Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of figures

< >
[21] Frons a posticoA. potest accommodari, ut ex proſtylo fiat ampbyprostylos.C. Columnæcontra antas.D. Columnæ in verſuris.F. Fastigium.G. Valuæ. F G C D C A C C D
[22] E. Posticum.D. Frons.F. pronaum dicitur.G. alæ, & ambulatio.H. Cella.I. Portæ.L. Parietes. E G I G L H L I P D
[23] ORTHOGRAPHIA TERIPTEROS.
[24] VESTIGIVM DIPTEROS.PIANTA ICHN OGRAPHIAPRONAO
[25] I. Orthographia.O. Sciographia dipteros. I O
[26] A. Ara. B. C. ſpatium ſine tecto. D. Valuarum locus in proao, & poſtico. e. colum-næinferiores ſupra quas aliæ columnæ f. g. duplex ordo columnarum extra parietes cellæ.H. pronaum uel posticum. I. loca ſtatuarum. L. Gradus. A B C f g e e e e D H L
[27] ORTOGRAPHIA HYTETHROS.
[Figure 28]
[29] VESTIGIVM TEMPLI CVM PODIO.
[30] LATVS TEMPII CVM PODIO.
[31] FRONS TEMPLI CVM PODIO.
[32] A. Plinthus, laterculus, uel lataſtrum.B. Torus. Stybas, rondbozel. Baſtone.C. ſcotia, cauetto, ſcorza, contrabozel orbiculus, Trochilus.D. Aſtragalus. talus, tondino. talon.E. Quadra, listello, Filetto,F. Apopbygis, annulus, cimbia. E D B A C F
[33] A. Plinthus.B. Torus inferior.O. quadræ.C. Scotia.D. torus ſuperior.E. quadra apophygis.F. apophygis.tt. craſſitudo columnæ. f x F q E D C B I K 3 a 2 1 0 b
[34] A. plinthus.B. ſcotia inferior.B. ſcotia ſuperior.C. torus.D. quadra apophygis.o. centrum apophygis.f. Signum ubi decuſſatio facienda.2. ſupercilium.3 aſtragali. f c b a D C B B A 2
[35] A. abacus.B. quadra abaci.C. latitudo uolutæ.D. canalis.E. cymatium.F. Aſtragalus.G H. Apotbeſis. α ρ ϊ b c οα 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 ρo p q hh d 1 2 4 3 1 2 4 3 m d @ x X @ dA B C D E F G H
[36] e b d f c a
[Figure 37]
[38] A. Trabs, epiſtylium.1. prima faſcia.2. ſecunda faſcia.3. Tertia faſcia.B. cymatium epistylij.C. Zopborus puluinatus.D. cymatium zophori.E. Denticulus.O. Interſectio.F. cymatium denticuli.G. corona.L. Faſtigium.K. tympanum.I. Acroteria.H. ſtmæ. L H g F P E D O D B 3 A 2 1
[Figure 39]
[40] ſi fuerinf commoda ſpacia,.b. coſumen. a. canfenTignorum ca:Pifa ſupra frabem ef frabs ſupra coſumnasſiampſiora ſunt spaciaC. Capteol@ I. AssereſA. ſunt Cantherij.B. Columen.Vbi Hero ampla ſunt ſpatia.C. capreoli.I. Aſſeres.O. Templa.Integra hæc compoſitio, tectum nominatur. a a a a D a a a a c c c c c c c
[41] A B
[42] ... adiectio.G. H. abacus.G. cymatium.I. echinus.K. annuli.L. hypotrachelium.M. aſtragalus.N. apotheſis. S R Q P O G H I K L M N F E D C B A
[43] A. epiſtylium.B. Guttæ.C. regulaD. faſcia.E. femur.F. Canalis.G. Me-topa.H. ſemimetopa.F. E. triglyphus.I. capitulum triglyphi.K. cymatium.L. corona.M. cymatium coronæ.N. tympanum.O P Q. partes faſtigij, quæ reſpon-dent partibus coronæ.R. ſima.S. Acroterium. S R Q P O N M L K I H q F E D C B A
[44] a tilg@iftb metopęmodſusodiaſtiſoſ.tetraſti@oſdiaſtiloſmodolo@exaſtiſo@Striarum modus. c.Centrum quadrati. a.ſiſtiſoſ modvcxaſtilosſiſtiloſtetraſtiloſ b a b a b a a c c c c a a
[45] ICHNOGRAPHIA PROSTRLOS.
[46] ORTHOGRAPHIA PROSTRLOS.
[47] FIGVRA EXA STTLI DORICI.
[48] A B. altitudo ad lacunaria.C. D. luminis altitudo.C. E. luminis latitudo inferior.D F. ſuperior luminis latitudo.C. G. craſſitudo antepagmentorum inferior.D. H. craſſitudo antepagmentorũ ſuperior.I. Supercilium.K. cymatium.M. antepagmentũ.N. hyperthy-ron.O. cymatium Doricum.P. corona plana cum cymatio.Q R. altitudo antepagmenti.S. Tympanum.T. impagines.V. ſcapi cardinales.X. impagines.r. Z. cymatia. A P N K I F D H V Q M Y S T S X E C B R G
[49] I. Corona.f. Ancones.d. hyperthyron.c. folium.e. cymatia.I E. ſcapusg. cymatium.h. replum.A B. Altitudo ad lacunaria.D. corona.G. by-perthyron.H. cymatium.I. prima corſa.K. ſecunda corſa.L. Tertia corſa.M. Tympana.N. impagines.O. ſcapi.C. hyperthyron. r d f e D C C I o o N N g G M M H g N N L K M M I E B
[50] A. corona.O. cymatium Lesbium.P. cymatium Doricum.Q. Hyperthyron.R. Cyma-tium antepagmentorum.S. Aſtragali.T. Prima faſcia.S. ſecunda faſcia.V. Tertia faſcia.X X. ſcapus.Y. cymatium.Z. replum.I. Tympanum.K K. impages. A O p Q R Q X s Q s R s V I s T I I I I K K I I X
< >
page |< < (22) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div86" type="section" level="2" n="41">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s2193" xml:space="preserve">
                <pb o="22" file="514.01.054" n="54" rhead="LIBER"/>
              aliquantulum breuiora; </s>
              <s xml:id="echoid-s2194" xml:space="preserve">facile intellexit modum, ſpatiumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2195" xml:space="preserve">plantæ Herculis, ratione proportionis habita,
                <lb/>
              tanto fuiſſe, quàm aliorum procerius, quanto Olympicum stadium longius eſſet, quàm cætera: </s>
              <s xml:id="echoid-s2196" xml:space="preserve">comprehen-
                <lb/>
              ſa autem menſura, herculani pedis ſecundum naturalem membrorum omnium inter ſe competentiam modifi-
                <lb/>
              catus eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s2197" xml:space="preserve">Atque ita id collegit, quod erat conſequens, tanto fuiſſe Herculem corpore excelſiorem, quàm
                <lb/>
              alios, quanto Olympicum ſtadium cæteris pari numero factis anteiret. </s>
              <s xml:id="echoid-s2198" xml:space="preserve">Ex his intelligitur cum menſuræ ad
                <lb/>
              operis ſpeciem accommodantur, unius partis cognita menſura, aliarum quoque magnitudinem facile digno-
                <lb/>
              ſci poſſe. </s>
              <s xml:id="echoid-s2199" xml:space="preserve">Præcognito igitur pede, uel cubito humani corporis totius corporis proceritatem facile ratiocina-
                <lb/>
              bimur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2200" xml:space="preserve">Eadem ratio in operum perfectionibus: </s>
              <s xml:id="echoid-s2201" xml:space="preserve">Nam in metandis ædibus ſacris magnitudinibus ratione per-
                <lb/>
              ſpecta unius partis ex propria operis ratione totum ædificium, quantum ſit futurum perſpicietur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2202" xml:space="preserve">Craſſitu-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.054-01" xlink:href="note-514.01.054-01a" xml:space="preserve">10</note>
              do columnæ pro modulo hoc loco accipitur, ut in tertio uidebimus. </s>
              <s xml:id="echoid-s2203" xml:space="preserve">Ex magnitudine quoq; </s>
              <s xml:id="echoid-s2204" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s2205" xml:space="preserve">triglyphi opus
                <lb/>
              Doricum menſuratur, ut in quarto uidetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2206" xml:space="preserve">ubi triglyphus pro modulo habetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2207" xml:space="preserve">Quid ſit triglyphus ſuo lo-
                <lb/>
              co dicemus. </s>
              <s xml:id="echoid-s2208" xml:space="preserve">{ Aut embate in baliſtæ foramine. </s>
              <s xml:id="echoid-s2209" xml:space="preserve">} A pondere ſaxi, quod baliſta mittere debet, foraminis ma-
                <lb/>
              gnitudinem ſumit Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s2210" xml:space="preserve">libro decimo, foraminis magnitudine ſcutulæ magnitudinem metitur: </s>
              <s xml:id="echoid-s2211" xml:space="preserve">ſcutulam enim
                <lb/>
              uult, quam ωερίτρηου dicunt, longam eſſe foraminum, I I F. </s>
              <s xml:id="echoid-s2212" xml:space="preserve">2.</s>
              <s xml:id="echoid-s2213" xml:space="preserve">latam duo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2214" xml:space="preserve">ſextæ partis: </s>
              <s xml:id="echoid-s2215" xml:space="preserve">in baliſta igi-
                <lb/>
              tur; </s>
              <s xml:id="echoid-s2216" xml:space="preserve">id quod ingreditur, ideſt, foramen, quod Embatem, ingeſſoremve appellant, ſumitur pro menſura: </s>
              <s xml:id="echoid-s2217" xml:space="preserve">Non
                <lb/>
              intelligit autem Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s2218" xml:space="preserve">ſoramen, dici peritriton, ſed id quod peritriton dicitur ſumi, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2219" xml:space="preserve">menſurari a baliſtæ fo-
                <lb/>
              ramine: </s>
              <s xml:id="echoid-s2220" xml:space="preserve">cui uero parti reſpondeat illud uerbum, embate, ſi quis ſenſum eliciat, ex præallegato decimi loco ui-
                <lb/>
              dere poterit, ad illud uerbum { foraminis } eſſe referendum, nam in quarto embaten pro modulo accepit: </s>
              <s xml:id="echoid-s2221" xml:space="preserve">fo-
                <lb/>
              ramenigitur eſt modulus, quoniam ingreditur in metiendis balistæ partibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s2222" xml:space="preserve">ſimiliter intelligitur id, quod ſe-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.054-02" xlink:href="note-514.01.054-02a" xml:space="preserve">20</note>
              quitur, { nauibus, interſcalmio, } quægræce dipaichi: </s>
              <s xml:id="echoid-s2223" xml:space="preserve">in uauibus metiendis ex ſpacio, quod eſt inter remos
                <lb/>
              interſcalmium dictum, ſumitur modulus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2224" xml:space="preserve">menſura illa, forte a duobus cubitis ſic dictum. </s>
              <s xml:id="echoid-s2225" xml:space="preserve">legitur autem in
                <lb/>
              aliquibus codicibus dichiſim, est autem dijax, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2226" xml:space="preserve">dijchiſis gubernaculi pars illa, qu
                <unsure/>
              anſa dicitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2227" xml:space="preserve">cuius
                <lb/>
              menſura ex interſcalmio ſumitur: </s>
              <s xml:id="echoid-s2228" xml:space="preserve">ſed obſeruauimus in triremibus interſcalmio partes omnes triremis
                <lb/>
              menſurari, ac ut inductionem abſoluamus, dicimus cum Vitr.</s>
              <s xml:id="echoid-s2229" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s2230" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Item</emph>
              cæterorum operum in membris inuenitur ſymmetriarum ratiocinatio. </s>
              <s xml:id="echoid-s2231" xml:space="preserve">Decor autem eſt
                <lb/>
              emendatus operis aſpectus probatus rebus compoſitis cum authoritate.</s>
              <s xml:id="echoid-s2232" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s2233" xml:space="preserve">Videtur Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s2234" xml:space="preserve">ornamentum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2235" xml:space="preserve">pulchritudinem quandam operis non diſſimilem ab eurithmia diffinire,
                <lb/>
              cum dicit decorem eſſe emendatum operis aſpectum; </s>
              <s xml:id="echoid-s2236" xml:space="preserve">ſed ſi quis conſideret ea, quæ ſequuntur, Decorum po-
                <lb/>
              tius diffinire uidetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2237" xml:space="preserve">dum dicit, {Probatus rebus compoſitis cum authoritate, } & </s>
              <s xml:id="echoid-s2238" xml:space="preserve">dum triplicem deco-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.054-03" xlink:href="note-514.01.054-03a" xml:space="preserve">30</note>
              rem eſſe dicit: </s>
              <s xml:id="echoid-s2239" xml:space="preserve">ſed quia ubi eſt decorum, ibietiam decor, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2240" xml:space="preserve">pulchritudo quædam ineſt: </s>
              <s xml:id="echoid-s2241" xml:space="preserve">ideo τὸ κόσμιον-
                <lb/>
              τὶτ{οῦ} {πρ}έπουτος, ideſt decorem, pro decoro poſuit. </s>
              <s xml:id="echoid-s2242" xml:space="preserve">Eſt enim decorum decentia quædam rebus, perſonis, locis,
                <lb/>
              ſiue in agendo, ſiue in loquendo accommodata: </s>
              <s xml:id="echoid-s2243" xml:space="preserve">quale autem ſit in Architectura decorum, ex ſequenti di-
                <lb/>
              uiſione percipietur.</s>
              <s xml:id="echoid-s2244" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s2245" xml:space="preserve">Is perficitur ſtatione, qui græce θεματισμὸς dicitur, ſeu conſuetudine, aut natura: </s>
              <s xml:id="echoid-s2246" xml:space="preserve">Statione cum Ioui
                <lb/>
              fulguratori, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2247" xml:space="preserve">cœlo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2248" xml:space="preserve">Soli, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2249" xml:space="preserve">Lunæ, ædificia ſub diuo hypetraq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2250" xml:space="preserve">conſtituuntur: </s>
              <s xml:id="echoid-s2251" xml:space="preserve">horum enim deo-
                <lb/>
              rum & </s>
              <s xml:id="echoid-s2252" xml:space="preserve">ſpecies, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2253" xml:space="preserve">effectus in aperto mundo atq; </s>
              <s xml:id="echoid-s2254" xml:space="preserve">lucenti præſentes uidemus: </s>
              <s xml:id="echoid-s2255" xml:space="preserve">Mineruæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2256" xml:space="preserve">Marti, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2257" xml:space="preserve">
                <lb/>
              Herculi ædes Doricæ fient, his enim dijs propter uirtutem ſine delicijs conſtitui decet. </s>
              <s xml:id="echoid-s2258" xml:space="preserve">Veneri,
                <lb/>
              Floræ, Proſerpinæ, fontium nimphis Corinthio genere conſtitutæ aptas uidebuntur habere proprie-
                <lb/>
              tates. </s>
              <s xml:id="echoid-s2259" xml:space="preserve">quod his dijs propter teneritatem graciliora, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2260" xml:space="preserve">florida, folijsq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2261" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s2262" xml:space="preserve">uolutis ornata opera facta au-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.054-04" xlink:href="note-514.01.054-04a" xml:space="preserve">40</note>
              gere uidebuntur iuſtum decorem. </s>
              <s xml:id="echoid-s2263" xml:space="preserve">Iunoni, Dianæ, Libero patri, cæterisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2264" xml:space="preserve">dijs, qui eadem ſunt ſimi-
                <lb/>
              litudine, ſi ædes Ionicæ conſtruerentur, habita erit ratio mediocritatis, quod & </s>
              <s xml:id="echoid-s2265" xml:space="preserve">ab ſeuero more Do-
                <lb/>
              ricorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2266" xml:space="preserve">a teneritate Corinthiorum, temperabitur earum inſtitutio proprietatis.</s>
              <s xml:id="echoid-s2267" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s2268" xml:space="preserve">Cum Decorum ſit apta rerum proprietas, ratione triplici perficitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2269" xml:space="preserve">Statione, conſuetudine, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2270" xml:space="preserve">natura;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s2271" xml:space="preserve">decor in ſtatione eſt apta collocatio operis iuſta naturæ proprietatem illius rei, cuius gratia opus constituitur: </s>
              <s xml:id="echoid-s2272" xml:space="preserve">
                <lb/>
              In conſuetudine est obſeruata uſu partium decentia: </s>
              <s xml:id="echoid-s2273" xml:space="preserve">in natura eſt electio loci, uel rei, quæ a naturæ condi-
                <lb/>
              tionibus dignitatem parit. </s>
              <s xml:id="echoid-s2274" xml:space="preserve">Exemplis confirmat uel potius explicat hunc decorem Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s2275" xml:space="preserve">tam in ſacris, quàm
                <lb/>
              in profanis operibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s2276" xml:space="preserve">θεματισμὸς & </s>
              <s xml:id="echoid-s2277" xml:space="preserve">locum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2278" xml:space="preserve">habitum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2279" xml:space="preserve">statum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2280" xml:space="preserve">religionem quandam ſignificat. </s>
              <s xml:id="echoid-s2281" xml:space="preserve">ſi ex
                <lb/>
              his omnibus ſignificationibus aliud quid permixtum concipiemus, certe decorem, qui ſtatione perficitur, in-
                <lb/>
              telligemus primum in loco, nam in aperto loco, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2282" xml:space="preserve">ſubdio Iouij, Soli, Lunæq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2283" xml:space="preserve">templa ædificari debent. </s>
              <s xml:id="echoid-s2284" xml:space="preserve">Dein-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.054-05" xlink:href="note-514.01.054-05a" xml:space="preserve">50</note>
              de in habitu, habitus deorum diuerſi diuerſa templorum genera requirunt, ſeueri alij ſunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2285" xml:space="preserve">ueneratio-
                <lb/>
              ne quadam ſoliditateq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2286" xml:space="preserve">naturæ inſignes, ut Minerua, Mars, Hercules; </s>
              <s xml:id="echoid-s2287" xml:space="preserve">alij teneritate & </s>
              <s xml:id="echoid-s2288" xml:space="preserve">iuuentute quadam
                <lb/>
              florentes, ut Venus, Flora, Proſerpina: </s>
              <s xml:id="echoid-s2289" xml:space="preserve">alij medio ſtatu inter utroſque ponuntur, ut Iuno, Diana, Bac-
                <lb/>
              chus, ſingulis ædificia conuenientia ſunt aptanda: </s>
              <s xml:id="echoid-s2290" xml:space="preserve">ſeueritatem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2291" xml:space="preserve">ſoliditatem præfert Doricum genus: </s>
              <s xml:id="echoid-s2292" xml:space="preserve">tene
                <lb/>
              ritudinem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2293" xml:space="preserve">floriditatem, Corinthium: </s>
              <s xml:id="echoid-s2294" xml:space="preserve">mediocritatem, Ionicum: </s>
              <s xml:id="echoid-s2295" xml:space="preserve">in his omnibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2296" xml:space="preserve">status & </s>
              <s xml:id="echoid-s2297" xml:space="preserve">religio quæ
                <lb/>
              dam ineſt, ita ut θεματισμὸς hæc omnia complectatur: </s>
              <s xml:id="echoid-s2298" xml:space="preserve">nostris autem temporibus non deeſt occaſio huius deco-
                <lb/>
              ris obſeruandi, licet falſis dijs non ædificemus. </s>
              <s xml:id="echoid-s2299" xml:space="preserve">Viri enim Dei amici qui in gloria confirmati ſunt tanquàm cœ-
                <lb/>
              li ſidera alia alijs in ſplendore differentia, a nobis propria, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2300" xml:space="preserve">merita quadam ueneratione coluntur, quorum
                <lb/>
              memoriam templorum ædificatione conſeruamus. </s>
              <s xml:id="echoid-s2301" xml:space="preserve">Templa huiuſmodi Vitruuiano exemplo retinere ſuum deco
                <lb/>
              rem facile poterunt, cum ad uitam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2302" xml:space="preserve">mores eorum dum in terris agebant, reſpiciemus. </s>
              <s xml:id="echoid-s2303" xml:space="preserve">Austeritas igitur
                <lb/>
              eorum, qui in ſolitudinibus aſpere, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2304" xml:space="preserve">dure uitam ducebant, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2305" xml:space="preserve">corpus ieiunijs, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2306" xml:space="preserve">uigilijs macerabant Dorico
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.054-06" xlink:href="note-514.01.054-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>