Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of figures

< >
[11] † Oriens.P. Occidens.O. Auster.T. Septentrio.G. Aquilo.G. Affricus.M. CaurusS. Eurus.T. Foſſa.X. Portæ.Y. Forum.O. Baſilica.I. Viæ.Z. Aggeres. † P O T G G M S T V X Y O I Z
[12] A. dentes ſerræB. pectinata diſpoſitio.C. murad urbem.D. parsmuri exterior.E. agger. A B C D E
[13] H orthographia muri.Diſpoſitio mœiorum.A. opus terrenum.b. f. decuſſationes fibularum.M N. fundamentum, exterius.k l. fundamentum interiusO. r. &p q. longitudo tranſuerſorum fundam entorum pectinatim diſpoſitorum quemadmodum ſerrædentes quaternum pedum.p o. interuallum pectionatim diſpoſitorum interuallorum.e b s. taleæ olea- ginæ uſtulatæ in craſſitudine muri, ad firmitatem. A B f M N k l O r p q o e b s
[14] PASSVS 80piedi 80piedi 50piedi Ziopiedi 60piedi 110 M S I O M W
[15] Tro ſchemate. I.Proſchemate. II.Troſchemate. +.+. Solanus. p. Fauonius, uel Zephirus. T. Septentrio, Aparentias. O. Auſter. M. Caurus. L. Affricus, Lybs,Corus. S. Eurus. G. Aquilo. I. Euro Aquilo. 2. Euro auster. 3. Lybono tus, Auſtro affricus, uſque ad reliquos nomina formare oportet.a. Solanus. b. Septrentrio. c. Fauonius. d. Auſter. e. Eurus. f. Affricus. g. Caurus. h. Aquilo. I. Carbas. K. Boreas. L. Supernas, M. Gallicus. N. Traſcias. O. Corus. T. Circius. Q. Etheſiæ. R. Argeſtes. S. Subueſperus. T. Lybonotus. V. Altanus. X. Leuconotus. T. Vulturnus. Z. Cecias. *. Ornithiæ.A. Alexandria. b. Syene. a d. Gnomon. c. centrum. fbc. & edg. radijſolis. adg. & acb. anguli ſimiles. 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 1 2 3 4 5 6 7 8 S L M G O P X T I k f t o L n h d g w IIII E f e b d a g c X Z Y X V T S R Q P O N M L K I e f h g II d a c b d f A m b e c
[16] reſiculatumtetrudoron didoronincertumpentadoronortoſtulte.emplecton ct iſodomon.diatoni froniatidiatoni froniatiAdiſodomon. LI I 4 4 4 4 4 5 5 5 5 5 5 5
[17] Pollexſafituſafitu doPollex VHusP.dimidP. DimiCapitisPollex unusFactes uHa .F. I .P. I .P. I .P. I .P. I .F. I PI {1/2} .P.I {1/2} Fa: I Fa: unn .F. I .F. X .F. I .F. I .F. I
[18] E. antæ C. Columnæ duæ inter antæs in medio. C. cella. D. Parietes, qui cirecumcludunt celtam. D D @ D B C C E
[19] Frons ſeu Orograpbia ædis in antis.#A.#AntæC. fuſtigiun ſupra columnas duas inter antas in medio poſitas. C A A A A
[20] A. posticum.B. Frons.C. Columnæ contra antas.D. Columnæ in uerſuris.E. Cella.F. Parietes cellam concludentes.
[21] Frons a posticoA. potest accommodari, ut ex proſtylo fiat ampbyprostylos.C. Columnæcontra antas.D. Columnæ in verſuris.F. Fastigium.G. Valuæ. F G C D C A C C D
[22] E. Posticum.D. Frons.F. pronaum dicitur.G. alæ, & ambulatio.H. Cella.I. Portæ.L. Parietes. E G I G L H L I P D
[23] ORTHOGRAPHIA TERIPTEROS.
[24] VESTIGIVM DIPTEROS.PIANTA ICHN OGRAPHIAPRONAO
[25] I. Orthographia.O. Sciographia dipteros. I O
[26] A. Ara. B. C. ſpatium ſine tecto. D. Valuarum locus in proao, & poſtico. e. colum-næinferiores ſupra quas aliæ columnæ f. g. duplex ordo columnarum extra parietes cellæ.H. pronaum uel posticum. I. loca ſtatuarum. L. Gradus. A B C f g e e e e D H L
[27] ORTOGRAPHIA HYTETHROS.
[Figure 28]
[29] VESTIGIVM TEMPLI CVM PODIO.
[30] LATVS TEMPII CVM PODIO.
[31] FRONS TEMPLI CVM PODIO.
[32] A. Plinthus, laterculus, uel lataſtrum.B. Torus. Stybas, rondbozel. Baſtone.C. ſcotia, cauetto, ſcorza, contrabozel orbiculus, Trochilus.D. Aſtragalus. talus, tondino. talon.E. Quadra, listello, Filetto,F. Apopbygis, annulus, cimbia. E D B A C F
[33] A. Plinthus.B. Torus inferior.O. quadræ.C. Scotia.D. torus ſuperior.E. quadra apophygis.F. apophygis.tt. craſſitudo columnæ. f x F q E D C B I K 3 a 2 1 0 b
[34] A. plinthus.B. ſcotia inferior.B. ſcotia ſuperior.C. torus.D. quadra apophygis.o. centrum apophygis.f. Signum ubi decuſſatio facienda.2. ſupercilium.3 aſtragali. f c b a D C B B A 2
[35] A. abacus.B. quadra abaci.C. latitudo uolutæ.D. canalis.E. cymatium.F. Aſtragalus.G H. Apotbeſis. α ρ ϊ b c οα 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 ρo p q hh d 1 2 4 3 1 2 4 3 m d @ x X @ dA B C D E F G H
[36] e b d f c a
[Figure 37]
[38] A. Trabs, epiſtylium.1. prima faſcia.2. ſecunda faſcia.3. Tertia faſcia.B. cymatium epistylij.C. Zopborus puluinatus.D. cymatium zophori.E. Denticulus.O. Interſectio.F. cymatium denticuli.G. corona.L. Faſtigium.K. tympanum.I. Acroteria.H. ſtmæ. L H g F P E D O D B 3 A 2 1
[Figure 39]
[40] ſi fuerinf commoda ſpacia,.b. coſumen. a. canfenTignorum ca:Pifa ſupra frabem ef frabs ſupra coſumnasſiampſiora ſunt spaciaC. Capteol@ I. AssereſA. ſunt Cantherij.B. Columen.Vbi Hero ampla ſunt ſpatia.C. capreoli.I. Aſſeres.O. Templa.Integra hæc compoſitio, tectum nominatur. a a a a D a a a a c c c c c c c
< >
page |< < (49) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div174" type="section" level="2" n="48">
            <p>
              <s xml:id="echoid-s4441" xml:space="preserve">
                <pb o="49" file="514.01.081" n="81" rhead="SECVNDVS."/>
              ſitania, Aquitania ſcandulis robuſteis, aut ſtramentis. </s>
              <s xml:id="echoid-s4442" xml:space="preserve">Apud nationem Colchourm in ponto propter
                <lb/>
              ſyluarum abundantiam arboribus perptetuis, planis dextra, ac ſiniſtra, in terra poſitis, ſpatio inter ea
                <lb/>
              relicto, quanto arborum longitudines patiunter, collocantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s4443" xml:space="preserve">In extrem is partiubs partibus earum ſupra al-
                <lb/>
              teræ tranſuerſæ, quſae; </s>
              <s xml:id="echoid-s4444" xml:space="preserve">circurmcludunt medium ſpatium habitationis, tuncinſuper alternis trabibus ex
                <lb/>
              quatuor partibus angungulos iugumentantes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4445" xml:space="preserve">ita partietes ex arboribus ſtatuentes ad perpendiculum
                <lb/>
              imarum, educunt ad altitudinem turres, interuallaq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s4446" xml:space="preserve">, quæ relinquuntur propter craſsitudinem mate-
                <lb/>
              riæ ſchidijs, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4447" xml:space="preserve">luto obſtruunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s4448" xml:space="preserve">Item tecta recidentes ad extremos angulos tranſtra traijciunt, grada-
                <lb/>
              tim contrahentes, ita ex quatuor partibus ad altitudinem educunt medio metas, quas & </s>
              <s xml:id="echoid-s4449" xml:space="preserve">fronde, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4450" xml:space="preserve">
                <lb/>
              luto tegentes, efficiunt barbarico more teſtudinata turrium tecta.</s>
              <s xml:id="echoid-s4451" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s4452" xml:space="preserve">Certum ſatis mditium uidetur exterarum gentium uſus ad probandum ædificationem, ab initio buiuſmodi
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.081-01" xlink:href="note-514.01.081-01a" xml:space="preserve">10</note>
              fuiſſe, cuiuſmodi a Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s4453" xml:space="preserve">deſcripta eſt, nam quo artis pulcbritudo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4454" xml:space="preserve">excellentia nondum peruenit, facile eſt,
                <lb/>
              ut ibi, quod eſt naturæ, facile retineatur: </s>
              <s xml:id="echoid-s4455" xml:space="preserve">quod uero natura fit, uniuſmodi fere ſemper, ac ſimile cernitur.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s4456" xml:space="preserve">Quis autem non uidet artes omnes ſuas quaſi ætates habuiſſe. </s>
              <s xml:id="echoid-s4457" xml:space="preserve">pueritiam, adoleſcentiam, uirilitatem quan-
                <lb/>
              dam, ac maturitatem? </s>
              <s xml:id="echoid-s4458" xml:space="preserve">Quemadmodum aliàs de Arhitectura diximus, cuius! erudimenta prioribus ſeculis
                <lb/>
              incepta ſunt, mox in Aſia creuit, adoleuitq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s4459" xml:space="preserve">, cui Græcia uires dedit, Italia dignitatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s4460" xml:space="preserve">Primum igitur ra-
                <lb/>
              tioniconſentaneum est Architecturam ab ijs initijs profectam, quæ neceſſitas bumano generiſtatim oſtendit. </s>
              <s xml:id="echoid-s4461" xml:space="preserve">
                <lb/>
              Quemadmodum legitur in his eße, quæ nuper inuentæſunt, inſulis, ubi caſæ roboribus innixæ, cannis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4462" xml:space="preserve">ui-
                <lb/>
              minibus intextæ ſtramentis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4463" xml:space="preserve">luto contectæ cernuntur, ea tamen ratione, ut magnitudine, pulchritudine,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s4464" xml:space="preserve">commoditate perſonarum dignitati plurimum tribuatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s4465" xml:space="preserve">Hæc a noſtris, ut natura tulit, ita inuenta, ſed
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.081-02" xlink:href="note-514.01.081-02a" xml:space="preserve">20</note>
              poftquam frequentia celebrariea locacaperunt, politioribus lignis, elegantioribus formis ornata conſpiciun-
                <lb/>
              tur. </s>
              <s xml:id="echoid-s4466" xml:space="preserve">Certum eſt igitur in dies artificia, inuentaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4467" xml:space="preserve">hominum ſtudijs augeri. </s>
              <s xml:id="echoid-s4468" xml:space="preserve">Primum igitur quid poſſit natura,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s4469" xml:space="preserve">neceſſitas ostendit, dum cauſam declarat, quæ homines antea diſperſi, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4470" xml:space="preserve">palantes unà congregati ſunt,
                <lb/>
              mox quid conſuetudo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4471" xml:space="preserve">uſus præſtent, argumento a multis nationibus deſumpto, demum quid ars conferat,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s4472" xml:space="preserve">obſeruatio, ſtudiumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4473" xml:space="preserve">demonſtrat: </s>
              <s xml:id="echoid-s4474" xml:space="preserve">A neceſſitate igitur ad commodum, a commodo ad dignitatem peruenit:
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s4475" xml:space="preserve">Naturæ autem arsinnixæ nihil immutat eorum, quæ natura ſiunt, ſed modo quodam politiora, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4476" xml:space="preserve">cultiora red-
                <lb/>
              dit, quemadmodum mira exemplorum uarietate innoteſcit hoc loco. </s>
              <s xml:id="echoid-s4477" xml:space="preserve">{Scandulis robuſteis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4478" xml:space="preserve">ſtramentis.</s>
              <s xml:id="echoid-s4479" xml:space="preserve">}
                <lb/>
              Philander. </s>
              <s xml:id="echoid-s4480" xml:space="preserve">ſcandulis ideſtrobore aſſulatim ſecto. </s>
              <s xml:id="echoid-s4481" xml:space="preserve">Sunt autem ſcandulæ tabellæ uicem tegularum præſtantes,
                <lb/>
              quibus contectam fuiſſe Romam annis. </s>
              <s xml:id="echoid-s4482" xml:space="preserve">470. </s>
              <s xml:id="echoid-s4483" xml:space="preserve">Author eſt Cornelius nepos apud Plin. </s>
              <s xml:id="echoid-s4484" xml:space="preserve">lib. </s>
              <s xml:id="echoid-s4485" xml:space="preserve">16. </s>
              <s xml:id="echoid-s4486" xml:space="preserve">cap. </s>
              <s xml:id="echoid-s4487" xml:space="preserve">10. </s>
              <s xml:id="echoid-s4488" xml:space="preserve">Vidi
                <lb/>
              ego huiuſmodi tabellis tectas domos in Gallia. </s>
              <s xml:id="echoid-s4489" xml:space="preserve">Iſidorus putatnomen eſſe ſortitas a ſcindendo, ſed cur non a
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.081-03" xlink:href="note-514.01.081-03a" xml:space="preserve">30</note>
              ſcandendo, qui enim uidit, qua ratione, alia ſuper aliam imponitur, ſcandere alia ſuper aliam ſquamarum mo
                <lb/>
              ſcandendo, qui enim uidit, quartione aliaſuper aliam imponitur, ſcandere aliaſuper aliam ſquamarum mo
                <lb/>
              re gradatim cognouit, ſiguntur autem ligneis clauis. </s>
              <s xml:id="echoid-s4490" xml:space="preserve">Sunt ueteres quidam codices, ut notat Hermolaus, qui
                <lb/>
              locum Plinij ſupracitatum legant boc modo. </s>
              <s xml:id="echoid-s4491" xml:space="preserve">Scandulam non conſpectam fuiſſe Romæ annis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4492" xml:space="preserve">reliqua. </s>
              <s xml:id="echoid-s4493" xml:space="preserve">In-
                <lb/>
              fra autem ſcandulas fiſſiles dixit Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s4494" xml:space="preserve">ſed hæc alijs. </s>
              <s xml:id="echoid-s4495" xml:space="preserve">{Schidijs.</s>
              <s xml:id="echoid-s4496" xml:space="preserve">} Aſſulalibro duodecimo Cap. </s>
              <s xml:id="echoid-s4497" xml:space="preserve">23. </s>
              <s xml:id="echoid-s4498" xml:space="preserve">Hermo-
                <lb/>
              laus in Plin. </s>
              <s xml:id="echoid-s4499" xml:space="preserve">utitur & </s>
              <s xml:id="echoid-s4500" xml:space="preserve">Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s4501" xml:space="preserve">Sed pro fragmentis quæ marmor arij ex operibus deijciunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s4502" xml:space="preserve">ſciros a Græcis appel-
                <lb/>
              latur. </s>
              <s xml:id="echoid-s4503" xml:space="preserve">Eligno aut ſchidia idem author appellat, ſicuti Epiſchidion pro cuneo. </s>
              <s xml:id="echoid-s4504" xml:space="preserve">id quoque a Græcis tractum.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s4505" xml:space="preserve">In castig ationibus idem. </s>
              <s xml:id="echoid-s4506" xml:space="preserve">Aſſula inquit, id quod Græce Schindalmos uocatur a Dioſcoride in hac deſcriptio-
                <lb/>
              ne calami, unde aſſulatim idem fere quod minutatim Plautus in Captiuis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4507" xml:space="preserve">Menæchmis. </s>
              <s xml:id="echoid-s4508" xml:space="preserve">{Apud natio-
                <lb/>
              nem Colchorũ in Ponto} Paulatim ad meliores modos deducit, nam & </s>
              <s xml:id="echoid-s4509" xml:space="preserve">perpẽdiculo uſam fuiſſe nationem Col-
                <lb/>
              chorum dicit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4510" xml:space="preserve">in Pyramidis formam tecta eduxiſſe teſtatur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4511" xml:space="preserve">politiori ædificandi modo uſam.</s>
              <s xml:id="echoid-s4512" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s4513" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Phryges</emph>
              uero qui campeſtribus locis ſunt habitantes propter inopiam ſyluarum, egentes ma-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.081-04" xlink:href="note-514.01.081-04a" xml:space="preserve">40</note>
              teria eligunt tumulos naturales, eosq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4514" xml:space="preserve">medios ſoſſura exinanientes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4515" xml:space="preserve">itinera perfodientes, dilatant
                <lb/>
              ſpatia quantum natura loci patitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s4516" xml:space="preserve">Inſuperautem ſtipites inter ſe religantes metas effciunt, quas arun
                <lb/>
              dinibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4517" xml:space="preserve">ſtramentis tegentes exaggerant ſupra habitationes maximos grumos e terra: </s>
              <s xml:id="echoid-s4518" xml:space="preserve">ita hyemes
                <lb/>
              calidiſsimas, æſtates frigidiſsimas efficiunt tectorum ratione.</s>
              <s xml:id="echoid-s4519" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s4520" xml:space="preserve">Vidiego huiuſmodimorem in Germania quibuſdam in locis: </s>
              <s xml:id="echoid-s4521" xml:space="preserve">non enim factæ, ſed natæ uidentur caſæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s4522" xml:space="preserve">Gru-
                <lb/>
              mus autem eſt congeſtitiæ terræ globus. </s>
              <s xml:id="echoid-s4523" xml:space="preserve">Multis autem exemplis utitur, ut ad uſus uarios fabricandi perue-
                <lb/>
              niat; </s>
              <s xml:id="echoid-s4524" xml:space="preserve">nam ubi quid natura poſtulat declarauit, ad id tranſit, quod uſus requirit, ut tandem ad artis opus
                <lb/>
              deueniat. </s>
              <s xml:id="echoid-s4525" xml:space="preserve">ſequitur ergo.</s>
              <s xml:id="echoid-s4526" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s4527" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Non</emph>
              nulli ex ulua paluſtri componunt tuguria tecta. </s>
              <s xml:id="echoid-s4528" xml:space="preserve">Apud cæteras quoque gentes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4529" xml:space="preserve">nonnulla
                <lb/>
              loca pari, ſimiliq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4530" xml:space="preserve">ratione caſarum perficiuntur conſtituriones. </s>
              <s xml:id="echoid-s4531" xml:space="preserve">Non minus etiam Maſsilię animad-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.081-05" xlink:href="note-514.01.081-05a" xml:space="preserve">50</note>
              uertere poſſumus ſine tegulis ſubacta cum paleis terra tecta. </s>
              <s xml:id="echoid-s4532" xml:space="preserve">Athenis Areopagi antiquitatis exemplar
                <lb/>
              ad hoc tempus lato tectum. </s>
              <s xml:id="echoid-s4533" xml:space="preserve">item in capitolio commonefacere poteſt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4534" xml:space="preserve">ſignificare mores uetuſtatis
                <lb/>
              Romuli caſa in arce ſacrorum ſtamentis tecta.</s>
              <s xml:id="echoid-s4535" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s4536" xml:space="preserve">In omnibus ferè Vitruuianis exemplis tectorum potius, quàm parietum uſus exponitur, nec ab re quidem
                <lb/>
              tecto enim inducto, ratio finis, ad quem domus ædificatur, apparet, nulla enim alia de cauſa ædes fiunt, mſi
                <lb/>
              ut a Sole, imbribus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4537" xml:space="preserve">tempeſtatibus tuti, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4538" xml:space="preserve">tecti ſimus. </s>
              <s xml:id="echoid-s4539" xml:space="preserve">Vnde factum eſt, ut Philandro quoque placuerit,
                <lb/>
              uniuerſam ferè tectorum rationem breuiter explicare, his uerbis. </s>
              <s xml:id="echoid-s4540" xml:space="preserve">Requiret aliquis ſemel uniuerſam ferè te-
                <lb/>
              gendorum tectorumrationem, quæ aut fuerit, aut nunc in uſu est, explicari. </s>
              <s xml:id="echoid-s4541" xml:space="preserve">Quarenon ab re hic uiſum eſt
                <lb/>
              ſubiungere. </s>
              <s xml:id="echoid-s4542" xml:space="preserve">Tecta tegi animaduertimus ex Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s4543" xml:space="preserve">arundinibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4544" xml:space="preserve">fronde (quod primis hominibus attribuit)
                <lb/>
              ſubactacum paleis terra ( ut Maſſilienſes, ) ſtramentis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4545" xml:space="preserve">ſcandulis ( ut Romani, ) fronde & </s>
              <s xml:id="echoid-s4546" xml:space="preserve">luto, ut natio
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.081-06" xlink:href="note-514.01.081-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>