Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of figures

< >
[21] Frons a posticoA. potest accommodari, ut ex proſtylo fiat ampbyprostylos.C. Columnæcontra antas.D. Columnæ in verſuris.F. Fastigium.G. Valuæ. F G C D C A C C D
[22] E. Posticum.D. Frons.F. pronaum dicitur.G. alæ, & ambulatio.H. Cella.I. Portæ.L. Parietes. E G I G L H L I P D
[23] ORTHOGRAPHIA TERIPTEROS.
[24] VESTIGIVM DIPTEROS.PIANTA ICHN OGRAPHIAPRONAO
[25] I. Orthographia.O. Sciographia dipteros. I O
[26] A. Ara. B. C. ſpatium ſine tecto. D. Valuarum locus in proao, & poſtico. e. colum-næinferiores ſupra quas aliæ columnæ f. g. duplex ordo columnarum extra parietes cellæ.H. pronaum uel posticum. I. loca ſtatuarum. L. Gradus. A B C f g e e e e D H L
[27] ORTOGRAPHIA HYTETHROS.
[Figure 28]
[29] VESTIGIVM TEMPLI CVM PODIO.
[30] LATVS TEMPII CVM PODIO.
[31] FRONS TEMPLI CVM PODIO.
[32] A. Plinthus, laterculus, uel lataſtrum.B. Torus. Stybas, rondbozel. Baſtone.C. ſcotia, cauetto, ſcorza, contrabozel orbiculus, Trochilus.D. Aſtragalus. talus, tondino. talon.E. Quadra, listello, Filetto,F. Apopbygis, annulus, cimbia. E D B A C F
[33] A. Plinthus.B. Torus inferior.O. quadræ.C. Scotia.D. torus ſuperior.E. quadra apophygis.F. apophygis.tt. craſſitudo columnæ. f x F q E D C B I K 3 a 2 1 0 b
[34] A. plinthus.B. ſcotia inferior.B. ſcotia ſuperior.C. torus.D. quadra apophygis.o. centrum apophygis.f. Signum ubi decuſſatio facienda.2. ſupercilium.3 aſtragali. f c b a D C B B A 2
[35] A. abacus.B. quadra abaci.C. latitudo uolutæ.D. canalis.E. cymatium.F. Aſtragalus.G H. Apotbeſis. α ρ ϊ b c οα 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 ρo p q hh d 1 2 4 3 1 2 4 3 m d @ x X @ dA B C D E F G H
[36] e b d f c a
[Figure 37]
[38] A. Trabs, epiſtylium.1. prima faſcia.2. ſecunda faſcia.3. Tertia faſcia.B. cymatium epistylij.C. Zopborus puluinatus.D. cymatium zophori.E. Denticulus.O. Interſectio.F. cymatium denticuli.G. corona.L. Faſtigium.K. tympanum.I. Acroteria.H. ſtmæ. L H g F P E D O D B 3 A 2 1
[Figure 39]
[40] ſi fuerinf commoda ſpacia,.b. coſumen. a. canfenTignorum ca:Pifa ſupra frabem ef frabs ſupra coſumnasſiampſiora ſunt spaciaC. Capteol@ I. AssereſA. ſunt Cantherij.B. Columen.Vbi Hero ampla ſunt ſpatia.C. capreoli.I. Aſſeres.O. Templa.Integra hæc compoſitio, tectum nominatur. a a a a D a a a a c c c c c c c
[41] A B
[42] ... adiectio.G. H. abacus.G. cymatium.I. echinus.K. annuli.L. hypotrachelium.M. aſtragalus.N. apotheſis. S R Q P O G H I K L M N F E D C B A
[43] A. epiſtylium.B. Guttæ.C. regulaD. faſcia.E. femur.F. Canalis.G. Me-topa.H. ſemimetopa.F. E. triglyphus.I. capitulum triglyphi.K. cymatium.L. corona.M. cymatium coronæ.N. tympanum.O P Q. partes faſtigij, quæ reſpon-dent partibus coronæ.R. ſima.S. Acroterium. S R Q P O N M L K I H q F E D C B A
[44] a tilg@iftb metopęmodſusodiaſtiſoſ.tetraſti@oſdiaſtiloſmodolo@exaſtiſo@Striarum modus. c.Centrum quadrati. a.ſiſtiſoſ modvcxaſtilosſiſtiloſtetraſtiloſ b a b a b a a c c c c a a
[45] ICHNOGRAPHIA PROSTRLOS.
[46] ORTHOGRAPHIA PROSTRLOS.
[47] FIGVRA EXA STTLI DORICI.
[48] A B. altitudo ad lacunaria.C. D. luminis altitudo.C. E. luminis latitudo inferior.D F. ſuperior luminis latitudo.C. G. craſſitudo antepagmentorum inferior.D. H. craſſitudo antepagmentorũ ſuperior.I. Supercilium.K. cymatium.M. antepagmentũ.N. hyperthy-ron.O. cymatium Doricum.P. corona plana cum cymatio.Q R. altitudo antepagmenti.S. Tympanum.T. impagines.V. ſcapi cardinales.X. impagines.r. Z. cymatia. A P N K I F D H V Q M Y S T S X E C B R G
[49] I. Corona.f. Ancones.d. hyperthyron.c. folium.e. cymatia.I E. ſcapusg. cymatium.h. replum.A B. Altitudo ad lacunaria.D. corona.G. by-perthyron.H. cymatium.I. prima corſa.K. ſecunda corſa.L. Tertia corſa.M. Tympana.N. impagines.O. ſcapi.C. hyperthyron. r d f e D C C I o o N N g G M M H g N N L K M M I E B
[50] A. corona.O. cymatium Lesbium.P. cymatium Doricum.Q. Hyperthyron.R. Cyma-tium antepagmentorum.S. Aſtragali.T. Prima faſcia.S. ſecunda faſcia.V. Tertia faſcia.X X. ſcapus.Y. cymatium.Z. replum.I. Tympanum.K K. impages. A O p Q R Q X s Q s R s V I s T I I I I K K I I X
< >
page |< < (50) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div174" type="section" level="2" n="48">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s4546" xml:space="preserve">
                <pb o="50" file="514.01.082" n="82" rhead="LIEER"/>
              Colchorum, ) arundinibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4547" xml:space="preserve">ſtramentis, (ut Phryges.) </s>
              <s xml:id="echoid-s4548" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s4549" xml:space="preserve">author Plinius Lib. </s>
              <s xml:id="echoid-s4550" xml:space="preserve">16. </s>
              <s xml:id="echoid-s4551" xml:space="preserve">cap. </s>
              <s xml:id="echoid-s4552" xml:space="preserve">37. </s>
              <s xml:id="echoid-s4553" xml:space="preserve">ait Mauros ma-
                <lb/>
              palia ſua ſcirpis tegere. </s>
              <s xml:id="echoid-s4554" xml:space="preserve">Paulus Diaconus refert Pantheona æreis tegulis tectum, quarum nos in ſummo fornice
                <lb/>
              prægrandis aliquot uidimus. </s>
              <s xml:id="echoid-s4555" xml:space="preserve">Iabolemus iuriſconſultus libro pandectarum quinquageſimo, de uerb. </s>
              <s xml:id="echoid-s4556" xml:space="preserve">ſignifi.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s4557" xml:space="preserve">plumbo tegiindicat, quod receptum etiam nunc est. </s>
              <s xml:id="echoid-s4558" xml:space="preserve">Mei utuntur Lataſtris lapideis, cuius rei inuentorem
                <lb/>
              Bizan Naxium fuiße perhibent, ut tradit in Eliacis Pauſanias, aut tegulis, ijsq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4559" xml:space="preserve">uel planis, uel hamatis
                <lb/>
              cum imbricibus, ſed ita collocatis ut in duobus hamatis ſinguli imbrices inuebantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s4560" xml:space="preserve">Vtuntur & </s>
              <s xml:id="echoid-s4561" xml:space="preserve">cerulei in
                <lb/>
              nigro, lapidis ſectilibus, laminis, cruſtisve: </s>
              <s xml:id="echoid-s4562" xml:space="preserve">is lapis ſerra dentata ut lignum ſecatur aſſulatimq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4563" xml:space="preserve">frangitur, non
                <lb/>
              ut cætera in cæmenta. </s>
              <s xml:id="echoid-s4564" xml:space="preserve">Ardoſiam uocamus. </s>
              <s xml:id="echoid-s4565" xml:space="preserve">Eo autem Muſici, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4566" xml:space="preserve">Algoriſtæ pro abacis utuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s4567" xml:space="preserve">ideſt tabulis,
                <lb/>
              in quibus illi notas uocum, ſonituumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4568" xml:space="preserve">ideſt, Echea, iſtinumeros ſubinde deletiles ducunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s4569" xml:space="preserve">Vid& </s>
              <s xml:id="echoid-s4570" xml:space="preserve">ad Rauen-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.082-01" xlink:href="note-514.01.082-01a" xml:space="preserve">10</note>
              nam ſolido lapide tectam ædem rotundam Diuæ Mariæ, cuius diameter eſſet pedum plus minus triginta ſe-
                <lb/>
              ptem. </s>
              <s xml:id="echoid-s4571" xml:space="preserve">Pauonacea autem, quæ uocantur a Plinio lib. </s>
              <s xml:id="echoid-s4572" xml:space="preserve">36. </s>
              <s xml:id="echoid-s4573" xml:space="preserve">Cap. </s>
              <s xml:id="echoid-s4574" xml:space="preserve">22. </s>
              <s xml:id="echoid-s4575" xml:space="preserve">tegendi genera, pro quo pauimenta ab ali-
                <lb/>
              quibus ſcribitur, a ſimilitudine caudæ pauonum nomen acceperunt , ſectilium ſcilicet lapidum bracteis , lami-
                <lb/>
              nisve alijs ſuper alias ſedentibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4576" xml:space="preserve">inter ſe imbricatis conſtructa, quod & </s>
              <s xml:id="echoid-s4577" xml:space="preserve">ad parietum incruſtationes refer-
                <lb/>
              ri potest, ſectilibus marmorum crustis imbricum modo inter ſe hærentibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s4578" xml:space="preserve"># Nos de ratione uniuerſa tecto-
                <lb/>
              rum ſuo loco exactius. </s>
              <s xml:id="echoid-s4579" xml:space="preserve">dicemus. </s>
              <s xml:id="echoid-s4580" xml:space="preserve">Eſt autem ulua paludi, quod alga. </s>
              <s xml:id="echoid-s4581" xml:space="preserve">mari. </s>
              <s xml:id="echoid-s4582" xml:space="preserve"># Romuli uero caſa eſt illa de qua
                <lb/>
              Virg. </s>
              <s xml:id="echoid-s4583" xml:space="preserve">Aeneidos octauo. </s>
              <s xml:id="echoid-s4584" xml:space="preserve">Romuleasq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4585" xml:space="preserve">recens horrebat regia culmo. </s>
              <s xml:id="echoid-s4586" xml:space="preserve">Horrebat, erat enim in arce ſacrorum,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s4587" xml:space="preserve">stramentis tecta, unde Ouid. </s>
              <s xml:id="echoid-s4588" xml:space="preserve">Faſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s4589" xml:space="preserve">3.</s>
              <s xml:id="echoid-s4590" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s4591" xml:space="preserve">Quæ fuerit noſtri , ſi quæris Regia nati,</s>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s4592" xml:space="preserve">Aſpice de canna , ſtraminibusq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4593" xml:space="preserve">domum.</s>
              <s xml:id="echoid-s4594" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s4595" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Cvm</emph>
              autem quotidie faciendo tritiores manus ad ædificandum perfeciſſent, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4596" xml:space="preserve">ſolertia ingenia
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.082-02" xlink:href="note-514.01.082-02a" xml:space="preserve">20</note>
              exercendo per conſuetudinem ad artes perueniſſent, tum etiam induſtria in animis eorum adiecta, per-
                <lb/>
              fecit, ut qui ſuerunt in ijs ſtudioſiores, fabrosſe eſſe profiterentur.</s>
              <s xml:id="echoid-s4597" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s4598" xml:space="preserve">Vſus, obſeruatio, animaduerſioq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4599" xml:space="preserve">naturæ artem demum peperit, quæ primo statim uocabulo artificem fa-
                <lb/>
              bri nomine inſigniuit, unde faber cuiuſque rei opifex prima institutione dictus est, tecton Grece, unde Archi-
                <lb/>
              tecturæ nomen deductum commune omnibus artificijs . </s>
              <s xml:id="echoid-s4600" xml:space="preserve">Fabriigitur dicebantur, qui ſtudioſiores eſſent, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4601" xml:space="preserve">di-
                <lb/>
              ligentiores opifices: </s>
              <s xml:id="echoid-s4602" xml:space="preserve">ad naturam enim, uſumq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s4603" xml:space="preserve">, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4604" xml:space="preserve">ſolertiam adiungebant in dustriam, quæ uehemens laboris
                <lb/>
              eſt deſiderium, igenij, artisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4605" xml:space="preserve">uſu, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4606" xml:space="preserve">diligentia finis cauſa ad agendum. </s>
              <s xml:id="echoid-s4607" xml:space="preserve">Colligit ergo Vitr.</s>
              <s xml:id="echoid-s4608" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s4609" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Cvm</emph>
              ergo hæcita fuerint primo conſtituta, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4610" xml:space="preserve">natura non ſolum ſenſibus ornauiſſet gentes, quẽ-
                <lb/>
              admodum reliqua animalia, ſed etiam cogitationibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4611" xml:space="preserve">conſilijs armauiſſet mentes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4612" xml:space="preserve">ſubieciſſet cæ-
                <lb/>
              tera animalia ſub poteſtate, tum uero e fabricationibus ædificiorum gradatim progreſsi, ad cæteras
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.082-03" xlink:href="note-514.01.082-03a" xml:space="preserve">30</note>
              artes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4613" xml:space="preserve">diſciplinas e fera, agreſtiq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4614" xml:space="preserve">uita, ad manſuetam perduxerunt humanitatem.</s>
              <s xml:id="echoid-s4615" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s4616" xml:space="preserve">Senſuum adminiculo ad artes peruenere homines, cogitationibus uero, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4617" xml:space="preserve">conſilijs ad ſcienlias, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4618" xml:space="preserve">huma-
                <lb/>
              nitatem . </s>
              <s xml:id="echoid-s4619" xml:space="preserve">Vnde quod dictum eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s4620" xml:space="preserve">{e fabricationibus ædificiorum gradatim progreſſiad cæteras artes, refer-
                <lb/>
              tur ad illud. </s>
              <s xml:id="echoid-s4621" xml:space="preserve">} Non ſolum ſenſibus ornauiſſet gentes, quemadmodum reliqua animalia. </s>
              <s xml:id="echoid-s4622" xml:space="preserve">Et illud { diſciplinas}
                <lb/>
              reſpondet illis uerbo { cogitationibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s4623" xml:space="preserve">} Et illud { e fera, agreſtiq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4624" xml:space="preserve">uita ad manſuetam perduxerunt humani-
                <lb/>
              tatem, } refertur ad illud { Et conſilijs armauiſſet mentes } unde ars , diſciplina , actio his ver-
                <lb/>
              bis explicatur.</s>
              <s xml:id="echoid-s4625" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s4626" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Tvm</emph>
              autem inſtruentes animoſe, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4627" xml:space="preserve">proſpicientes maioribus cogitationibus, ex uarietate artium
                <lb/>
              natis, non caſas, ſed etiam domos fundatas ex lateritijs parietibus, aute lapide ſtructas, materiaq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s4628" xml:space="preserve">, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4629" xml:space="preserve">
                <lb/>
              tegula tectas, perficere cœperunt, deinde obſeruationibus ſtudiorum euagantibus iudicijs, ex incer-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.082-04" xlink:href="note-514.01.082-04a" xml:space="preserve">40</note>
              tis ad certas ſymmetriarum rationes perduxerunt: </s>
              <s xml:id="echoid-s4630" xml:space="preserve">poſteaquam animaduerterunt profuſos eſſc partus
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s4631" xml:space="preserve">natura materiæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4632" xml:space="preserve">abundantem copiam ad ædificationes ab ea comparatam, tractando nutriuerunt
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s4633" xml:space="preserve">auctam per artes ornauerunt uoluptatibus ad elegantiam uitæ.</s>
              <s xml:id="echoid-s4634" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s4635" xml:space="preserve">Ad artem demum & </s>
              <s xml:id="echoid-s4636" xml:space="preserve">magnificentiam, luxumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4637" xml:space="preserve">peruenit humilis paucisq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4638" xml:space="preserve">contenta natura, hoc uis homi-
                <lb/>
              num innata, industriaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4639" xml:space="preserve">effecit, copias ſubminiſtrauit natura, effectus obtinuit appetitus. </s>
              <s xml:id="echoid-s4640" xml:space="preserve">hoc in progreſſu
                <lb/>
              animaduertendaum eſt, quibus uocabulis hanc ſeriem Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s4641" xml:space="preserve">explicauit. </s>
              <s xml:id="echoid-s4642" xml:space="preserve">nam caſarum nomine, tuguriorumq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s4643" xml:space="preserve">,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s4644" xml:space="preserve">huiuſmodi uſus eſt, dum res humiles, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4645" xml:space="preserve">primordia naturæ exponeret, postquam uero ad concertationes,
                <lb/>
              ſtudia, obſeruationesq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4646" xml:space="preserve">oſtendendas peruenit, domos, ædificia, lectaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4647" xml:space="preserve">nominqauit. </s>
              <s xml:id="echoid-s4648" xml:space="preserve">Quare & </s>
              <s xml:id="echoid-s4649" xml:space="preserve">ædificia perfecit,
                <lb/>
              nam perfeciſſe ædificium is uidetur ( ut ait Vulpianus ) qui ita conſumauit, ut iam in uſu eſſe poſſit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4650" xml:space="preserve">eadem
                <lb/>
              ad magnificentiam operum perduxit. </s>
              <s xml:id="echoid-s4651" xml:space="preserve">Tugurij uero appellatione omne ædificium, quod rusticæ rei magis cu-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.082-05" xlink:href="note-514.01.082-05a" xml:space="preserve">50</note>
              ſtodiendæ conuenit, quàm quod urbanis ædibus ſignificatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s4652" xml:space="preserve">Offilius ait, tugurium a tecto tanquam tegula-
                <lb/>
              rium, aliter a tegendo, tanquam tegurium eſſe dictum.</s>
              <s xml:id="echoid-s4653" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s4654" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Igitvr</emph>
              deijs rebus, quæ ſunt in ædificijs ad uſum idoneæ, quibusq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4655" xml:space="preserve">ſint qualitatibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4656" xml:space="preserve">quas ha-
                <lb/>
              beant uirtutes ( ut potero) dicam.</s>
              <s xml:id="echoid-s4657" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s4658" xml:space="preserve">Explicat hoc quoque loco mentem ſuam Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s4659" xml:space="preserve">poſtquam ſatis digreſſus est, ueritus ne recordaremur eorũ,
                <lb/>
              quæ in proæmio dixit de inſtituto, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4660" xml:space="preserve">ordine huius libri, quare & </s>
              <s xml:id="echoid-s4661" xml:space="preserve">illud quoque repetit, addita tamen lucidiori
                <lb/>
              quadam ratione, quæ ex ſuis uerbis facile dignoſcipoteſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s4662" xml:space="preserve">inquit enim quærendi modo.</s>
              <s xml:id="echoid-s4663" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s4664" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Sed</emph>
              ſi quis de ordine huius libri diſputare uoluerit, quod putauerit eum primum inſtitui opor-
                <lb/>
              tuiſſe, ne putet me errauiſſe, ſic reddam rationem. </s>
              <s xml:id="echoid-s4665" xml:space="preserve">Cum corpus Architecturæ ſcriberem primo uo-
                <lb/>
              lumine, putaui quibus eruditionibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4666" xml:space="preserve">diſciplinis eſſet ornata exponere, finireq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4667" xml:space="preserve">terminationibus
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.082-06" xlink:href="note-514.01.082-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>