Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of figures

< >
[51] P. Corona.o. Aſtragalus lesbi.C. cymatium Doricum.N. Hy-perthyrum.K. cymatium.F. Aſtragalus.IONICDORICCORINTH D P A O O C N P e C k H F R S L V K S T I
[52] Tuſcanici capituli partes.E. Abacus.F. Echinus.G. Annulus.H I K L. Hypotrachelium cum Apophygi.f a q. ſpatia centrorum.A B C. partes ſpiræ quibus in ueſtigio pariter A B C. reſpondet.A. Apopbygis.B. Torus.C. Plinthus. M E F q G H I k L h d C b a e D A a B C C B A A B C
[Figure 53]
[54] TVSCAN AE AEDIS COMPOSIT AE DISPOSITIO.
[Figure 55]
[56] a 4 3 2 1 o
[57] b 3 d e 2 1 f c a
[58] Ichnographia, orthographia, & ſchiographia œdis peripterœ.
[59] FRABES COMPACTILES.
[60] Figura apponenda erat in fine primi capitis huius libri.e c g a d b h h f
[61] FORI DESCRIPTIO.Z. euria.C. Platea ante carceres.D. platea ante ærarium.G. Eaſilica. G D B C
[62] SCIOGRATHI@B
[63] @SILIC AE
[64] ICHNOGRAPHIABASILIC AE
[65] Lateris Laſilicæ orthographia, cuius ſignum A, cum ſigno B præcedentis diagrammatis coniungendum.A
[66] Veſtigium Baſilicæ A. ædisAuguſtæ B. pronaum C.Tribunal D. Baſilicæ pa-ries E, F, G, H. Aedisparies I, K L, M. pa-rastatæ poſt columnas N. I K D 15 @ ped 46 B L M C E H * n n n pedes 60 *@20 * * * pedes cxx * F G
[67] In orthog ra-phia uero columnæ I, paraſta-tæ 20, pedum,2. prima porti-cus contignatio3. ſuperiores paraſtatæ 18. pe-dum 4. trabescantherium ſu-stinentes tectiporticus, quæ eſtinferior teſtudini5. columnæ e-rant Corinthiæ,trabes ex tribustignis bipedali-bus compactæ e-piſtylij loco poſi-tæ 6, pilæ tri-bus pedibus al-tæ, quaternisquoquo uerſuslatæ loco Zophori 7, aliæ tra-bes euerganeæcoronicis loco æ-diſicium præcin-gentes 8, pa-ries porticus circa baſilicam 9,pluteum primæporticus conti-gnationis 10.Lumina, o, tectaconſpiciuntur. 1 0 1 10 0 8 7 6 1 4 2 5 3
[68] HARMONICVM.dieſisdieſisditonus.
[69] CHROMATICVM.bemiton.bemiton.trihemit.
[70] DIATONICVM.hemiton.tonustonus.
[71] EXEMPLVM MONOCHORDI.VniſonumTonusSemitoniumDitonusSemiditonusTuo no
[72] Harmoni cum 92 1 {1/4} 1 {1/23} 1 {1/45} 69 15 8 216 345 360 368
[73] chrona molle 70 1 {I/15} 1 {r/14} 1 {I/27} 42 18 10 210 252 270 280
[74] Chromat non languid. 22 1 {r/6} 1 {I/11} 1 {I/21} II 7 4 66 77 84 88
[75] Diatonic nolle 21 1 {r/7} 1 {I/9} 1 {r/20} 9 8 4 63 72 80 84
[76] Molle inten tum 56 1 {I/8} 1 {I/7} 1 {I/27} 21 27 8 168 189 216 224
[77] Aquale 3 1 {I/9} 1 {I/10} 1 {I/11} 1 1 1 9 10 11 12
[78] Sintonu 24 1 {I/9} 1 {I/8} 1 {I/15} 8 10 6 72 80 90 96
[79] Diatonihem 64 {I/8} 1 {r/8} 24 27 13 192 216 243 286
[80] Hæc iam nota ſunt ex prædictis, & ex ſequenti figuratione.DiateſſaronquartaſeſquitertiaDiapentequintaſeſquialtera.Semitonium cum diapente.Sexta minorTonus cum diapenteSexta maior.Semiditonus cum diapenteSeptima minor.Diapaſonoctauadiſdiapaſon.diapaſon con diapentediapaſondiapentediateſſaron 18 16 12 8 6
< >
page |< < (22) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div86" type="section" level="2" n="41">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s2193" xml:space="preserve">
                <pb o="22" file="514.01.054" n="54" rhead="LIBER"/>
              aliquantulum breuiora; </s>
              <s xml:id="echoid-s2194" xml:space="preserve">facile intellexit modum, ſpatiumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2195" xml:space="preserve">plantæ Herculis, ratione proportionis habita,
                <lb/>
              tanto fuiſſe, quàm aliorum procerius, quanto Olympicum stadium longius eſſet, quàm cætera: </s>
              <s xml:id="echoid-s2196" xml:space="preserve">comprehen-
                <lb/>
              ſa autem menſura, herculani pedis ſecundum naturalem membrorum omnium inter ſe competentiam modifi-
                <lb/>
              catus eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s2197" xml:space="preserve">Atque ita id collegit, quod erat conſequens, tanto fuiſſe Herculem corpore excelſiorem, quàm
                <lb/>
              alios, quanto Olympicum ſtadium cæteris pari numero factis anteiret. </s>
              <s xml:id="echoid-s2198" xml:space="preserve">Ex his intelligitur cum menſuræ ad
                <lb/>
              operis ſpeciem accommodantur, unius partis cognita menſura, aliarum quoque magnitudinem facile digno-
                <lb/>
              ſci poſſe. </s>
              <s xml:id="echoid-s2199" xml:space="preserve">Præcognito igitur pede, uel cubito humani corporis totius corporis proceritatem facile ratiocina-
                <lb/>
              bimur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2200" xml:space="preserve">Eadem ratio in operum perfectionibus: </s>
              <s xml:id="echoid-s2201" xml:space="preserve">Nam in metandis ædibus ſacris magnitudinibus ratione per-
                <lb/>
              ſpecta unius partis ex propria operis ratione totum ædificium, quantum ſit futurum perſpicietur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2202" xml:space="preserve">Craſſitu-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.054-01" xlink:href="note-514.01.054-01a" xml:space="preserve">10</note>
              do columnæ pro modulo hoc loco accipitur, ut in tertio uidebimus. </s>
              <s xml:id="echoid-s2203" xml:space="preserve">Ex magnitudine quoq; </s>
              <s xml:id="echoid-s2204" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s2205" xml:space="preserve">triglyphi opus
                <lb/>
              Doricum menſuratur, ut in quarto uidetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2206" xml:space="preserve">ubi triglyphus pro modulo habetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2207" xml:space="preserve">Quid ſit triglyphus ſuo lo-
                <lb/>
              co dicemus. </s>
              <s xml:id="echoid-s2208" xml:space="preserve">{ Aut embate in baliſtæ foramine. </s>
              <s xml:id="echoid-s2209" xml:space="preserve">} A pondere ſaxi, quod baliſta mittere debet, foraminis ma-
                <lb/>
              gnitudinem ſumit Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s2210" xml:space="preserve">libro decimo, foraminis magnitudine ſcutulæ magnitudinem metitur: </s>
              <s xml:id="echoid-s2211" xml:space="preserve">ſcutulam enim
                <lb/>
              uult, quam ωερίτρηου dicunt, longam eſſe foraminum, I I F. </s>
              <s xml:id="echoid-s2212" xml:space="preserve">2.</s>
              <s xml:id="echoid-s2213" xml:space="preserve">latam duo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2214" xml:space="preserve">ſextæ partis: </s>
              <s xml:id="echoid-s2215" xml:space="preserve">in baliſta igi-
                <lb/>
              tur; </s>
              <s xml:id="echoid-s2216" xml:space="preserve">id quod ingreditur, ideſt, foramen, quod Embatem, ingeſſoremve appellant, ſumitur pro menſura: </s>
              <s xml:id="echoid-s2217" xml:space="preserve">Non
                <lb/>
              intelligit autem Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s2218" xml:space="preserve">ſoramen, dici peritriton, ſed id quod peritriton dicitur ſumi, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2219" xml:space="preserve">menſurari a baliſtæ fo-
                <lb/>
              ramine: </s>
              <s xml:id="echoid-s2220" xml:space="preserve">cui uero parti reſpondeat illud uerbum, embate, ſi quis ſenſum eliciat, ex præallegato decimi loco ui-
                <lb/>
              dere poterit, ad illud uerbum { foraminis } eſſe referendum, nam in quarto embaten pro modulo accepit: </s>
              <s xml:id="echoid-s2221" xml:space="preserve">fo-
                <lb/>
              ramenigitur eſt modulus, quoniam ingreditur in metiendis balistæ partibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s2222" xml:space="preserve">ſimiliter intelligitur id, quod ſe-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.054-02" xlink:href="note-514.01.054-02a" xml:space="preserve">20</note>
              quitur, { nauibus, interſcalmio, } quægræce dipaichi: </s>
              <s xml:id="echoid-s2223" xml:space="preserve">in uauibus metiendis ex ſpacio, quod eſt inter remos
                <lb/>
              interſcalmium dictum, ſumitur modulus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2224" xml:space="preserve">menſura illa, forte a duobus cubitis ſic dictum. </s>
              <s xml:id="echoid-s2225" xml:space="preserve">legitur autem in
                <lb/>
              aliquibus codicibus dichiſim, est autem dijax, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2226" xml:space="preserve">dijchiſis gubernaculi pars illa, qu
                <unsure/>
              anſa dicitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2227" xml:space="preserve">cuius
                <lb/>
              menſura ex interſcalmio ſumitur: </s>
              <s xml:id="echoid-s2228" xml:space="preserve">ſed obſeruauimus in triremibus interſcalmio partes omnes triremis
                <lb/>
              menſurari, ac ut inductionem abſoluamus, dicimus cum Vitr.</s>
              <s xml:id="echoid-s2229" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s2230" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Item</emph>
              cæterorum operum in membris inuenitur ſymmetriarum ratiocinatio. </s>
              <s xml:id="echoid-s2231" xml:space="preserve">Decor autem eſt
                <lb/>
              emendatus operis aſpectus probatus rebus compoſitis cum authoritate.</s>
              <s xml:id="echoid-s2232" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s2233" xml:space="preserve">Videtur Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s2234" xml:space="preserve">ornamentum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2235" xml:space="preserve">pulchritudinem quandam operis non diſſimilem ab eurithmia diffinire,
                <lb/>
              cum dicit decorem eſſe emendatum operis aſpectum; </s>
              <s xml:id="echoid-s2236" xml:space="preserve">ſed ſi quis conſideret ea, quæ ſequuntur, Decorum po-
                <lb/>
              tius diffinire uidetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2237" xml:space="preserve">dum dicit, {Probatus rebus compoſitis cum authoritate, } & </s>
              <s xml:id="echoid-s2238" xml:space="preserve">dum triplicem deco-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.054-03" xlink:href="note-514.01.054-03a" xml:space="preserve">30</note>
              rem eſſe dicit: </s>
              <s xml:id="echoid-s2239" xml:space="preserve">ſed quia ubi eſt decorum, ibietiam decor, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2240" xml:space="preserve">pulchritudo quædam ineſt: </s>
              <s xml:id="echoid-s2241" xml:space="preserve">ideo τὸ κόσμιον-
                <lb/>
              τὶτ{οῦ} {πρ}έπουτος, ideſt decorem, pro decoro poſuit. </s>
              <s xml:id="echoid-s2242" xml:space="preserve">Eſt enim decorum decentia quædam rebus, perſonis, locis,
                <lb/>
              ſiue in agendo, ſiue in loquendo accommodata: </s>
              <s xml:id="echoid-s2243" xml:space="preserve">quale autem ſit in Architectura decorum, ex ſequenti di-
                <lb/>
              uiſione percipietur.</s>
              <s xml:id="echoid-s2244" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s2245" xml:space="preserve">Is perficitur ſtatione, qui græce θεματισμὸς dicitur, ſeu conſuetudine, aut natura: </s>
              <s xml:id="echoid-s2246" xml:space="preserve">Statione cum Ioui
                <lb/>
              fulguratori, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2247" xml:space="preserve">cœlo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2248" xml:space="preserve">Soli, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2249" xml:space="preserve">Lunæ, ædificia ſub diuo hypetraq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2250" xml:space="preserve">conſtituuntur: </s>
              <s xml:id="echoid-s2251" xml:space="preserve">horum enim deo-
                <lb/>
              rum & </s>
              <s xml:id="echoid-s2252" xml:space="preserve">ſpecies, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2253" xml:space="preserve">effectus in aperto mundo atq; </s>
              <s xml:id="echoid-s2254" xml:space="preserve">lucenti præſentes uidemus: </s>
              <s xml:id="echoid-s2255" xml:space="preserve">Mineruæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2256" xml:space="preserve">Marti, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2257" xml:space="preserve">
                <lb/>
              Herculi ædes Doricæ fient, his enim dijs propter uirtutem ſine delicijs conſtitui decet. </s>
              <s xml:id="echoid-s2258" xml:space="preserve">Veneri,
                <lb/>
              Floræ, Proſerpinæ, fontium nimphis Corinthio genere conſtitutæ aptas uidebuntur habere proprie-
                <lb/>
              tates. </s>
              <s xml:id="echoid-s2259" xml:space="preserve">quod his dijs propter teneritatem graciliora, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2260" xml:space="preserve">florida, folijsq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2261" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s2262" xml:space="preserve">uolutis ornata opera facta au-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.054-04" xlink:href="note-514.01.054-04a" xml:space="preserve">40</note>
              gere uidebuntur iuſtum decorem. </s>
              <s xml:id="echoid-s2263" xml:space="preserve">Iunoni, Dianæ, Libero patri, cæterisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2264" xml:space="preserve">dijs, qui eadem ſunt ſimi-
                <lb/>
              litudine, ſi ædes Ionicæ conſtruerentur, habita erit ratio mediocritatis, quod & </s>
              <s xml:id="echoid-s2265" xml:space="preserve">ab ſeuero more Do-
                <lb/>
              ricorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2266" xml:space="preserve">a teneritate Corinthiorum, temperabitur earum inſtitutio proprietatis.</s>
              <s xml:id="echoid-s2267" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s2268" xml:space="preserve">Cum Decorum ſit apta rerum proprietas, ratione triplici perficitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2269" xml:space="preserve">Statione, conſuetudine, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2270" xml:space="preserve">natura;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s2271" xml:space="preserve">decor in ſtatione eſt apta collocatio operis iuſta naturæ proprietatem illius rei, cuius gratia opus constituitur: </s>
              <s xml:id="echoid-s2272" xml:space="preserve">
                <lb/>
              In conſuetudine est obſeruata uſu partium decentia: </s>
              <s xml:id="echoid-s2273" xml:space="preserve">in natura eſt electio loci, uel rei, quæ a naturæ condi-
                <lb/>
              tionibus dignitatem parit. </s>
              <s xml:id="echoid-s2274" xml:space="preserve">Exemplis confirmat uel potius explicat hunc decorem Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s2275" xml:space="preserve">tam in ſacris, quàm
                <lb/>
              in profanis operibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s2276" xml:space="preserve">θεματισμὸς & </s>
              <s xml:id="echoid-s2277" xml:space="preserve">locum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2278" xml:space="preserve">habitum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2279" xml:space="preserve">statum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2280" xml:space="preserve">religionem quandam ſignificat. </s>
              <s xml:id="echoid-s2281" xml:space="preserve">ſi ex
                <lb/>
              his omnibus ſignificationibus aliud quid permixtum concipiemus, certe decorem, qui ſtatione perficitur, in-
                <lb/>
              telligemus primum in loco, nam in aperto loco, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2282" xml:space="preserve">ſubdio Iouij, Soli, Lunæq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2283" xml:space="preserve">templa ædificari debent. </s>
              <s xml:id="echoid-s2284" xml:space="preserve">Dein-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.054-05" xlink:href="note-514.01.054-05a" xml:space="preserve">50</note>
              de in habitu, habitus deorum diuerſi diuerſa templorum genera requirunt, ſeueri alij ſunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2285" xml:space="preserve">ueneratio-
                <lb/>
              ne quadam ſoliditateq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2286" xml:space="preserve">naturæ inſignes, ut Minerua, Mars, Hercules; </s>
              <s xml:id="echoid-s2287" xml:space="preserve">alij teneritate & </s>
              <s xml:id="echoid-s2288" xml:space="preserve">iuuentute quadam
                <lb/>
              florentes, ut Venus, Flora, Proſerpina: </s>
              <s xml:id="echoid-s2289" xml:space="preserve">alij medio ſtatu inter utroſque ponuntur, ut Iuno, Diana, Bac-
                <lb/>
              chus, ſingulis ædificia conuenientia ſunt aptanda: </s>
              <s xml:id="echoid-s2290" xml:space="preserve">ſeueritatem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2291" xml:space="preserve">ſoliditatem præfert Doricum genus: </s>
              <s xml:id="echoid-s2292" xml:space="preserve">tene
                <lb/>
              ritudinem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2293" xml:space="preserve">floriditatem, Corinthium: </s>
              <s xml:id="echoid-s2294" xml:space="preserve">mediocritatem, Ionicum: </s>
              <s xml:id="echoid-s2295" xml:space="preserve">in his omnibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2296" xml:space="preserve">status & </s>
              <s xml:id="echoid-s2297" xml:space="preserve">religio quæ
                <lb/>
              dam ineſt, ita ut θεματισμὸς hæc omnia complectatur: </s>
              <s xml:id="echoid-s2298" xml:space="preserve">nostris autem temporibus non deeſt occaſio huius deco-
                <lb/>
              ris obſeruandi, licet falſis dijs non ædificemus. </s>
              <s xml:id="echoid-s2299" xml:space="preserve">Viri enim Dei amici qui in gloria confirmati ſunt tanquàm cœ-
                <lb/>
              li ſidera alia alijs in ſplendore differentia, a nobis propria, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2300" xml:space="preserve">merita quadam ueneratione coluntur, quorum
                <lb/>
              memoriam templorum ædificatione conſeruamus. </s>
              <s xml:id="echoid-s2301" xml:space="preserve">Templa huiuſmodi Vitruuiano exemplo retinere ſuum deco
                <lb/>
              rem facile poterunt, cum ad uitam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2302" xml:space="preserve">mores eorum dum in terris agebant, reſpiciemus. </s>
              <s xml:id="echoid-s2303" xml:space="preserve">Austeritas igitur
                <lb/>
              eorum, qui in ſolitudinibus aſpere, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2304" xml:space="preserve">dure uitam ducebant, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2305" xml:space="preserve">corpus ieiunijs, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2306" xml:space="preserve">uigilijs macerabant Dorico
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.054-06" xlink:href="note-514.01.054-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>