmetriam oriri ex quan
                <lb/>
              tate dicit, commenſus enim eſſe non poteſt, niſi multœ adſint quantitates. </s>
              <s xml:id="echoid-s1920" xml:space="preserve">Quantitas enim, quæ græce
                <lb/>
              ποσοτὴς dicitur, eſt modulorum ex ipſius operis ſumptione, ſingulisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1921" xml:space="preserve">membrorum partibus, uniuerſi operis
                <lb/>
              conueniens effectus. </s>
              <s xml:id="echoid-s1922" xml:space="preserve">Videtur Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1923" xml:space="preserve">quantitatem in comparatione collocare, ſed uult ſymmetriæ uim potius,
                <lb/>
              quàm quantitatem ostendere. </s>
              <s xml:id="echoid-s1924" xml:space="preserve">uel potius quantitatis effectum, nam quantitas moderata ex ipſius operis
                <lb/>
              ſumptione, ideſt, propoſito nobis genere operis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1925" xml:space="preserve">prœſumpta ſpecie, quam exprimere uolumus, ex ea quan-
                <lb/>
              titatem moderemur, efficit, ut ſingula membra inter ſe, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1926" xml:space="preserve">cum uniuerſo opere conueniant.</s>
              <s xml:id="echoid-s1927" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s1928" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Dispositio</emph>
              uero eſt rerum apta collocatio, elegansq́ue in compoſitionibus effectus operis
                <lb/>
              cum qualitate.</s>
              <s xml:id="echoid-s1929" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1930" xml:space="preserve">Diſpoſitio partes comparat non tanquam magnitudines, ſed tanquam res ſuo loco collocandas, non enim ſat
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.050-02" xlink:href="note-514.01.050-02a" xml:space="preserve">20</note>
              eſt menſuram inuenire moderatricem omnium magnitudinum, ſed opus eſt etiam inuenire ordinem quendam
                <lb/>
              eiusrei, quœ partes habet, non comparando partes tanquam magnitudines, ſed tanquam res, ipſa propria poſi-
                <lb/>
              tione, ſituq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1931" xml:space="preserve">ordinandas. </s>
              <s xml:id="echoid-s1932" xml:space="preserve">Diſpoſitio caſu, neceſſitate, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1933" xml:space="preserve">arte fieri ſolet. </s>
              <s xml:id="echoid-s1934" xml:space="preserve">de artificioſa nunc loquitur Vitru. </s>
              <s xml:id="echoid-s1935" xml:space="preserve">de
                <lb/>
              alijs libro ſexto hunc in modum. </s>
              <s xml:id="echoid-s1936" xml:space="preserve">{ Nulla Architecto cura maior eſſe debet, niſi uti proportionibus ratæ
                <lb/>
              partis habeant ædificia rationum exactiones. </s>
              <s xml:id="echoid-s1937" xml:space="preserve">Cum ergo conſtituta ſymmetriarum ratio fuerit & </s>
              <s xml:id="echoid-s1938" xml:space="preserve">commen-
                <lb/>
              ſus ratiocinationibus explicati, tunc etiam acuminis eſt proprium, prouidere ad naturam loci, aut ſpeciem,
                <lb/>
              aut detractionibus, uel adiectionibus temperaturas efficere. </s>
              <s xml:id="echoid-s1939" xml:space="preserve">uti cum de ſymmetria ſit detractum, aut adiectum
                <lb/>
              id uideatur recte eſſe formatum ſic, ut in aſpectu nihil deſideretur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1940" xml:space="preserve">Alia enim ad manum ſpecies eſſe uidetur.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s1941" xml:space="preserve">alia in excelſo, non eadem in concluſo, diſſimilis in aperto. </s>
              <s xml:id="echoid-s1942" xml:space="preserve">In quibus magni iudicij est opera quid tandem
                <lb/>
              faciendum ſit.</s>
              <s xml:id="echoid-s1943" xml:space="preserve">} Vtin quinto uidemus Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1944" xml:space="preserve">Chalcidicas baſilicis addere cum longitudo loci patiatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1945" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s1946" xml:space="preserve">ali-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.050-03" xlink:href="note-514.01.050-03a" xml:space="preserve">30</note>
              bi quoque proportiones permutat, ubi loci neceſſitas inest. </s>
              <s xml:id="echoid-s1947" xml:space="preserve">de neceſſitate autem apertius eodem capite.</s>
              <s xml:id="echoid-s1948" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s1949" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Non</emph>
              puto oportere eſſe dubium, quin ad locorum naturas, aut neceſsitates; </s>
              <s xml:id="echoid-s1950" xml:space="preserve">detractiones aut
                <lb/>
              adiectiones fieri debeant. </s>
              <s xml:id="echoid-s1951" xml:space="preserve">Hæc autem etiam ingeniorum acuminibus, non ſolum doctrinis efficiun-
                <lb/>
              tur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1952" xml:space="preserve">Igitur ſtatuenda eſt primum ratio ſymmetriarum, a qua ſumatur ſine dubitatione commutatio,
                <lb/>
              deinde explicetur operis ſuturi & </s>
              <s xml:id="echoid-s1953" xml:space="preserve">locorum imum ſpatium, longitudinis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1954" xml:space="preserve">latitudinis. </s>
              <s xml:id="echoid-s1955" xml:space="preserve">cuius cum ſe-
                <lb/>
              mel ſuerit conſtituta, magnitudo ſequitur eam proportionis ad decorem apparatio, uti non ſit con-
                <lb/>
              ſiderantibus, aſpectus Eurythmiæ dubius.</s>
              <s xml:id="echoid-s1956" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1957" xml:space="preserve">Ex peræallegato loco prædictarum rerum numerus, uis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1958" xml:space="preserve">natura dignoſcitur: </s>
              <s xml:id="echoid-s1959" xml:space="preserve">eum adduxi, ut Vitruuium
                <lb/>
              exponentem ſe ipſum inducerem. </s>
              <s xml:id="echoid-s1960" xml:space="preserve">Diſpoſitio igitur eſt ordo quidam demonstrans, quid, quo loco ponendum
                <lb/>
              ſit, ideo Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s1961" xml:space="preserve">dicit. </s>
              <s xml:id="echoid-s1962" xml:space="preserve">Ipſam eſſe aptam rerum collocationem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1963" xml:space="preserve">nomine rerum intelligit partes operum, ut in
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.050-04" xlink:href="note-514.01.050-04a" xml:space="preserve">40</note>
              ædificijs ſunt atria, tablini, oeci, pinacothecæ, triclinia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1964" xml:space="preserve">cætera conclauia: </s>
              <s xml:id="echoid-s1965" xml:space="preserve">in arte gnomonica ſitus ſigniferi,
                <lb/>
              finitoris, meridiani, œquatoris & </s>
              <s xml:id="echoid-s1966" xml:space="preserve">cœterorum circulorum collocatio: </s>
              <s xml:id="echoid-s1967" xml:space="preserve">In machinis quoque diſpoſitio apta cerni-
                <lb/>
              tur, quemadmodum in decimo deſcribitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1968" xml:space="preserve">Ex hac apta collocatione rerum oritur elegans effectus operis in
                <lb/>
              compoſitionibus cum qualitate, quœ nihil aliud eſt, quàm conuenientia quœdam ſitus partium, unde dex-
                <lb/>
              tera ſiniſtris, ima ſummis, anteriora poſterioribus, paria paribus reſpondeant. </s>
              <s xml:id="echoid-s1969" xml:space="preserve">Elegans igitur, ideſt ſine impe-
                <lb/>
              ditione diſtinctus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1970" xml:space="preserve">aptus effectus eſt diſpoſitionis. </s>
              <s xml:id="echoid-s1971" xml:space="preserve">cuius oppoſitum eſt ſuperfluens, inconcinnitas, quemad-
                <lb/>
              modum ordini confuſio, ita ut dici poteſt ordinem, eſſe diſpoſitionem modulorum ad ſymmetriam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1972" xml:space="preserve">diſpoſi-
                <lb/>
              tionem eſſe ordinem partium in loco. </s>
              <s xml:id="echoid-s1973" xml:space="preserve">In rerum collocatione Architectus treis habet ideas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1974" xml:space="preserve">formas in men-
                <lb/>
              te priuſquam opus aggrediatur, quas poſtea exemplo deducit ad opus: </s>
              <s xml:id="echoid-s1975" xml:space="preserve">una est ueſtigij, altera frontis, tertia
                <lb/>
              partium abſcendentium: </s>
              <s xml:id="echoid-s1976" xml:space="preserve">priorem uocant Ichnographiam quaſi ueſtigij deſcriptionem, ſecundam orthogra-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.050-05" xlink:href="note-514.01.050-05a" xml:space="preserve">50</note>
              phiam, quaſi erectam rerum deformationem, poſtremam ſciographiam, de qua poſtea dicemus. </s>
              <s xml:id="echoid-s1977" xml:space="preserve">ex his, quæ ſunt
                <lb/>
              operum, formæ prius mente conceptæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s1978" xml:space="preserve">poſtea in tabulis lineamentis expreſſœ elegans ille effectus operum, pro-
                <lb/>
              ficiſcitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1979" xml:space="preserve">hinc Vitr.</s>
              <s xml:id="echoid-s1980" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s1981" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Species</emph>
              diſpoſitionis, quæ græce dicuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1982" xml:space="preserve">ι{δί}ὲ{αι} hæ ſunt Ichnographia, Orthographia, Sciogra-
                <lb/>
              phia. </s>
              <s xml:id="echoid-s1983" xml:space="preserve">Icnographia eſt circini regulæq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s1984" xml:space="preserve">modice continens uſus. </s>
              <s xml:id="echoid-s1985" xml:space="preserve">in qua capiuntur formarum in ſolis
                <lb/>
              arearum deſcriptiones.</s>
              <s xml:id="echoid-s1986" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1987" xml:space="preserve">Ichnographiam noſtri plantam uocant: </s>
              <s xml:id="echoid-s1988" xml:space="preserve">ſolent œdificaturi aut in tabulis, aut in papyro deſcribere ueſtigium
                <lb/>
              futuri ædificij: </s>
              <s xml:id="echoid-s1989" xml:space="preserve">in qua deſcriptione circini, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1990" xml:space="preserve">regulæ uſus maxime requiritur. </s>
              <s xml:id="echoid-s1991" xml:space="preserve">quod uidebimus in deſcriben-
                <lb/>
              dis ueſtigijs theatrorum, œdium ſacrarum, capitulorum, ſpirarum aliorumque operum tertio, quarto, quin-
                <lb/>
              to, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1992" xml:space="preserve">ſexto libro: </s>
              <s xml:id="echoid-s1993" xml:space="preserve">in Ichnographia eſt ortus. </s>
              <s xml:id="echoid-s1994" xml:space="preserve">In orthographia eſt augmentum, in Sciographia eſt operis per-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.050-06" xlink:href="note-514.01.050-06a" xml:space="preserve">60</note>
              fectio, quibus in rebus animaduertendum eſt, idem eſſe debere quod creſcit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1995" xml:space="preserve">quod oritur, </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>