5826LIBER
De electione locorum ſalubrium & quæ obſint ſalubritati & unde
lumina capiantur. # Cap. IIII.
lumina capiantur. # Cap. IIII.
IN ipſis uero mœnibus ea erunt principia, Primum electio loci ſaluberrimi.
Is autem erit
excelſus, & non nebuloſus, non pruinoſus, regionesq́; cœli ſpectans neque æſtuoſas, ne-
que frigidas, ſed temperatas, deinde ſi euitabitur paluſtris uicinitas. Cum enim au-
ræ matutinæ cum Sole oriente ad oppidum peruenient, & ijs ortę nebulæ adiungentur,
1110 ſpiritusq́; beſtiarum paluſtrium uenenatos cum nebula mixtos in habitatorum corpora flatus ſpargẽt,
efficient locum peſtilentem. Item ſi ſecundum mare erunt mœnia, ſpectabuntq́; ad meridiem, aut
ad occidentem non erunt ſalubria, quia per æſtatem cœlum meridianum Sole exoriente caleſcit, me-
ridie ardet. Item quòd ſpectat ad occidentem, Sole exorto tepeſcit, meridie calet, ueſpere feruet.
Igitur mutationibus caloris, & refrigerationis corpora, quæ in ijs locis ſunt, uitiantur.
excelſus, & non nebuloſus, non pruinoſus, regionesq́; cœli ſpectans neque æſtuoſas, ne-
que frigidas, ſed temperatas, deinde ſi euitabitur paluſtris uicinitas. Cum enim au-
ræ matutinæ cum Sole oriente ad oppidum peruenient, & ijs ortę nebulæ adiungentur,
1110 ſpiritusq́; beſtiarum paluſtrium uenenatos cum nebula mixtos in habitatorum corpora flatus ſpargẽt,
efficient locum peſtilentem. Item ſi ſecundum mare erunt mœnia, ſpectabuntq́; ad meridiem, aut
ad occidentem non erunt ſalubria, quia per æſtatem cœlum meridianum Sole exoriente caleſcit, me-
ridie ardet. Item quòd ſpectat ad occidentem, Sole exorto tepeſcit, meridie calet, ueſpere feruet.
Igitur mutationibus caloris, & refrigerationis corpora, quæ in ijs locis ſunt, uitiantur.
Aggreditur hic ædificationem, &
partem, quæ in publicis operibus collocatur, huius quoque publico-
rum operum collocationis particulam ſumit, eam ſcilicet quæ ad defenſionem pertinet, quod primo libro ab-
ſoluit, his capitibus primo eligit locum, ubi mœnia ſunt ponenda; poſtea de fundamentis turrium, & muro-
rum. Inde ad diuiſionem operum, quæ intra muros ſunt, & eorum diſpoſitionem præcepta comparat, hinc com
munibus locis propriam poſitionem diſtribuit, ac totum defenſionis opus abſoluit, in electione locorum decor;
in fundamentis firmitas, in diſtributione, utilitas conſideratur: Decor naturalis in electione locorum ſalubrium
2220 ponitur. Sex ea ſunt, quæ ædificantes conſiderare debent. Primum eſt regio, ſitusq́; uniuerſus ad cœli partes
comparatus, alterum eſt area, certaq́; regionis pars muris præcingenda; tertium eſt areæ, ſoliq́; deſcriptio, &
commenſus, distributioq́; : hinc illud quod a ſolo erigitur ſiue murus, ſiue paries, ſiue columnatio ſit. Deinde
quicquid tegumenti loco imponitur ſeu contignatio, ſeu fornix, ſeu testudo, ſeu tectum ſit. Poſtremum eſt adi-
tus quilibet, quo res, hominesq́; tranſeunt, ſiue fauces, ſiue ianuæ, ſeu lumina ſint, Vitr. ab ipſa regione or-
ditur, deq́; ſalubrium locrum electione loquitur: Maxima enim locorum uirtus eſt, aerisq́; etenim
generationis principium eſt locus tanquam pater. Affecta enim regio cœli qualitatibus uim maximam re-
bus præstat: unde illud a phyſicis dictum res eo loci, ubi naſcuntur, facile conſeruari. Aer autem nobiſcum
ſemper eſt. hunc ſpiritu haurimus, ab eo refrigerium cordis, ab eo uita pendet, cum orco paciſcitur, qui pe-
ſtilentem locum eligit. De regione igitur primum eſt diſſerendum. Regio qualitates quaſdam habet, quarum
3330 quædam manifeſtæ ſunt; quædam occultæ, ex omnibus nonnullæ bonæ ſunt, nonnullæ noxiæ: noxiæ cognitis
bonis dignoſcuntur. Ex bonis & manifestis quædam commodis ſeruiunt, ut agrifertilitas, aquarum, fructuum,
paſcuorum copia, flumina, portus & huiuſmodi, per quæ facile importari merces, & exportari poſſint, vicino-
rum quoque bonorum propinquitas. Quædam ſalubritati: tum quia aqu as habent mobiles, perſpicuas, non
uiſcoſas, odore, colore, & ſapore carentes, tum quia uentos noxios, quemadmodum ſunt frigentes, aut calen-
tes nimium, & qui flant a locis peſtilentibus, uitare poſſunt. Aer quoque purus, purgatus, peruius, perfla-
bilis, uniformis qualias eſt nota optimæ regionis, occultæ qualitates ab humanis, diuinis, & naturalibus
rebus ſumuntur. Genium enim loci diuinum quid afferre uidetur, cauſam cœlo damus proprietatis & fortu-
nælocorum. Natura quoque ſuas habet uires in regionibus, nam plantas alit proceras, fructiferas quas ſo-
lum educat, ſol ornat, imber recreat. Animalia multa utriuſque ſexus carnes optimi ſaporis habentia, homi-
4440 nes ſani, hilares, iucundiq́; pulchri, ac diuturnæ uitæ ſalubritatis inditia præbent: cum uero merces, fructusq́;
immarceſcentes diu ſeruantur, ædificiaq́; neque ſalſedine corrumpuntur, neque uentis uitiantur, & reliqua ho
minum opera elaborata neque rubiginem contrahunt, neque ſitu deturpantur, temperiem loci admirabilem
oſtendunt; Vitru. uniuerſum hunc locum ita diſtribuit, ut quæ ſint loca ſalubria, & inſalubria oſtendat, poſtea
rationem afferat eorum, quæ dixit pulcherrima digrßione, inde inditia, & experimenta ſalubritatis locorum
affert, ac demum exemplis confirmat, quæ ſuperius attulerit, omnia in eo facilia ſunt, nec indigent accura-
tiori explicatione. Multa inuenies apud Albertum de ſalubritate locorum libro primo cap. tertio, quarto
quinto, & ſexto, Cæterum Vitru. locorum ſalubritatem, a cœlo, a loco, ab aere, ab aquis deſumit. A cœlo
cum dicit. {Regionesq́; cœli ſpectans neque æſtuoſas, neque frigidas, ſed temperatas } a loco cum dicit.
{Is autem erit excelſus, & non nebuloſus neque pruinoſus } locum autem intelligit affectum qualitate aliqua:
5550 ab aere, cum dicit. { deinde ſi euitabitur, paluſtris uicinitas } ab aquis cum dicit, { Item ſi ſecundum mare
erunt mœnia, ſpectabuntq́; ad meridiem,} & reliqua. Fuſius medici de regionum temperamentis tractare ſo-
lent, lege Galenum, & alios. Probat autem uitiari corpora mutationibus caloris, & refrigerationis.
rum operum collocationis particulam ſumit, eam ſcilicet quæ ad defenſionem pertinet, quod primo libro ab-
ſoluit, his capitibus primo eligit locum, ubi mœnia ſunt ponenda; poſtea de fundamentis turrium, & muro-
rum. Inde ad diuiſionem operum, quæ intra muros ſunt, & eorum diſpoſitionem præcepta comparat, hinc com
munibus locis propriam poſitionem diſtribuit, ac totum defenſionis opus abſoluit, in electione locorum decor;
in fundamentis firmitas, in diſtributione, utilitas conſideratur: Decor naturalis in electione locorum ſalubrium
2220 ponitur. Sex ea ſunt, quæ ædificantes conſiderare debent. Primum eſt regio, ſitusq́; uniuerſus ad cœli partes
comparatus, alterum eſt area, certaq́; regionis pars muris præcingenda; tertium eſt areæ, ſoliq́; deſcriptio, &
commenſus, distributioq́; : hinc illud quod a ſolo erigitur ſiue murus, ſiue paries, ſiue columnatio ſit. Deinde
quicquid tegumenti loco imponitur ſeu contignatio, ſeu fornix, ſeu testudo, ſeu tectum ſit. Poſtremum eſt adi-
tus quilibet, quo res, hominesq́; tranſeunt, ſiue fauces, ſiue ianuæ, ſeu lumina ſint, Vitr. ab ipſa regione or-
ditur, deq́; ſalubrium locrum electione loquitur: Maxima enim locorum uirtus eſt, aerisq́; etenim
generationis principium eſt locus tanquam pater. Affecta enim regio cœli qualitatibus uim maximam re-
bus præstat: unde illud a phyſicis dictum res eo loci, ubi naſcuntur, facile conſeruari. Aer autem nobiſcum
ſemper eſt. hunc ſpiritu haurimus, ab eo refrigerium cordis, ab eo uita pendet, cum orco paciſcitur, qui pe-
ſtilentem locum eligit. De regione igitur primum eſt diſſerendum. Regio qualitates quaſdam habet, quarum
3330 quædam manifeſtæ ſunt; quædam occultæ, ex omnibus nonnullæ bonæ ſunt, nonnullæ noxiæ: noxiæ cognitis
bonis dignoſcuntur. Ex bonis & manifestis quædam commodis ſeruiunt, ut agrifertilitas, aquarum, fructuum,
paſcuorum copia, flumina, portus & huiuſmodi, per quæ facile importari merces, & exportari poſſint, vicino-
rum quoque bonorum propinquitas. Quædam ſalubritati: tum quia aqu as habent mobiles, perſpicuas, non
uiſcoſas, odore, colore, & ſapore carentes, tum quia uentos noxios, quemadmodum ſunt frigentes, aut calen-
tes nimium, & qui flant a locis peſtilentibus, uitare poſſunt. Aer quoque purus, purgatus, peruius, perfla-
bilis, uniformis qualias eſt nota optimæ regionis, occultæ qualitates ab humanis, diuinis, & naturalibus
rebus ſumuntur. Genium enim loci diuinum quid afferre uidetur, cauſam cœlo damus proprietatis & fortu-
nælocorum. Natura quoque ſuas habet uires in regionibus, nam plantas alit proceras, fructiferas quas ſo-
lum educat, ſol ornat, imber recreat. Animalia multa utriuſque ſexus carnes optimi ſaporis habentia, homi-
4440 nes ſani, hilares, iucundiq́; pulchri, ac diuturnæ uitæ ſalubritatis inditia præbent: cum uero merces, fructusq́;
immarceſcentes diu ſeruantur, ædificiaq́; neque ſalſedine corrumpuntur, neque uentis uitiantur, & reliqua ho
minum opera elaborata neque rubiginem contrahunt, neque ſitu deturpantur, temperiem loci admirabilem
oſtendunt; Vitru. uniuerſum hunc locum ita diſtribuit, ut quæ ſint loca ſalubria, & inſalubria oſtendat, poſtea
rationem afferat eorum, quæ dixit pulcherrima digrßione, inde inditia, & experimenta ſalubritatis locorum
affert, ac demum exemplis confirmat, quæ ſuperius attulerit, omnia in eo facilia ſunt, nec indigent accura-
tiori explicatione. Multa inuenies apud Albertum de ſalubritate locorum libro primo cap. tertio, quarto
quinto, & ſexto, Cæterum Vitru. locorum ſalubritatem, a cœlo, a loco, ab aere, ab aquis deſumit. A cœlo
cum dicit. {Regionesq́; cœli ſpectans neque æſtuoſas, neque frigidas, ſed temperatas } a loco cum dicit.
{Is autem erit excelſus, & non nebuloſus neque pruinoſus } locum autem intelligit affectum qualitate aliqua:
5550 ab aere, cum dicit. { deinde ſi euitabitur, paluſtris uicinitas } ab aquis cum dicit, { Item ſi ſecundum mare
erunt mœnia, ſpectabuntq́; ad meridiem,} & reliqua. Fuſius medici de regionum temperamentis tractare ſo-
lent, lege Galenum, & alios. Probat autem uitiari corpora mutationibus caloris, & refrigerationis.
Haec autem licet animaduertere etiam ex his, quæ non ſunt animalia, in cellis enim uinarijs te-
ctis lumina nemo capit a meridie, ſed a ſeptentrione, quod ea regio nullo tempore mutationes reci-
pit, ſed eſt firma perpetuo, & immutabilis, ideo etiam & granaria, quæ ad Solis curſum ſpectant,
bonitatem citò mutant, obſoniaq́; , & poma, quæ non in ea cœli parte ponuntur, quæ eſt auerſa, a So-
lis curſu, non diu ſeruantur, nam ſemper calor, cum excoquit a rebus firmitatem eripit, & uaporibus
feruidis exugendo naturales uirtutes diſſoluit eas, & feruore molleſcentes efficit imbecilles, ut etiam
in ferro animaduertimus, quod quamuis natura ſit durum, in fornacibus ab ignis uapore percalefa-
6660
ctis lumina nemo capit a meridie, ſed a ſeptentrione, quod ea regio nullo tempore mutationes reci-
pit, ſed eſt firma perpetuo, & immutabilis, ideo etiam & granaria, quæ ad Solis curſum ſpectant,
bonitatem citò mutant, obſoniaq́; , & poma, quæ non in ea cœli parte ponuntur, quæ eſt auerſa, a So-
lis curſu, non diu ſeruantur, nam ſemper calor, cum excoquit a rebus firmitatem eripit, & uaporibus
feruidis exugendo naturales uirtutes diſſoluit eas, & feruore molleſcentes efficit imbecilles, ut etiam
in ferro animaduertimus, quod quamuis natura ſit durum, in fornacibus ab ignis uapore percalefa-
6660