Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of figures

< >
[111] Orthographia meſolabij Architæ.
[112] Demonſtratio Eratoſtbenis. a g t cb f b d
[113] Instrumentum Eratoſthenis. m a x g n b c n i o l v q p b e f k d
[114] Vſ{us} demonſtratio Eratoſtbenis cum inſtrumento. a h n ek l i o d b 8 m c 4
[115] Inſtrumentum Platonis. f i n o m
[116] cubus. 8 8 64 8 8 8 8 512 8s e
[117] Demonstratio Archita. p l k b o i m b e d af
[118] Demonctration Platonis. d e b c g
[119] Demostratio ter tiæ proprietatis, & aſſumptionis Nicomedis.instrumentum Nicomedis. f h d g b s n m k a
[120] Duplicatio cubi. e a b c d f g
[121] Dimonctratio prrima proprie tatis. s n m l k
[122] Vſus inſtrume ti Nicomedis & eius demő ſtratio. l e b c g f a k h i
[123] h
[124] b d c e f g
[125] a b c e d
[126] Secunda proprietas lineæ flexæ.f n e b g i d m k c
[127] a. centrum mundi.b. oculus in ſuperficie terræc. ſydus.d. uertex.b c a. angulus diuerſitatis. c d 6 a
[128] a b deferens.c. deferentis centrum.d e. epicyclus.a. centrum epicycli.f. mundi centrum.a. iugum deferentis.b. antiiugum.d. iugum epicycli. d a e c s b
[129] a b g. concentricum.d. eius centrum.e z b. eccentricum.t. eius centrum.k z. epicyclus.b. eius centrum.d t. b z. œquales.t z. d b. œquales.motus { concentrici b d a. \\ epicycli k b z. \\ eccentrici z t e. \\ anguli œquales Sol utroque modo uidetur in z. per li-neam d z. e a t d b z b k
[130] a b g. eccentricum.d. eius centrum.e. centrum mundi.a d g. linea ingi.b. centrm Solis.e z. linea medij motus parallela li-neœ b d.c b. linea ueri motus.b e z. angulus œquatio. z b a d e
[131] a b g. concentricum. d. eius centrũ.t z. eccentricum.h. eius centrum.e z. epicyclus.g. eius centrum.d b. & g z. œquales.d z. parallelogrammum.motus {concentrici a d g. \\ epicycli e g z. \\ eccentrici t b z. uet t dg. \\ iugieccentric. a d t. anguli t b z. & e g z. œqua-les ſunt.angulus a d g. œqualis augulis. {adt. \\ adg. f n b a d o k
[132] b k epicyclus.b. centrum eius.h. uigum.n. Antijugum epicycli.k. punctũ primœ morœ.c. mundi centrum.o. punctũ ſecundæ morœ.h l k. arcus primœ mo rœ.k n o. arcus regreſſus-o b k. arcus directio-nis. L K A H B N O C
[133] Porfioni del cerchio che fannoſe s̃teſſe torno dlaTramòntanaTram ontanaSlmiſifudineTramonſangCarro che uoſge infomoalla Framonlana
[134] a b c d f
[135] A. ſectio parabole.B. vestigium. C. parabole.G. ſectio ellipſis.D. ſectio hyperbole.E. vestigium F. hyperbole. a f a f 1 f f f 1 2 1 1 2 3 2 2 3 4 3 3 4 5 4 4 5 6 C 5 5 6 F 7 A 6 6 8 7 8 7 7 D 8 9 8 8 9 10 11 10 10 11 11 11 11 b 12 g e d b e h d gf g b 6 7 3 1 2 4 6 8 10c g b E a 11 9 7 3 3 1 d 2 4 6 8 10 e ha f 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 a b c d 9 8 7 6 3 2 1 f b a H d g 10 9 8 7 6 5 4 3 2 1 ff 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 g
[136] m q 0 s k h c b s n L I p q s
[137] Il polo.cqiunot.orizonte c e b a f
[138] l n k mcridl. parte delverno E e h a s i 9 8 7 6 5della jtate 4 3 parte g h f x lacato manaco b r c linca del.piano t
[139] Analemmatis figura.MERIDIAN: S. M. MLSLACITREVM.M.MERIDIAN: .S.OMVERTICAV.M..S.. O. M.ORIZON:W. A.STAB:
[140] 11 ſ x d 11 p k 1 2 1 2 3 4 5f 6 r 11 10 9 8 7 n f m 12 11 10 9 8 7 6 5 1 02 3 4 1g c 1 2 1 2 3 4 5 6 e 11 10 9 8 7 q b o
< >
page |< < (22) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div86" type="section" level="2" n="41">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s2193" xml:space="preserve">
                <pb o="22" file="514.01.054" n="54" rhead="LIBER"/>
              aliquantulum breuiora; </s>
              <s xml:id="echoid-s2194" xml:space="preserve">facile intellexit modum, ſpatiumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2195" xml:space="preserve">plantæ Herculis, ratione proportionis habita,
                <lb/>
              tanto fuiſſe, quàm aliorum procerius, quanto Olympicum stadium longius eſſet, quàm cætera: </s>
              <s xml:id="echoid-s2196" xml:space="preserve">comprehen-
                <lb/>
              ſa autem menſura, herculani pedis ſecundum naturalem membrorum omnium inter ſe competentiam modifi-
                <lb/>
              catus eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s2197" xml:space="preserve">Atque ita id collegit, quod erat conſequens, tanto fuiſſe Herculem corpore excelſiorem, quàm
                <lb/>
              alios, quanto Olympicum ſtadium cæteris pari numero factis anteiret. </s>
              <s xml:id="echoid-s2198" xml:space="preserve">Ex his intelligitur cum menſuræ ad
                <lb/>
              operis ſpeciem accommodantur, unius partis cognita menſura, aliarum quoque magnitudinem facile digno-
                <lb/>
              ſci poſſe. </s>
              <s xml:id="echoid-s2199" xml:space="preserve">Præcognito igitur pede, uel cubito humani corporis totius corporis proceritatem facile ratiocina-
                <lb/>
              bimur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2200" xml:space="preserve">Eadem ratio in operum perfectionibus: </s>
              <s xml:id="echoid-s2201" xml:space="preserve">Nam in metandis ædibus ſacris magnitudinibus ratione per-
                <lb/>
              ſpecta unius partis ex propria operis ratione totum ædificium, quantum ſit futurum perſpicietur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2202" xml:space="preserve">Craſſitu-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.054-01" xlink:href="note-514.01.054-01a" xml:space="preserve">10</note>
              do columnæ pro modulo hoc loco accipitur, ut in tertio uidebimus. </s>
              <s xml:id="echoid-s2203" xml:space="preserve">Ex magnitudine quoq; </s>
              <s xml:id="echoid-s2204" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s2205" xml:space="preserve">triglyphi opus
                <lb/>
              Doricum menſuratur, ut in quarto uidetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2206" xml:space="preserve">ubi triglyphus pro modulo habetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2207" xml:space="preserve">Quid ſit triglyphus ſuo lo-
                <lb/>
              co dicemus. </s>
              <s xml:id="echoid-s2208" xml:space="preserve">{ Aut embate in baliſtæ foramine. </s>
              <s xml:id="echoid-s2209" xml:space="preserve">} A pondere ſaxi, quod baliſta mittere debet, foraminis ma-
                <lb/>
              gnitudinem ſumit Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s2210" xml:space="preserve">libro decimo, foraminis magnitudine ſcutulæ magnitudinem metitur: </s>
              <s xml:id="echoid-s2211" xml:space="preserve">ſcutulam enim
                <lb/>
              uult, quam ωερίτρηου dicunt, longam eſſe foraminum, I I F. </s>
              <s xml:id="echoid-s2212" xml:space="preserve">2.</s>
              <s xml:id="echoid-s2213" xml:space="preserve">latam duo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2214" xml:space="preserve">ſextæ partis: </s>
              <s xml:id="echoid-s2215" xml:space="preserve">in baliſta igi-
                <lb/>
              tur; </s>
              <s xml:id="echoid-s2216" xml:space="preserve">id quod ingreditur, ideſt, foramen, quod Embatem, ingeſſoremve appellant, ſumitur pro menſura: </s>
              <s xml:id="echoid-s2217" xml:space="preserve">Non
                <lb/>
              intelligit autem Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s2218" xml:space="preserve">ſoramen, dici peritriton, ſed id quod peritriton dicitur ſumi, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2219" xml:space="preserve">menſurari a baliſtæ fo-
                <lb/>
              ramine: </s>
              <s xml:id="echoid-s2220" xml:space="preserve">cui uero parti reſpondeat illud uerbum, embate, ſi quis ſenſum eliciat, ex præallegato decimi loco ui-
                <lb/>
              dere poterit, ad illud uerbum { foraminis } eſſe referendum, nam in quarto embaten pro modulo accepit: </s>
              <s xml:id="echoid-s2221" xml:space="preserve">fo-
                <lb/>
              ramenigitur eſt modulus, quoniam ingreditur in metiendis balistæ partibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s2222" xml:space="preserve">ſimiliter intelligitur id, quod ſe-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.054-02" xlink:href="note-514.01.054-02a" xml:space="preserve">20</note>
              quitur, { nauibus, interſcalmio, } quægræce dipaichi: </s>
              <s xml:id="echoid-s2223" xml:space="preserve">in uauibus metiendis ex ſpacio, quod eſt inter remos
                <lb/>
              interſcalmium dictum, ſumitur modulus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2224" xml:space="preserve">menſura illa, forte a duobus cubitis ſic dictum. </s>
              <s xml:id="echoid-s2225" xml:space="preserve">legitur autem in
                <lb/>
              aliquibus codicibus dichiſim, est autem dijax, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2226" xml:space="preserve">dijchiſis gubernaculi pars illa, qu
                <unsure/>
              anſa dicitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2227" xml:space="preserve">cuius
                <lb/>
              menſura ex interſcalmio ſumitur: </s>
              <s xml:id="echoid-s2228" xml:space="preserve">ſed obſeruauimus in triremibus interſcalmio partes omnes triremis
                <lb/>
              menſurari, ac ut inductionem abſoluamus, dicimus cum Vitr.</s>
              <s xml:id="echoid-s2229" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s2230" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Item</emph>
              cæterorum operum in membris inuenitur ſymmetriarum ratiocinatio. </s>
              <s xml:id="echoid-s2231" xml:space="preserve">Decor autem eſt
                <lb/>
              emendatus operis aſpectus probatus rebus compoſitis cum authoritate.</s>
              <s xml:id="echoid-s2232" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s2233" xml:space="preserve">Videtur Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s2234" xml:space="preserve">ornamentum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2235" xml:space="preserve">pulchritudinem quandam operis non diſſimilem ab eurithmia diffinire,
                <lb/>
              cum dicit decorem eſſe emendatum operis aſpectum; </s>
              <s xml:id="echoid-s2236" xml:space="preserve">ſed ſi quis conſideret ea, quæ ſequuntur, Decorum po-
                <lb/>
              tius diffinire uidetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2237" xml:space="preserve">dum dicit, {Probatus rebus compoſitis cum authoritate, } & </s>
              <s xml:id="echoid-s2238" xml:space="preserve">dum triplicem deco-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.054-03" xlink:href="note-514.01.054-03a" xml:space="preserve">30</note>
              rem eſſe dicit: </s>
              <s xml:id="echoid-s2239" xml:space="preserve">ſed quia ubi eſt decorum, ibietiam decor, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2240" xml:space="preserve">pulchritudo quædam ineſt: </s>
              <s xml:id="echoid-s2241" xml:space="preserve">ideo τὸ κόσμιον-
                <lb/>
              τὶτ{οῦ} {πρ}έπουτος, ideſt decorem, pro decoro poſuit. </s>
              <s xml:id="echoid-s2242" xml:space="preserve">Eſt enim decorum decentia quædam rebus, perſonis, locis,
                <lb/>
              ſiue in agendo, ſiue in loquendo accommodata: </s>
              <s xml:id="echoid-s2243" xml:space="preserve">quale autem ſit in Architectura decorum, ex ſequenti di-
                <lb/>
              uiſione percipietur.</s>
              <s xml:id="echoid-s2244" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s2245" xml:space="preserve">Is perficitur ſtatione, qui græce θεματισμὸς dicitur, ſeu conſuetudine, aut natura: </s>
              <s xml:id="echoid-s2246" xml:space="preserve">Statione cum Ioui
                <lb/>
              fulguratori, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2247" xml:space="preserve">cœlo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2248" xml:space="preserve">Soli, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2249" xml:space="preserve">Lunæ, ædificia ſub diuo hypetraq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2250" xml:space="preserve">conſtituuntur: </s>
              <s xml:id="echoid-s2251" xml:space="preserve">horum enim deo-
                <lb/>
              rum & </s>
              <s xml:id="echoid-s2252" xml:space="preserve">ſpecies, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2253" xml:space="preserve">effectus in aperto mundo atq; </s>
              <s xml:id="echoid-s2254" xml:space="preserve">lucenti præſentes uidemus: </s>
              <s xml:id="echoid-s2255" xml:space="preserve">Mineruæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2256" xml:space="preserve">Marti, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2257" xml:space="preserve">
                <lb/>
              Herculi ædes Doricæ fient, his enim dijs propter uirtutem ſine delicijs conſtitui decet. </s>
              <s xml:id="echoid-s2258" xml:space="preserve">Veneri,
                <lb/>
              Floræ, Proſerpinæ, fontium nimphis Corinthio genere conſtitutæ aptas uidebuntur habere proprie-
                <lb/>
              tates. </s>
              <s xml:id="echoid-s2259" xml:space="preserve">quod his dijs propter teneritatem graciliora, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2260" xml:space="preserve">florida, folijsq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2261" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s2262" xml:space="preserve">uolutis ornata opera facta au-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.054-04" xlink:href="note-514.01.054-04a" xml:space="preserve">40</note>
              gere uidebuntur iuſtum decorem. </s>
              <s xml:id="echoid-s2263" xml:space="preserve">Iunoni, Dianæ, Libero patri, cæterisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2264" xml:space="preserve">dijs, qui eadem ſunt ſimi-
                <lb/>
              litudine, ſi ædes Ionicæ conſtruerentur, habita erit ratio mediocritatis, quod & </s>
              <s xml:id="echoid-s2265" xml:space="preserve">ab ſeuero more Do-
                <lb/>
              ricorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2266" xml:space="preserve">a teneritate Corinthiorum, temperabitur earum inſtitutio proprietatis.</s>
              <s xml:id="echoid-s2267" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s2268" xml:space="preserve">Cum Decorum ſit apta rerum proprietas, ratione triplici perficitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2269" xml:space="preserve">Statione, conſuetudine, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2270" xml:space="preserve">natura;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s2271" xml:space="preserve">decor in ſtatione eſt apta collocatio operis iuſta naturæ proprietatem illius rei, cuius gratia opus constituitur: </s>
              <s xml:id="echoid-s2272" xml:space="preserve">
                <lb/>
              In conſuetudine est obſeruata uſu partium decentia: </s>
              <s xml:id="echoid-s2273" xml:space="preserve">in natura eſt electio loci, uel rei, quæ a naturæ condi-
                <lb/>
              tionibus dignitatem parit. </s>
              <s xml:id="echoid-s2274" xml:space="preserve">Exemplis confirmat uel potius explicat hunc decorem Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s2275" xml:space="preserve">tam in ſacris, quàm
                <lb/>
              in profanis operibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s2276" xml:space="preserve">θεματισμὸς & </s>
              <s xml:id="echoid-s2277" xml:space="preserve">locum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2278" xml:space="preserve">habitum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2279" xml:space="preserve">statum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2280" xml:space="preserve">religionem quandam ſignificat. </s>
              <s xml:id="echoid-s2281" xml:space="preserve">ſi ex
                <lb/>
              his omnibus ſignificationibus aliud quid permixtum concipiemus, certe decorem, qui ſtatione perficitur, in-
                <lb/>
              telligemus primum in loco, nam in aperto loco, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2282" xml:space="preserve">ſubdio Iouij, Soli, Lunæq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2283" xml:space="preserve">templa ædificari debent. </s>
              <s xml:id="echoid-s2284" xml:space="preserve">Dein-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.054-05" xlink:href="note-514.01.054-05a" xml:space="preserve">50</note>
              de in habitu, habitus deorum diuerſi diuerſa templorum genera requirunt, ſeueri alij ſunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2285" xml:space="preserve">ueneratio-
                <lb/>
              ne quadam ſoliditateq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2286" xml:space="preserve">naturæ inſignes, ut Minerua, Mars, Hercules; </s>
              <s xml:id="echoid-s2287" xml:space="preserve">alij teneritate & </s>
              <s xml:id="echoid-s2288" xml:space="preserve">iuuentute quadam
                <lb/>
              florentes, ut Venus, Flora, Proſerpina: </s>
              <s xml:id="echoid-s2289" xml:space="preserve">alij medio ſtatu inter utroſque ponuntur, ut Iuno, Diana, Bac-
                <lb/>
              chus, ſingulis ædificia conuenientia ſunt aptanda: </s>
              <s xml:id="echoid-s2290" xml:space="preserve">ſeueritatem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2291" xml:space="preserve">ſoliditatem præfert Doricum genus: </s>
              <s xml:id="echoid-s2292" xml:space="preserve">tene
                <lb/>
              ritudinem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2293" xml:space="preserve">floriditatem, Corinthium: </s>
              <s xml:id="echoid-s2294" xml:space="preserve">mediocritatem, Ionicum: </s>
              <s xml:id="echoid-s2295" xml:space="preserve">in his omnibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2296" xml:space="preserve">status & </s>
              <s xml:id="echoid-s2297" xml:space="preserve">religio quæ
                <lb/>
              dam ineſt, ita ut θεματισμὸς hæc omnia complectatur: </s>
              <s xml:id="echoid-s2298" xml:space="preserve">nostris autem temporibus non deeſt occaſio huius deco-
                <lb/>
              ris obſeruandi, licet falſis dijs non ædificemus. </s>
              <s xml:id="echoid-s2299" xml:space="preserve">Viri enim Dei amici qui in gloria confirmati ſunt tanquàm cœ-
                <lb/>
              li ſidera alia alijs in ſplendore differentia, a nobis propria, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2300" xml:space="preserve">merita quadam ueneratione coluntur, quorum
                <lb/>
              memoriam templorum ædificatione conſeruamus. </s>
              <s xml:id="echoid-s2301" xml:space="preserve">Templa huiuſmodi Vitruuiano exemplo retinere ſuum deco
                <lb/>
              rem facile poterunt, cum ad uitam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2302" xml:space="preserve">mores eorum dum in terris agebant, reſpiciemus. </s>
              <s xml:id="echoid-s2303" xml:space="preserve">Austeritas igitur
                <lb/>
              eorum, qui in ſolitudinibus aſpere, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2304" xml:space="preserve">dure uitam ducebant, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2305" xml:space="preserve">corpus ieiunijs, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2306" xml:space="preserve">uigilijs macerabant Dorico
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.054-06" xlink:href="note-514.01.054-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>