Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of figures

< >
[1] CVM PRIVILEGIIS.
[Figure 2]
[Figure 3]
[4] CARrATIDES.
[5] PERS AE CAPTIVI.
[6] 12 3 16
[7] PIANTA ICHN OGRA PHIAPRONAO
[8] Pars ubi eſt I. orthographia est, ubiuero O. ſciographia.I O
[9] a b. recta.d c. flexa.e. angulirecti.f. anguli obtuſi.o. anguli acuti.h.i.K. circulus.g h i. diametros.g k. radius.g. centrum.l. m.n. arcus inte ger.L m. chorda.n p. ſagitta.r. arcus diminu-tus.f. arcus compoſi-tus. a b d c e f o h i k g l m n L p r
[10] Turris diſpoſito in parte interiori.A. ſucula uectibus reducta, quæ catenam continet, a quatignorum capita ſiiſpenduntur, in centroB. Tigna autem ueluti incumbis impoſita ex altera parte non ſunt clauis affixa, ſed ſuperpoſita ut ſuculæ redu- ctione poſſint ſine impeditione relaxari. ſuper ea tigna fit tabulatus.G. prominentia a turri tignorum capi- ta pro contignatione & itineribus in interioribus partibus.C. tabulatus.D. murus interior.E. Mœnia.F. mœniorum planitia.K I. eraſsitudines.H. ſcala admuri conſcenſum. A B G C D E F K I H L R
[11] † Oriens.P. Occidens.O. Auster.T. Septentrio.G. Aquilo.G. Affricus.M. CaurusS. Eurus.T. Foſſa.X. Portæ.Y. Forum.O. Baſilica.I. Viæ.Z. Aggeres. † P O T G G M S T V X Y O I Z
[12] A. dentes ſerræB. pectinata diſpoſitio.C. murad urbem.D. parsmuri exterior.E. agger. A B C D E
[13] H orthographia muri.Diſpoſitio mœiorum.A. opus terrenum.b. f. decuſſationes fibularum.M N. fundamentum, exterius.k l. fundamentum interiusO. r. &p q. longitudo tranſuerſorum fundam entorum pectinatim diſpoſitorum quemadmodum ſerrædentes quaternum pedum.p o. interuallum pectionatim diſpoſitorum interuallorum.e b s. taleæ olea- ginæ uſtulatæ in craſſitudine muri, ad firmitatem. A B f M N k l O r p q o e b s
[14] PASSVS 80piedi 80piedi 50piedi Ziopiedi 60piedi 110 M S I O M W
[15] Tro ſchemate. I.Proſchemate. II.Troſchemate. +.+. Solanus. p. Fauonius, uel Zephirus. T. Septentrio, Aparentias. O. Auſter. M. Caurus. L. Affricus, Lybs,Corus. S. Eurus. G. Aquilo. I. Euro Aquilo. 2. Euro auster. 3. Lybono tus, Auſtro affricus, uſque ad reliquos nomina formare oportet.a. Solanus. b. Septrentrio. c. Fauonius. d. Auſter. e. Eurus. f. Affricus. g. Caurus. h. Aquilo. I. Carbas. K. Boreas. L. Supernas, M. Gallicus. N. Traſcias. O. Corus. T. Circius. Q. Etheſiæ. R. Argeſtes. S. Subueſperus. T. Lybonotus. V. Altanus. X. Leuconotus. T. Vulturnus. Z. Cecias. *. Ornithiæ.A. Alexandria. b. Syene. a d. Gnomon. c. centrum. fbc. & edg. radijſolis. adg. & acb. anguli ſimiles. 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 1 2 3 4 5 6 7 8 S L M G O P X T I k f t o L n h d g w IIII E f e b d a g c X Z Y X V T S R Q P O N M L K I e f h g II d a c b d f A m b e c
[16] reſiculatumtetrudoron didoronincertumpentadoronortoſtulte.emplecton ct iſodomon.diatoni froniatidiatoni froniatiAdiſodomon. LI I 4 4 4 4 4 5 5 5 5 5 5 5
[17] Pollexſafituſafitu doPollex VHusP.dimidP. DimiCapitisPollex unusFactes uHa .F. I .P. I .P. I .P. I .P. I .F. I PI {1/2} .P.I {1/2} Fa: I Fa: unn .F. I .F. X .F. I .F. I .F. I
[18] E. antæ C. Columnæ duæ inter antæs in medio. C. cella. D. Parietes, qui cirecumcludunt celtam. D D @ D B C C E
[19] Frons ſeu Orograpbia ædis in antis.#A.#AntæC. fuſtigiun ſupra columnas duas inter antas in medio poſitas. C A A A A
[20] A. posticum.B. Frons.C. Columnæ contra antas.D. Columnæ in uerſuris.E. Cella.F. Parietes cellam concludentes.
[21] Frons a posticoA. potest accommodari, ut ex proſtylo fiat ampbyprostylos.C. Columnæcontra antas.D. Columnæ in verſuris.F. Fastigium.G. Valuæ. F G C D C A C C D
[22] E. Posticum.D. Frons.F. pronaum dicitur.G. alæ, & ambulatio.H. Cella.I. Portæ.L. Parietes. E G I G L H L I P D
[23] ORTHOGRAPHIA TERIPTEROS.
[24] VESTIGIVM DIPTEROS.PIANTA ICHN OGRAPHIAPRONAO
[25] I. Orthographia.O. Sciographia dipteros. I O
[26] A. Ara. B. C. ſpatium ſine tecto. D. Valuarum locus in proao, & poſtico. e. colum-næinferiores ſupra quas aliæ columnæ f. g. duplex ordo columnarum extra parietes cellæ.H. pronaum uel posticum. I. loca ſtatuarum. L. Gradus. A B C f g e e e e D H L
[27] ORTOGRAPHIA HYTETHROS.
[Figure 28]
[29] VESTIGIVM TEMPLI CVM PODIO.
[30] LATVS TEMPII CVM PODIO.
< >
page |< < (24) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div86" type="section" level="2" n="41">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s2422" xml:space="preserve">
                <pb o="24" file="514.01.056" n="56" rhead="LIBER"/>
              commoditatem, Decor honeſtatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s2423" xml:space="preserve">Iconomia reſpicit diſtributionem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2424" xml:space="preserve">iustitiam quandam partium ſed
                <lb/>
              hæc ex ſuperioribus ſatis ſunt manifeſta.</s>
              <s xml:id="echoid-s2425" xml:space="preserve"/>
            </p>
          </div>
          <div xml:id="echoid-div106" type="section" level="2" n="42">
            <head xml:id="echoid-head43" style="it" xml:space="preserve">De partibus Architecturæ in priuatorum & publicorum ædi-
              <lb/>
            ficiorum distributionibus, & Gnomonices, & ma-
              <lb/>
            chinationis. # Cap. III.</head>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s2426" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Artes</emph>
              ipſius Architecturæ ſunt tres, Aedificatio Gnomonice. </s>
              <s xml:id="echoid-s2427" xml:space="preserve">Machinatio: </s>
              <s xml:id="echoid-s2428" xml:space="preserve">Aedifica-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.056-01" xlink:href="note-514.01.056-01a" xml:space="preserve">10</note>
              tio autem diuiſa eſt bipartito, è quibus una eſt mœnium, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2429" xml:space="preserve">communium operum in pu
                <lb/>
              blicis locis collocatio, altera eſt priuatorum ædificiorum explicatio. </s>
              <s xml:id="echoid-s2430" xml:space="preserve">Publicorum autem
                <lb/>
              diſtributiones ſunt tres, è quibus una eſt defenſionis, alia religionis, tertia opportunita-
                <lb/>
              tis. </s>
              <s xml:id="echoid-s2431" xml:space="preserve">Defenſionis eſt murorum, turriumq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s2432" xml:space="preserve">, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2433" xml:space="preserve">portarum ratio ad hoſtium impetus perpetuo repellen-
                <lb/>
              dos excogitata; </s>
              <s xml:id="echoid-s2434" xml:space="preserve">Religionis deorum immortalium fanorum, ædiumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2435" xml:space="preserve">ſacrarum collocatio. </s>
              <s xml:id="echoid-s2436" xml:space="preserve">Opportu
                <lb/>
              nitatis omnium locorum ad uſum publicum diſpoſitio: </s>
              <s xml:id="echoid-s2437" xml:space="preserve">uti portus, fora, porticus, balnea, theatra,
                <lb/>
              inambulationes, cæteraq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s2438" xml:space="preserve">, quæ ijſdem rationibus in publicis deſignantur locis. </s>
              <s xml:id="echoid-s2439" xml:space="preserve">Hæc autem ita fie
                <lb/>
              ri debent, ut habeatur ratio firmitatis, utilitatis, uenuſtatis. </s>
              <s xml:id="echoid-s2440" xml:space="preserve">Firmitatis erit habita ratio, cum fuerit
                <lb/>
              fundamentorum ad ſolidum depreſsio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2441" xml:space="preserve">ex quaque materia copiarum ſine auaritia diligens ele-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.056-02" xlink:href="note-514.01.056-02a" xml:space="preserve">20</note>
              ctio: </s>
              <s xml:id="echoid-s2442" xml:space="preserve">Vtilitatis autem emendata & </s>
              <s xml:id="echoid-s2443" xml:space="preserve">ſine impeditione, uſu locorum, diſpoſitio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2444" xml:space="preserve">ad regiones ſui cu-
                <lb/>
              iuſcunque generis apta & </s>
              <s xml:id="echoid-s2445" xml:space="preserve">commoda diſtributio. </s>
              <s xml:id="echoid-s2446" xml:space="preserve">Venuſtatis autem, cum fuerit ſpecies grata, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2447" xml:space="preserve">ele-
                <lb/>
              gans, membrorumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2448" xml:space="preserve">commenſus iuſtas habeat ſymmetriarum rationes.</s>
              <s xml:id="echoid-s2449" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s2450" xml:space="preserve">Nunc præſtandum est quod ſupra polliciti ſumus; </s>
              <s xml:id="echoid-s2451" xml:space="preserve">Architecturæ ſcilicet partes inueniendæ ſunt: </s>
              <s xml:id="echoid-s2452" xml:space="preserve">partes in-
                <lb/>
              telligo non fabricæ, ædificij, ſed partes huius tractationis & </s>
              <s xml:id="echoid-s2453" xml:space="preserve">artis: </s>
              <s xml:id="echoid-s2454" xml:space="preserve">nam cum ſupra expoſitum ſit, quæ ſpe-
                <lb/>
              cies, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2455" xml:space="preserve">quæ forma mente concipienda ſit, quidq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2456" xml:space="preserve">in animo Architecti prius ineſſe debeat, nunc dicendum
                <lb/>
              in quibus rebus exterius exprimenda ſit forma illa ſpeciesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2457" xml:space="preserve">interna: </s>
              <s xml:id="echoid-s2458" xml:space="preserve">nam ordinare, diſponere, diſtribuere,
                <lb/>
              metiri, decorare, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2459" xml:space="preserve">uenustare ſunt ex eorum numero, quæ per ſe eſſe non poſſunt, aliquid enim extet opor
                <lb/>
              tet, quod ordinemus, diſponamus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2460" xml:space="preserve">reliquis rebus perficiamus, nam ( ut diximus ) Ars habitus eſt dire-
                <lb/>
              ctor operum: </s>
              <s xml:id="echoid-s2461" xml:space="preserve">Triplex igitur Architecturæ ſubiecta wateries. </s>
              <s xml:id="echoid-s2462" xml:space="preserve">Aedificatio, Gnomonica, Machinatio: </s>
              <s xml:id="echoid-s2463" xml:space="preserve">In his
                <lb/>
              tribus ordinatio, distributio, ſymmetria, decor, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2464" xml:space="preserve">uenustas artis eſt collocanda Aedificationem abſoluit pri
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.056-03" xlink:href="note-514.01.056-03a" xml:space="preserve">30</note>
              mo, tertio, quarto, quinto, ſexto, ſeptimo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2465" xml:space="preserve">octauo libro: </s>
              <s xml:id="echoid-s2466" xml:space="preserve">Gn omonicam nono: </s>
              <s xml:id="echoid-s2467" xml:space="preserve">Machinationem decimo:
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s2468" xml:space="preserve">Aedificatio duplex, aut enim publicorum explicatio est. </s>
              <s xml:id="echoid-s2469" xml:space="preserve">Publica, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2470" xml:space="preserve">communia opera tripartita intelligun-
                <lb/>
              tur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2471" xml:space="preserve">Sunt enim aut defenſionis, aut religionis, aut opportunitatis: </s>
              <s xml:id="echoid-s2472" xml:space="preserve">nam ſecuritas hoſtes, religio Deum, oppor
                <lb/>
              tunitas ciues reſpicit, quæſola, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2473" xml:space="preserve">maxima ſunt hominibus ex rebus neceſſarijs. </s>
              <s xml:id="echoid-s2474" xml:space="preserve">Defenſio mœnia, oppida,
                <lb/>
              propugnacula, uias, portas conſiderat, de quibus primo libro agitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2475" xml:space="preserve">Religio templa, ædesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2476" xml:space="preserve">ſacras, de qui
                <lb/>
              bus tertio & </s>
              <s xml:id="echoid-s2477" xml:space="preserve">quarto: </s>
              <s xml:id="echoid-s2478" xml:space="preserve">opportunitas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2479" xml:space="preserve">commoditas forum, curiam, baſilicas, theatra, porticus, ambulatio-
                <lb/>
              nes, portus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2480" xml:space="preserve">huiuſmodi, de quibus libro quinto. </s>
              <s xml:id="echoid-s2481" xml:space="preserve">Priuatam uerò uniuerſam rationem ſequentes libri expli
                <lb/>
              cant, ornamentaq; </s>
              <s xml:id="echoid-s2482" xml:space="preserve">ædificiorum ſeptimo libro explicantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2483" xml:space="preserve">Octauo autem aquarum ductus exponuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2484" xml:space="preserve">At-
                <lb/>
              que hæc est uniuerſalis Vitruuianæ tractationis explicatio. </s>
              <s xml:id="echoid-s2485" xml:space="preserve">Cæterum nos altius uniuerſum negotium repeten
                <lb/>
              tes, integram totius Architecturæ ſpeciem ante oculos ponemus. </s>
              <s xml:id="echoid-s2486" xml:space="preserve">Quoniam ergo ſcire arbitramur, cum cau-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.056-04" xlink:href="note-514.01.056-04a" xml:space="preserve">40</note>
              ſas cognoſcimus: </s>
              <s xml:id="echoid-s2487" xml:space="preserve">Quot ſunt cauſarum genera quærendum eſt: </s>
              <s xml:id="echoid-s2488" xml:space="preserve">quiquid igitur factum eſt ab aliquo factum est,
                <lb/>
              ex aliqua re, ad aliquem finem, aliqua forma, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2489" xml:space="preserve">ſpecie. </s>
              <s xml:id="echoid-s2490" xml:space="preserve">Effecta res igitur quatuor babet cauſas: </s>
              <s xml:id="echoid-s2491" xml:space="preserve">effectri-
                <lb/>
              cem, quam & </s>
              <s xml:id="echoid-s2492" xml:space="preserve">agentem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2493" xml:space="preserve">motricem appellant, finem, formam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2494" xml:space="preserve">materiem: </s>
              <s xml:id="echoid-s2495" xml:space="preserve">Architectum formauimus
                <lb/>
              agentem ornatum illis dotibus, quas ſupra enumerauimus. </s>
              <s xml:id="echoid-s2496" xml:space="preserve">Formam quoque totius artis expreßimus, eamq́;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s2497" xml:space="preserve">diximus ex Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s2498" xml:space="preserve">conſtare, ordinatione, diſpoſitione, ſymmetria, decore, uenustate, diſtributione. </s>
              <s xml:id="echoid-s2499" xml:space="preserve">Finis iam
                <lb/>
              manifestus est, omnis enim ars ad finem uitæ utilem, tendit. </s>
              <s xml:id="echoid-s2500" xml:space="preserve">Vtilitas igitur finis est uniuerſalis omnium ar-
                <lb/>
              tefactorum. </s>
              <s xml:id="echoid-s2501" xml:space="preserve">Materies artis eſt uel ad neceſſitatem uel ad modum, uel ad iucunditatem referenda: </s>
              <s xml:id="echoid-s2502" xml:space="preserve">neceßita
                <lb/>
              tem abſoluit Aedificatio, modum machinatio, iucunditatem Gnomonica. </s>
              <s xml:id="echoid-s2503" xml:space="preserve">Totius ædificationis formam hoc
                <lb/>
              modo explicabimus.</s>
              <s xml:id="echoid-s2504" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s2505" xml:space="preserve">Cum natura comparatum ſit ut ſinguli ſingula, aut aliqua, nullus omnia poſſit, indigentia homines una
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.056-05" xlink:href="note-514.01.056-05a" xml:space="preserve">50</note>
              compulit, ac in unum cætum congregauit: </s>
              <s xml:id="echoid-s2506" xml:space="preserve">hinc ſocietas illa, quæ ciuitas appellatur, quæ multitudo eſt
                <lb/>
              quædam utilitatis cauſa in locum unum congregata. </s>
              <s xml:id="echoid-s2507" xml:space="preserve">Hanc multitudinem uniuerſam poſſumus conſiderare,
                <lb/>
              uel ea ratione, qua multitudo eſt, uel quatenus in ea aliquis excellat, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2508" xml:space="preserve">præſtet: </s>
              <s xml:id="echoid-s2509" xml:space="preserve">ſi multitudinem uniuerſam
                <lb/>
              reſpicie mus, pro eius ſalute & </s>
              <s xml:id="echoid-s2510" xml:space="preserve">ſecuritate, urbem illi condemus munitam mœnijs, propugnaculis, foſſa, ualloq́;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s2511" xml:space="preserve">pro commoditate, uias, pontes, cloacas, angiportus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2512" xml:space="preserve">huiuſmodi, quæ ad omnium commoda pertinent: </s>
              <s xml:id="echoid-s2513" xml:space="preserve">ſi
                <lb/>
              uero præſtantes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2514" xml:space="preserve">excellentes ex ea multitudine deligamus, inueniemus alios digniores, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2515" xml:space="preserve">potentiores eſſe
                <lb/>
              alios minus dignos, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2516" xml:space="preserve">potentes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2517" xml:space="preserve">inter dignos potentesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2518" xml:space="preserve">unum, aut plures: </s>
              <s xml:id="echoid-s2519" xml:space="preserve">ſi unus, aut electione aliorum
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s2520" xml:space="preserve">legitime præerit ille, aut ui & </s>
              <s xml:id="echoid-s2521" xml:space="preserve">contra leges; </s>
              <s xml:id="echoid-s2522" xml:space="preserve">ſi legitime præſit, princeps verus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2523" xml:space="preserve">legitimus; </s>
              <s xml:id="echoid-s2524" xml:space="preserve">ſi uiolenter
                <lb/>
              tyrannus perfidus appellabitur: </s>
              <s xml:id="echoid-s2525" xml:space="preserve">intuitu finis utrique Architectus propriæ ædificationis rationem habere
                <lb/>
              debet: </s>
              <s xml:id="echoid-s2526" xml:space="preserve">Principi Regiam, Tyranno. </s>
              <s xml:id="echoid-s2527" xml:space="preserve">Arcem conſtruet: </s>
              <s xml:id="echoid-s2528" xml:space="preserve">inter digniores, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2529" xml:space="preserve">potentiores, alij diuino cultui, ac reli-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.056-06" xlink:href="note-514.01.056-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>