Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Page concordance

< >
Scan Original
121 89
122 90
123 91
124 92
125 93
126 94
127 95
128 96
129 97
130 98
131 99
132 100
133 101
134 102
135 103
136 104
137 105
138 106
139 107
140 108
141 109
142 110
143 111
144 112
145 113
146 114
147 115
148 116
149 117
150 118
< >
page |< < (26) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div106" type="section" level="2" n="42">
            <pb o="26" file="514.01.058" n="58" rhead="LIBER"/>
          </div>
          <div xml:id="echoid-div111" type="section" level="2" n="43">
            <head xml:id="echoid-head44" style="it" xml:space="preserve">De electione locorum ſalubrium & quæ obſint ſalubritati & unde
              <lb/>
            lumina capiantur. # Cap. IIII.</head>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s2663" xml:space="preserve">IN ipſis uero mœnibus ea erunt principia, Primum electio loci ſaluberrimi. </s>
              <s xml:id="echoid-s2664" xml:space="preserve">Is autem erit
                <lb/>
              excelſus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2665" xml:space="preserve">non nebuloſus, non pruinoſus, regionesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2666" xml:space="preserve">cœli ſpectans neque æſtuoſas, ne-
                <lb/>
              que frigidas, ſed temperatas, deinde ſi euitabitur paluſtris uicinitas. </s>
              <s xml:id="echoid-s2667" xml:space="preserve">Cum enim au-
                <lb/>
              ræ matutinæ cum Sole oriente ad oppidum peruenient, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2668" xml:space="preserve">ijs ortę nebulæ adiungentur,
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.058-01" xlink:href="note-514.01.058-01a" xml:space="preserve">10</note>
              ſpiritusq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2669" xml:space="preserve">beſtiarum paluſtrium uenenatos cum nebula mixtos in habitatorum corpora flatus ſpargẽt,
                <lb/>
              efficient locum peſtilentem. </s>
              <s xml:id="echoid-s2670" xml:space="preserve">Item ſi ſecundum mare erunt mœnia, ſpectabuntq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2671" xml:space="preserve">ad meridiem, aut
                <lb/>
              ad occidentem non erunt ſalubria, quia per æſtatem cœlum meridianum Sole exoriente caleſcit, me-
                <lb/>
              ridie ardet. </s>
              <s xml:id="echoid-s2672" xml:space="preserve">Item quòd ſpectat ad occidentem, Sole exorto tepeſcit, meridie calet, ueſpere feruet.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s2673" xml:space="preserve">Igitur mutationibus caloris, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2674" xml:space="preserve">refrigerationis corpora, quæ in ijs locis ſunt, uitiantur.</s>
              <s xml:id="echoid-s2675" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s2676" xml:space="preserve">Aggreditur hic ædificationem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2677" xml:space="preserve">partem, quæ in publicis operibus collocatur, huius quoque publico-
                <lb/>
              rum operum collocationis particulam ſumit, eam ſcilicet quæ ad defenſionem pertinet, quod primo libro ab-
                <lb/>
              ſoluit, his capitibus primo eligit locum, ubi mœnia ſunt ponenda; </s>
              <s xml:id="echoid-s2678" xml:space="preserve">poſtea de fundamentis turrium, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2679" xml:space="preserve">muro-
                <lb/>
              rum. </s>
              <s xml:id="echoid-s2680" xml:space="preserve">Inde ad diuiſionem operum, quæ intra muros ſunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2681" xml:space="preserve">eorum diſpoſitionem præcepta comparat, hinc com
                <lb/>
              munibus locis propriam poſitionem diſtribuit, ac totum defenſionis opus abſoluit, in electione locorum decor;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s2682" xml:space="preserve">in fundamentis firmitas, in diſtributione, utilitas conſideratur: </s>
              <s xml:id="echoid-s2683" xml:space="preserve">Decor naturalis in electione locorum ſalubrium
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.058-02" xlink:href="note-514.01.058-02a" xml:space="preserve">20</note>
              ponitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2684" xml:space="preserve">Sex ea ſunt, quæ ædificantes conſiderare debent. </s>
              <s xml:id="echoid-s2685" xml:space="preserve">Primum eſt regio, ſitusq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2686" xml:space="preserve">uniuerſus ad cœli partes
                <lb/>
              comparatus, alterum eſt area, certaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2687" xml:space="preserve">regionis pars muris præcingenda; </s>
              <s xml:id="echoid-s2688" xml:space="preserve">tertium eſt areæ, ſoliq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2689" xml:space="preserve">deſcriptio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2690" xml:space="preserve">
                <lb/>
              commenſus, distributioq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s2691" xml:space="preserve">: hinc illud quod a ſolo erigitur ſiue murus, ſiue paries, ſiue columnatio ſit. </s>
              <s xml:id="echoid-s2692" xml:space="preserve">Deinde
                <lb/>
              quicquid tegumenti loco imponitur ſeu contignatio, ſeu fornix, ſeu testudo, ſeu tectum ſit. </s>
              <s xml:id="echoid-s2693" xml:space="preserve">Poſtremum eſt adi-
                <lb/>
              tus quilibet, quo res, hominesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2694" xml:space="preserve">tranſeunt, ſiue fauces, ſiue ianuæ, ſeu lumina ſint, Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s2695" xml:space="preserve">ab ipſa regione or-
                <lb/>
              ditur, deq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2696" xml:space="preserve">ſalubrium locrum electione loquitur: </s>
              <s xml:id="echoid-s2697" xml:space="preserve">Maxima enim locorum uirtus eſt, aerisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2698" xml:space="preserve">etenim
                <lb/>
              generationis principium eſt locus tanquam pater. </s>
              <s xml:id="echoid-s2699" xml:space="preserve">Affecta enim regio cœli qualitatibus uim maximam re-
                <lb/>
              bus præstat: </s>
              <s xml:id="echoid-s2700" xml:space="preserve">unde illud a phyſicis dictum res eo loci, ubi naſcuntur, facile conſeruari. </s>
              <s xml:id="echoid-s2701" xml:space="preserve">Aer autem nobiſcum
                <lb/>
              ſemper eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s2702" xml:space="preserve">hunc ſpiritu haurimus, ab eo refrigerium cordis, ab eo uita pendet, cum orco paciſcitur, qui pe-
                <lb/>
              ſtilentem locum eligit. </s>
              <s xml:id="echoid-s2703" xml:space="preserve">De regione igitur primum eſt diſſerendum. </s>
              <s xml:id="echoid-s2704" xml:space="preserve">Regio qualitates quaſdam habet, quarum
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.058-03" xlink:href="note-514.01.058-03a" xml:space="preserve">30</note>
              quædam manifeſtæ ſunt; </s>
              <s xml:id="echoid-s2705" xml:space="preserve">quædam occultæ, ex omnibus nonnullæ bonæ ſunt, nonnullæ noxiæ: </s>
              <s xml:id="echoid-s2706" xml:space="preserve">noxiæ cognitis
                <lb/>
              bonis dignoſcuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2707" xml:space="preserve">Ex bonis & </s>
              <s xml:id="echoid-s2708" xml:space="preserve">manifestis quædam commodis ſeruiunt, ut agrifertilitas, aquarum, fructuum,
                <lb/>
              paſcuorum copia, flumina, portus & </s>
              <s xml:id="echoid-s2709" xml:space="preserve">huiuſmodi, per quæ facile importari merces, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2710" xml:space="preserve">exportari poſſint, vicino-
                <lb/>
              rum quoque bonorum propinquitas. </s>
              <s xml:id="echoid-s2711" xml:space="preserve">Quædam ſalubritati: </s>
              <s xml:id="echoid-s2712" xml:space="preserve">tum quia aqu as habent mobiles, perſpicuas, non
                <lb/>
              uiſcoſas, odore, colore, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2713" xml:space="preserve">ſapore carentes, tum quia uentos noxios, quemadmodum ſunt frigentes, aut calen-
                <lb/>
              tes nimium, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2714" xml:space="preserve">qui flant a locis peſtilentibus, uitare poſſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s2715" xml:space="preserve">Aer quoque purus, purgatus, peruius, perfla-
                <lb/>
              bilis, uniformis qualias eſt nota optimæ regionis, occultæ qualitates ab humanis, diuinis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2716" xml:space="preserve">naturalibus
                <lb/>
              rebus ſumuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s2717" xml:space="preserve">Genium enim loci diuinum quid afferre uidetur, cauſam cœlo damus proprietatis & </s>
              <s xml:id="echoid-s2718" xml:space="preserve">fortu-
                <lb/>
              nælocorum. </s>
              <s xml:id="echoid-s2719" xml:space="preserve">Natura quoque ſuas habet uires in regionibus, nam plantas alit proceras, fructiferas quas ſo-
                <lb/>
              lum educat, ſol ornat, imber recreat. </s>
              <s xml:id="echoid-s2720" xml:space="preserve">Animalia multa utriuſque ſexus carnes optimi ſaporis habentia, homi-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.058-04" xlink:href="note-514.01.058-04a" xml:space="preserve">40</note>
              nes ſani, hilares, iucundiq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2721" xml:space="preserve">pulchri, ac diuturnæ uitæ ſalubritatis inditia præbent: </s>
              <s xml:id="echoid-s2722" xml:space="preserve">cum uero merces, fructusq́;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s2723" xml:space="preserve">immarceſcentes diu ſeruantur, ædificiaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2724" xml:space="preserve">neque ſalſedine corrumpuntur, neque uentis uitiantur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2725" xml:space="preserve">reliqua ho
                <lb/>
              minum opera elaborata neque rubiginem contrahunt, neque ſitu deturpantur, temperiem loci admirabilem
                <lb/>
              oſtendunt; </s>
              <s xml:id="echoid-s2726" xml:space="preserve">Vitru. </s>
              <s xml:id="echoid-s2727" xml:space="preserve">uniuerſum hunc locum ita diſtribuit, ut quæ ſint loca ſalubria, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2728" xml:space="preserve">inſalubria oſtendat, poſtea
                <lb/>
              rationem afferat eorum, quæ dixit pulcherrima digrßione, inde inditia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2729" xml:space="preserve">experimenta ſalubritatis locorum
                <lb/>
              affert, ac demum exemplis confirmat, quæ ſuperius attulerit, omnia in eo facilia ſunt, nec indigent accura-
                <lb/>
              tiori explicatione. </s>
              <s xml:id="echoid-s2730" xml:space="preserve">Multa inuenies apud Albertum de ſalubritate locorum libro primo cap. </s>
              <s xml:id="echoid-s2731" xml:space="preserve">tertio, quarto
                <lb/>
              quinto, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2732" xml:space="preserve">ſexto, Cæterum Vitru. </s>
              <s xml:id="echoid-s2733" xml:space="preserve">locorum ſalubritatem, a cœlo, a loco, ab aere, ab aquis deſumit. </s>
              <s xml:id="echoid-s2734" xml:space="preserve">A cœlo
                <lb/>
              cum dicit. </s>
              <s xml:id="echoid-s2735" xml:space="preserve">{Regionesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2736" xml:space="preserve">cœli ſpectans neque æſtuoſas, neque frigidas, ſed temperatas } a loco cum dicit. </s>
              <s xml:id="echoid-s2737" xml:space="preserve">
                <lb/>
              {Is autem erit excelſus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2738" xml:space="preserve">non nebuloſus neque pruinoſus } locum autem intelligit affectum qualitate aliqua: </s>
              <s xml:id="echoid-s2739" xml:space="preserve">
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.058-05" xlink:href="note-514.01.058-05a" xml:space="preserve">50</note>
              ab aere, cum dicit. </s>
              <s xml:id="echoid-s2740" xml:space="preserve">{ deinde ſi euitabitur, paluſtris uicinitas } ab aquis cum dicit, { Item ſi ſecundum mare
                <lb/>
              erunt mœnia, ſpectabuntq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s2741" xml:space="preserve">ad meridiem,} & </s>
              <s xml:id="echoid-s2742" xml:space="preserve">reliqua. </s>
              <s xml:id="echoid-s2743" xml:space="preserve">Fuſius medici de regionum temperamentis tractare ſo-
                <lb/>
              lent, lege Galenum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2744" xml:space="preserve">alios. </s>
              <s xml:id="echoid-s2745" xml:space="preserve">Probat autem uitiari corpora mutationibus caloris, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2746" xml:space="preserve">refrigerationis.</s>
              <s xml:id="echoid-s2747" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s2748" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Haec</emph>
              autem licet animaduertere etiam ex his, quæ non ſunt animalia, in cellis enim uinarijs te-
                <lb/>
              ctis lumina nemo capit a meridie, ſed a ſeptentrione, quod ea regio nullo tempore mutationes reci-
                <lb/>
              pit, ſed eſt firma perpetuo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2749" xml:space="preserve">immutabilis, ideo etiam & </s>
              <s xml:id="echoid-s2750" xml:space="preserve">granaria, quæ ad Solis curſum ſpectant,
                <lb/>
              bonitatem citò mutant, obſoniaq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s2751" xml:space="preserve">, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2752" xml:space="preserve">poma, quæ non in ea cœli parte ponuntur, quæ eſt auerſa, a So-
                <lb/>
              lis curſu, non diu ſeruantur, nam ſemper calor, cum excoquit a rebus firmitatem eripit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2753" xml:space="preserve">uaporibus
                <lb/>
              feruidis exugendo naturales uirtutes diſſoluit eas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s2754" xml:space="preserve">feruore molleſcentes efficit imbecilles, ut etiam
                <lb/>
              in ferro animaduertimus, quod quamuis natura ſit durum, in fornacibus ab ignis uapore percalefa-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.058-06" xlink:href="note-514.01.058-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>