6533PRIMVS.
Rotundæ turres quacunque parte uel ariete, uel alia machina percutiantur,#ftrmiores ſunt quàm quadra
tæ nam ea figura pluribus partibus, tanquàm cuneis constat, cuneorum natura ad centrum adacta ſolidior
efficitur: obfirmant enim ſe ſe mutuo cuneadæ rœ quælibet, & quo magis in eas impellas eo ſolidiores efficiun-
tur. Cæerum his temporibus alius uſits eſt. quemadmodum dicam. Turrium igitur præcepta ſunt bæ, quæ quæ dicta
ſunt, quæſic breuiter colligere poſſumus. Turres aut conſiderantur ea parte, qua reſpiciunt hoſtes, & ſic
primum præceptum est, ut proyciantur in partem exterorem: aut conſiderantur ea parte, qua reſpiciunt hoſtes, & ſic
uitatem, ſic aliud præceptum est de earum muro diuidendo, & contignatione mobili congiungendo: aut conſi
derantur, ut mutuo inter ſe ſe habent, & ſic de interuallo unius ad alteram dictum eſt, aut demum conſideran
tur in ſe quælibet, & ſic defigura earum orbiculari uel multorum angulorum eſt dictum. #Quæ omnia ſubie-
1110 cta figura demonftrat.
tæ nam ea figura pluribus partibus, tanquàm cuneis constat, cuneorum natura ad centrum adacta ſolidior
efficitur: obfirmant enim ſe ſe mutuo cuneadæ rœ quælibet, & quo magis in eas impellas eo ſolidiores efficiun-
tur. Cæerum his temporibus alius uſits eſt. quemadmodum dicam. Turrium igitur præcepta ſunt bæ, quæ quæ dicta
ſunt, quæſic breuiter colligere poſſumus. Turres aut conſiderantur ea parte, qua reſpiciunt hoſtes, & ſic
primum præceptum est, ut proyciantur in partem exterorem: aut conſiderantur ea parte, qua reſpiciunt hoſtes, & ſic
uitatem, ſic aliud præceptum est de earum muro diuidendo, & contignatione mobili congiungendo: aut conſi
derantur, ut mutuo inter ſe ſe habent, & ſic de interuallo unius ad alteram dictum eſt, aut demum conſideran
tur in ſe quælibet, & ſic defigura earum orbiculari uel multorum angulorum eſt dictum. #Quæ omnia ſubie-
1110 cta figura demonftrat.
Item munitiones muri turriumq́ aggeribus coniunctæ maxime tutiores#ſunt, quòd neque arie-
tes, neque ſuffo ſsiones, neque machinæ cæterę eis ualent nocere.
tes, neque ſuffo ſsiones, neque machinæ cæterę eis ualent nocere.
Obſeruatum eſt non tam muri craſsitudinem, quàm aggeris, &
ierreni congestionem apud muros, eos#tu-
tos reddere. nam quod machinæ, ſuffoſsionesq́ crehrisictibus muros concutiant mainfeftum eſt. #Sed ſi agge-
ris quoque ratio habeatur, murusq́ crebris ictibus muros concutiant manifeſtum eſt. #Sed ſi agge-
ger tanquàm muri humerus eſſe. hinc præcipit Vitr. ut munitiones muri, turriumq́ aggeribus coniungantur.
Sed animaduertendum puto aggeremnon ſolum intelligi terræ ſaxorumq́; congeriem, ſed etiam repletionem ſoſ
ſæ, ualliq́, uel alterius cuiuſcunque loci excauati, in quo exaggeramus,#Agger autem Vitruuianus nibil
aliud eſt niſi repletio mterualli, quod eſt inter duos muros, incamiſciatam Itali uocant. #Agger uero, quo
2220 noſtri utuntur, terraplenum, aut ſpaltum dicunt, eſt enim terræ ſubactæ aggeratio quædam parte interiori ad
euitandos ſumptus, & muniendos muros accommodata: non enim putant oportere duplicem eſſe murum, ſed
una fronte contenti, partem, quæciues reſpicit, aggere ampliſsimo bene muniunt, & inter aggerem murulos
quoſdam præſeripto ſpatio claudunt, quos ſperones uel contrafortes uocant, terrenum enim opus pondere pre-
mens murulos illos, tanquàm anterides, & eriſmata, continet murum ne facile prorual.
tos reddere. nam quod machinæ, ſuffoſsionesq́ crehrisictibus muros concutiant mainfeftum eſt. #Sed ſi agge-
ris quoque ratio habeatur, murusq́ crebris ictibus muros concutiant manifeſtum eſt. #Sed ſi agge-
ger tanquàm muri humerus eſſe. hinc præcipit Vitr. ut munitiones muri, turriumq́ aggeribus coniungantur.
Sed animaduertendum puto aggeremnon ſolum intelligi terræ ſaxorumq́; congeriem, ſed etiam repletionem ſoſ
ſæ, ualliq́, uel alterius cuiuſcunque loci excauati, in quo exaggeramus,#Agger autem Vitruuianus nibil
aliud eſt niſi repletio mterualli, quod eſt inter duos muros, incamiſciatam Itali uocant. #Agger uero, quo
2220 noſtri utuntur, terraplenum, aut ſpaltum dicunt, eſt enim terræ ſubactæ aggeratio quædam parte interiori ad
euitandos ſumptus, & muniendos muros accommodata: non enim putant oportere duplicem eſſe murum, ſed
una fronte contenti, partem, quæciues reſpicit, aggere ampliſsimo bene muniunt, & inter aggerem murulos
quoſdam præſeripto ſpatio claudunt, quos ſperones uel contrafortes uocant, terrenum enim opus pondere pre-
mens murulos illos, tanquàm anterides, & eriſmata, continet murum ne facile prorual.
Sed nonin omnibus locis eſt aggeris ratio facienda, niſi quibus extra murum ex#alto#loco#plano
pedeacceſſus fuerit admœnia oppugnanda.
pedeacceſſus fuerit admœnia oppugnanda.
Maxime offenduntur ciues cum extra muros acceſſus hostium fit ex parte altiori, ſemper enim plus læditur
qui imas partes in pugnando tenet: qua propter Vitr. aggeris rationem eſſe habendamdicit, cum ab excelſio-
ri loco hoſtes oppugnant, quimciues, ubi igitur ex alto loco plano pede acceſſus hoſtium fieri#poteſt, tunc ag
3330 geris ratio eſt habenda. Quarationne uerò agger efficiatur ſecundum Vitr. ſequentibus uerbis explicatur.
qui imas partes in pugnando tenet: qua propter Vitr. aggeris rationem eſſe habendamdicit, cum ab excelſio-
ri loco hoſtes oppugnant, quimciues, ubi igitur ex alto loco plano pede acceſſus hoſtium fieri#poteſt, tunc ag
3330 geris ratio eſt habenda. Quarationne uerò agger efficiatur ſecundum Vitr. ſequentibus uerbis explicatur.
Itaqve in ciuſmodi locis primum foſſæ ſunt faciendæ, latitudinibus, &
altitudinibus quàm am-
pliſsimis, deinde fundamentum muri deprimendum eſt intra alueum foſſæ, & id extruendum eſt intra alueum foſſæ, & id extruendum eſt
ea craſsitudine, ut opus terrenum facile ſuſtineatur. Item interiore parte ſubſtructionis, funda-
mentum diſtans ab exteriore introrſus amplo ſpatio, conſtituendum eſt, ita uti cohortes poſsint quem
admodum in acie inſtructæ ad defendendum ſupra latitudinem aggeris conſiſtere. #Cum autem fun
damenta ita diſtantia intere ſe fuerint conſtituta, tunc inter ea alia tranſuerſa coniuncta, exteriori, & in
teriori fundamento pectinatim diſpoſita, quemadmodum ſerræ dentes ſolent eſſe, collocentur. #Cum
enim ſie erit factum, tunc ita oneris terreni magnitudo diſtributa in paruas partes, neque uniuerſa
pondere premens, poterit ulla ratione extrudere muri ſubſtructiones.
4440pliſsimis, deinde fundamentum muri deprimendum eſt intra alueum foſſæ, & id extruendum eſt intra alueum foſſæ, & id extruendum eſt
ea craſsitudine, ut opus terrenum facile ſuſtineatur. Item interiore parte ſubſtructionis, funda-
mentum diſtans ab exteriore introrſus amplo ſpatio, conſtituendum eſt, ita uti cohortes poſsint quem
admodum in acie inſtructæ ad defendendum ſupra latitudinem aggeris conſiſtere. #Cum autem fun
damenta ita diſtantia intere ſe fuerint conſtituta, tunc inter ea alia tranſuerſa coniuncta, exteriori, & in
teriori fundamento pectinatim diſpoſita, quemadmodum ſerræ dentes ſolent eſſe, collocentur. #Cum
enim ſie erit factum, tunc ita oneris terreni magnitudo diſtributa in paruas partes, neque uniuerſa
pondere premens, poterit ulla ratione extrudere muri ſubſtructiones.
Cum hostes oppugnant, aut ab mferioriparte, ant a ſuperiorioppugnant:
ſi ab inferiori tunc murus facien
dus eſt ea ratione, qua ſupradixit Vitr. ea ſcilicet craſſitudine uti armati bomines ſupra obuiam ue-
nientes alius alium ſine impeditione præterire poſſit. item frontes utræque muri taleis oleagineis uſtula-
tis coniungendæ, ut firmius contineantur. non enim opus eſt inſtructas acies in his locis muros aſcen-
dere. quod ſi a ſuperiori parte oppugnaturi accedunt, tunc murus muniendus est, turres item, atque alia pro
pugnacula fulcienda, hoc modo, quo dicit Vitr. Primum enim foſſæ ampliſſimæ ſunt faciendæ, nam prohibe-
bitur acceſſus ad muros latitudine, atque altitudine foſſarum. deinde duplex murus conſtruendus eſt, utriuſ-
que autemratio fundationis eadem erit: nam fundamentum deprimendum eſt intra alueum foſſæ, & extruen
dum latius, & craſſius quàm murus, qui ſupra iderit futurus, nam ita requirit fundamentorum ratio, quem
admodum ſuperiori capite dictum eſt, & opus terrenum facilius ſuſtinebitur. #Erecta hac muri fronte, quæ
hoſtes reſpicit, & ſupra foſſam elata, conſtruenda est altera frons pàrteriori a priori plurimum diſtans,
5550 naminter ambas frontes exaggerandum eſt, & ſupra aggerem instruendæ ſunt acies repugnatium. #Erectis
frontibus, uel fundatis potius, fundamenta utraque ſunt colliganda, & quaſi connectenda alijs fundamentis
tranſuerſis, quæ ab una ad aliam frontem procurrant, ita diſpoſita, quem admodum ſerræ dentes ac pectina-
tim, ut firmius utroſque muros contineant, ac aggeris pondus inter ſe diſtribuant, ita ut ſubſtructio nihil pati
poſſit. Calcato igitur terreno opere & ſolidato, murorum frontes continebunt, at uerò obtranſuerſa fundamen
ta premere & extrudere muri ſubſtructiones minime poterit.
dus eſt ea ratione, qua ſupradixit Vitr. ea ſcilicet craſſitudine uti armati bomines ſupra obuiam ue-
nientes alius alium ſine impeditione præterire poſſit. item frontes utræque muri taleis oleagineis uſtula-
tis coniungendæ, ut firmius contineantur. non enim opus eſt inſtructas acies in his locis muros aſcen-
dere. quod ſi a ſuperiori parte oppugnaturi accedunt, tunc murus muniendus est, turres item, atque alia pro
pugnacula fulcienda, hoc modo, quo dicit Vitr. Primum enim foſſæ ampliſſimæ ſunt faciendæ, nam prohibe-
bitur acceſſus ad muros latitudine, atque altitudine foſſarum. deinde duplex murus conſtruendus eſt, utriuſ-
que autemratio fundationis eadem erit: nam fundamentum deprimendum eſt intra alueum foſſæ, & extruen
dum latius, & craſſius quàm murus, qui ſupra iderit futurus, nam ita requirit fundamentorum ratio, quem
admodum ſuperiori capite dictum eſt, & opus terrenum facilius ſuſtinebitur. #Erecta hac muri fronte, quæ
hoſtes reſpicit, & ſupra foſſam elata, conſtruenda est altera frons pàrteriori a priori plurimum diſtans,
5550 naminter ambas frontes exaggerandum eſt, & ſupra aggerem instruendæ ſunt acies repugnatium. #Erectis
frontibus, uel fundatis potius, fundamenta utraque ſunt colliganda, & quaſi connectenda alijs fundamentis
tranſuerſis, quæ ab una ad aliam frontem procurrant, ita diſpoſita, quem admodum ſerræ dentes ac pectina-
tim, ut firmius utroſque muros contineant, ac aggeris pondus inter ſe diſtribuant, ita ut ſubſtructio nihil pati
poſſit. Calcato igitur terreno opere & ſolidato, murorum frontes continebunt, at uerò obtranſuerſa fundamen
ta premere & extrudere muri ſubſtructiones minime poterit.
Deipſo autem muro è qua materia ſtuatur aut perficiatur, ideo non eſt præfiniendum.
quod in
omnibuslocis, quas copias, cas non poſſumus habere, ſed ubi ſunt ſaxa quadrata, ſiue ſilex
ſiue cæmentum, aut coctus later, ſiue crudus, his critutendum. Non enim uti Babylone abundantes
liquidobitumine, pto calce, & arena, & cocto latere factum habent murum, ſic item poſſunt omnes
6660
omnibuslocis, quas copias, cas non poſſumus habere, ſed ubi ſunt ſaxa quadrata, ſiue ſilex
ſiue cæmentum, aut coctus later, ſiue crudus, his critutendum. Non enim uti Babylone abundantes
liquidobitumine, pto calce, & arena, & cocto latere factum habent murum, ſic item poſſunt omnes
6660