Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Page concordance

< >
Scan Original
91 59
92 60
93 61
94 62
95 63
96 64
97 65
98 66
99 67
100 68
101 69
102 70
103 71
104 72
105 73
106 74
107 75
108 76
109 77
110 78
111 79
112 80
113 81
114 82
115 83
116 84
117 85
118 86
119 87
120 88
< >
page |< < (19) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div86" type="section" level="2" n="41">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s1995" xml:space="preserve">
                <pb o="19" file="514.01.051" n="51" rhead="PRIMVS."/>
              in operibus naturæ, plantis, animalibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s1996" xml:space="preserve">reliquis, nam a ſolo omnia oriri debent & </s>
              <s xml:id="echoid-s1997" xml:space="preserve">in ſolido collocari.</s>
              <s xml:id="echoid-s1998" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s1999" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Orthographia</emph>
              autem eſt erecta frõtis imago modiceq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2000" xml:space="preserve">picta, rationibus operis futuri figura.</s>
              <s xml:id="echoid-s2001" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s2002" xml:space="preserve">Orthographia non minus frontis quamlaterum erectio eſt ſi quis uim uerbi conſideret, omnis enim a uestigio
                <lb/>
              erecta magnitudo iuxta operis futuri rationem deſcripta orthogr aphia uocari pot eſt; </s>
              <s xml:id="echoid-s2003" xml:space="preserve">Deſcribuntur ergo & </s>
              <s xml:id="echoid-s2004" xml:space="preserve">re
                <lb/>
              rum frontes extimæ, intimæ, lateralesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2005" xml:space="preserve">ſecundum ſpeciem operis propoſiti, ſiue Dorico, ſiue Ionico, ſiue alio
                <lb/>
              genere uti uelimus. </s>
              <s xml:id="echoid-s2006" xml:space="preserve">Sed Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s2007" xml:space="preserve">ad frontem reſpexit tanquàm ad nobiliorem partem.</s>
              <s xml:id="echoid-s2008" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s2009" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Item</emph>
              Sciographia eſt frontis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2010" xml:space="preserve">laterum abſcedentium adumbratio, ad circiniq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2011" xml:space="preserve">centrum om-
                <lb/>
              nium linearum reſponſus.</s>
              <s xml:id="echoid-s2012" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s2013" xml:space="preserve">Sunt qui legunt ſcenographiam, ideſt uniuerſi tecti deformationem: </s>
              <s xml:id="echoid-s2014" xml:space="preserve">ſed ſi quis recte conſideret & </s>
              <s xml:id="echoid-s2015" xml:space="preserve">diffini-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.051-01" xlink:href="note-514.01.051-01a" xml:space="preserve">10</note>
              tionem Vitruuianam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2016" xml:space="preserve">rem ipſam certe non ſcenographiam, ſed ſciographiam legi debere ( ut etiam legi-
                <lb/>
              tur ) uidebit. </s>
              <s xml:id="echoid-s2017" xml:space="preserve">ſciographiam Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s2018" xml:space="preserve">uidetur intelligere adumbratam rerum imaginem, ita ut frons, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2019" xml:space="preserve">latera ap
                <lb/>
              pareant, quod ſi in area plana facere uelimus, neceſſe eſt ut ad opticen confugiamus, centroq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2020" xml:space="preserve">poſito oculi
                <lb/>
              loco ad eum radios dirigamus. </s>
              <s xml:id="echoid-s2021" xml:space="preserve">ita enim abſcendentias proiecturasq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2022" xml:space="preserve">partium cernemus. </s>
              <s xml:id="echoid-s2023" xml:space="preserve">ſed hæc leuia ſunt, quã
                <lb/>
              uis iucunda, nec puto ita eſſe intelligendum, nam quæſo quis uſus in ædificiorum diſpoſitione erit huius adumbra
                <lb/>
              tionis? </s>
              <s xml:id="echoid-s2024" xml:space="preserve">Magnum eſt ueſtigium operis deſcribere, nam & </s>
              <s xml:id="echoid-s2025" xml:space="preserve">partes quot, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2026" xml:space="preserve">quæ ſint in eo ſuis locis conſpiciuntur.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s2027" xml:space="preserve">longitudines earum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2028" xml:space="preserve">latitudines ante oculos ponuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2029" xml:space="preserve">ſolum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2030" xml:space="preserve">area menſuratur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2031" xml:space="preserve">quæ omnia neceſſaria
                <lb/>
              ſunt ualde, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2032" xml:space="preserve">utilia: </s>
              <s xml:id="echoid-s2033" xml:space="preserve">pariratione orthographia ſpeciem operis oſtendit, altitudines metitur, uniuerſamq́ue
                <lb/>
              formam complectitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2034" xml:space="preserve">quæ etiam magni momenti eſſe cenſentur: </s>
              <s xml:id="echoid-s2035" xml:space="preserve">ſed quid adumbr atio illa penſi habet in diſpoſi
                <lb/>
              tione? </s>
              <s xml:id="echoid-s2036" xml:space="preserve">certe non uideo quid optice in hac parte nos iuuet. </s>
              <s xml:id="echoid-s2037" xml:space="preserve">Conſiderandum igitur es̃t an in diſpoſitione aliud
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.051-02" xlink:href="note-514.01.051-02a" xml:space="preserve">20</note>
              ſit quod æque utile ſit prius mente concipere, deinde lineamentis deſcribere, ac ueſtigium, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2038" xml:space="preserve">erectio, ſanè ſi
                <lb/>
              quid eſt huiuſmodi, illud eſſe puto, quoquo craſſitudines parietum, proiecturas membrorum, contractionesq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s2039" xml:space="preserve">,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s2040" xml:space="preserve">profunditates menſuratur: </s>
              <s xml:id="echoid-s2041" xml:space="preserve">nanque hoc ad ſumptuum rationem maxime facit, atque etiam ad operis cogni-
                <lb/>
              tionem: </s>
              <s xml:id="echoid-s2042" xml:space="preserve">multos enim reperies, qui apte ueſtigium deſcribent, partes ſuis in locis collocabunt, ijdemq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2043" xml:space="preserve">iuxta
                <lb/>
              operis rationem ſrontem erigent, ſed neſcient in omni ordine craſſitudinem murorum, quod abſcedit, quod
                <lb/>
              prominet pictura oſtendere. </s>
              <s xml:id="echoid-s2044" xml:space="preserve">quoniam ſubtiliſſima ea ratio eſt nec omnibus expedita, cogitatione, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2045" xml:space="preserve">iudicio ni
                <lb/>
              titur: </s>
              <s xml:id="echoid-s2046" xml:space="preserve">hanc ſpeciem, noſtri Profilum uocant, cuius uſus maximus eſt: </s>
              <s xml:id="echoid-s2047" xml:space="preserve">qui enim recte hanc ſpeciem deſignat ut
                <lb/>
              Medicus internas animalium partes ſectione demonstrat, ſic ille ædificiorum partes internas, externasq́ue
                <lb/>
              oſtendit. </s>
              <s xml:id="echoid-s2048" xml:space="preserve">Forte addubitare quiſpiam poterit num ad pingendas ſcenas Vitru. </s>
              <s xml:id="echoid-s2049" xml:space="preserve">reſpexiſſe potuit; </s>
              <s xml:id="echoid-s2050" xml:space="preserve">nam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2051" xml:space="preserve">id ne
                <lb/>
              ceſſarium Architecto uidetur eſſe, quemadmodum quinto libro dicitur, ſed dubitare deſinet ſi conſiderauerit
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.051-03" xlink:href="note-514.01.051-03a" xml:space="preserve">30</note>
              hoc loco Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s2052" xml:space="preserve">ideas diſpoſitionis ſeſe ordine quodam conſequentes expoſuiſſe, primum enim eſt ueſtigij, deinde
                <lb/>
              frontis, poſtea partium extantium, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2053" xml:space="preserve">recedentium deſcriptio, ſed melius fortaſſe dubitabis, qua ratione
                <lb/>
              frons, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2054" xml:space="preserve">latera abſcedant, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2055" xml:space="preserve">quomodo ad circinij centrum omnium linearum reſponſus fiat in hac deſcriptio
                <lb/>
              ne. </s>
              <s xml:id="echoid-s2056" xml:space="preserve">certe Orthographiæ ſpecies ( maieſtatem quam dicunt noſtri ) neque prominentias, neque craßitudines, ne
                <lb/>
              que abſcendentias oſtendit. </s>
              <s xml:id="echoid-s2057" xml:space="preserve">Sciographia egregie coronarum, capitulorum, faſtigiorum, ſpirarum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2058" xml:space="preserve">cætera
                <lb/>
              rum partium menſuras deſcribit, in qua deſcriptione quædam fit adumbratio, qua medias partes dignoſcimus
                <lb/>
              ab extimis: </s>
              <s xml:id="echoid-s2059" xml:space="preserve">reſpondent autem ad oculum, tanquàm ad centrum omnes lineæ, quæ in frontis deſcriptione non
                <lb/>
              reſpondent, non enim terminos habent certos, unde proficiſcantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2060" xml:space="preserve">quemadmodum habent in proiecturis, ab-
                <lb/>
              ſcedentijs, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2061" xml:space="preserve">craßitudinibus deſcriptio. </s>
              <s xml:id="echoid-s2062" xml:space="preserve">Cæterum ſi hoc loco uocis huius ſciographia, notio ad opticen refer
                <lb/>
              re uelis, nil moror, illud tamen addendum neceſſario arbitror, ut quartam diſpoſitionis ideam adijcias tan-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.051-04" xlink:href="note-514.01.051-04a" xml:space="preserve">40</note>
              quàm rem magis utilem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2063" xml:space="preserve">neceſſariam, quàm ſit optices: </s>
              <s xml:id="echoid-s2064" xml:space="preserve">ſed mirum uidetur quod generis diffinitio apte ad
                <lb/>
              duas diſpoſitionis ideas conueniat, ad tertiam non item. </s>
              <s xml:id="echoid-s2065" xml:space="preserve">Præſcripto enim dialectico ſtatutum eſt, ut generis
                <lb/>
              diffinitio ad ſpeties accommodetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2066" xml:space="preserve">nonne ad ichnographiam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2067" xml:space="preserve">orthographiam egregie quadrat diſpoſitio-
                <lb/>
              nis natura, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2068" xml:space="preserve">uis? </s>
              <s xml:id="echoid-s2069" xml:space="preserve">eſt enim diſpoſitio aptarerum collocatio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2070" xml:space="preserve">elegans in compoſitionibus effectus operis
                <lb/>
              cum qualitate. </s>
              <s xml:id="echoid-s2071" xml:space="preserve">quomodo hæc ad opticen pertinere dices, in qua nihil elegans, hoc eſt distinctum, nihil apte
                <lb/>
              collocatur, nihil amplius quàm uiſus fallacia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2072" xml:space="preserve">incomperta delectatio est.</s>
              <s xml:id="echoid-s2073" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s2074" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Haec</emph>
              naſcuntur ex cogitatione, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2075" xml:space="preserve">inuentione. </s>
              <s xml:id="echoid-s2076" xml:space="preserve">Cogitatio eſt cura ſtudijplena, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2077" xml:space="preserve">induſtriæ ui-
                <lb/>
              gilantiæq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2078" xml:space="preserve">effectus propoſiti cum uoluptate. </s>
              <s xml:id="echoid-s2079" xml:space="preserve">Inuentio autem eſt quæſtionum obſcurarum explica-
                <lb/>
              tio, ratioq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2080" xml:space="preserve">nouæ rei uigore mobili reperta. </s>
              <s xml:id="echoid-s2081" xml:space="preserve">hæ ſunt terminationes diſpoſitionis.</s>
              <s xml:id="echoid-s2082" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s2083" xml:space="preserve">Dignum eſt animaduerſione, quod in his rebus exponendis, confirmat Vitruuius ea, quæſupra dixit Ar-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.051-05" xlink:href="note-514.01.051-05a" xml:space="preserve">50</note>
              chitecto eſſe neceſſaria, nam in diſpoſitione graphidis peritia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2084" xml:space="preserve">geometria, in ordine arithmetica, in alijs par
                <lb/>
              tibus optice, muſica, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2085" xml:space="preserve">aliæ artes comprobabuntur: </s>
              <s xml:id="echoid-s2086" xml:space="preserve">cæterum Ideæ diſpoſitionis naſcuntur ex cogitatione, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2087" xml:space="preserve">
                <lb/>
              inuentione. </s>
              <s xml:id="echoid-s2088" xml:space="preserve">Id experientia Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s2089" xml:space="preserve">dixiſſe credendum est. </s>
              <s xml:id="echoid-s2090" xml:space="preserve">Sinatura ſpecies illas nobis afferret, parum aut nihil ar
                <lb/>
              tis expoſceretur, ſed quoniam natura eas non affert, arte opus est, quoniam uero arte quæritur naturæ opera
                <lb/>
              imitari, ideo cogitationibus incumbendum eſt; </s>
              <s xml:id="echoid-s2091" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s2092" xml:space="preserve">quia diſficile eſt arte conſequi, quod proponimus: </s>
              <s xml:id="echoid-s2093" xml:space="preserve">iccirco
                <lb/>
              ſtudium, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2094" xml:space="preserve">industria adſit oportet: </s>
              <s xml:id="echoid-s2095" xml:space="preserve">ſed postquàm studio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2096" xml:space="preserve">industria res pulchras ediderimus, statim uolu-
                <lb/>
              ptas ſequitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2097" xml:space="preserve">est autem uoluptas perceptio rei expetitæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2098" xml:space="preserve">ad facultatem percipientem conſentiens quædam
                <lb/>
              impreßio, uoluptas mentis est uerum agnoſcere. </s>
              <s xml:id="echoid-s2099" xml:space="preserve">uoluptas ſenſuum est qualitatis impreßio ſenſibus ami-
                <lb/>
              ca, hinc recte Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s2100" xml:space="preserve">cogitatio ( inquit ) est cura studij plena, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2101" xml:space="preserve">industriæ, uigilantiæq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2102" xml:space="preserve">effectus cum uolu-
                <lb/>
              ptate, curaigitur plena studij, quia circa difficilia uerſatur, quæ nec natura ipſa oſtendit. </s>
              <s xml:id="echoid-s2103" xml:space="preserve">Studium autem eſt
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.051-06" xlink:href="note-514.01.051-06a" xml:space="preserve">60</note>
              uehemens animi applicatio adid, quod quis conſequi deſiderat: </s>
              <s xml:id="echoid-s2104" xml:space="preserve">induſtria eſt laboris amor. </s>
              <s xml:id="echoid-s2105" xml:space="preserve">bene autem </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>