Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of contents

< >
[1.80.] De Harmonia ſecundum Aristoxeni traditio-nem. # Cap. IIII.
[1.81.] Sequens diagramma ostendit, quæ hactenus a Vitruuio, & a nobis dicta ſunt.
[1.82.] De Theatris uaſis # Cap. V.
[1.83.] De conformatione theatri facienda. # Cap. VI.
[1.84.] THEATRI LATINORVM VESTIGIVM.
[1.85.] De tecto porticus Theatri. Cap. Vll.
[1.86.] De tribus ſcenarum generibus. Cap. VIII.
[1.87.] De porticibus poſt ſcenam, & ambulationibus. Cap. IX.
[1.88.] De balnearum diſpoſitionibus, & partibus. Cap. X.
[1.89.] De palæſtrarum ædiificatione, & xyſtis.#Cap.#XI.
[1.90.] De portubus, & ſtructuris in aqua faciendis. Cap.#XII. VENET AE VRBIS DESCRIPTIO.
[1.91.] M. VITRVVII DE ARCHITECTVRA LIBER SEXTVS. Proœmium.
[1.92.] De diuerſis regionum qualit atibus, & uarijs cœli aſpectibus,
[1.93.] ſecundum quos ſunt ædificia diſponenda.#Cap.#I.
[1.94.] De ædificiorum priuatorum proportionibus, & men-ſuris. cap II
[1.95.] De cauis ædium. Cap. 111.
[1.96.] De atrijs, & alis, & tablinis cum dimenſionibus, & ſym-metrijs eorum. Cap. IIII
[1.97.] ORTHOGR APHIA DOMVS PRIV AT AE.
[1.98.] De triclinijs, exedris, & pinacothecis, & eorum dimen-ſionibus. Cap. V.
[1.99.] De Oecis more Græco. Cap. VI.
[1.100.] Ad quas cœli regiones quæ ædificiorum gener a ſpectare debeant, ut uſui, & ſalubritati ſint idonea. Cap. VII.
[1.101.] De priuatorum, & communium ædificiorum proprijs lociset ge-neribus, ad quaſcunque perſonarum qualitates con- uenientibus. Cap. VIII.
[1.102.] De ruſticorum ædificiorum rationibus, & multarum partium eorum deſcriptionibus, atque uſibus. Cap. IX.
[1.103.] De Græcorum ædificiorum, eorum{q́ue} partium diſpoſ itione,atquediffe-rentibus nominibus ſatis ab It alicis moribus, & uſibus di-ſcrepantibus. Cap. X.
[1.104.] De firmitate, & fundamentis ædificiorum. Cap. XI.
[1.105.] M. VITRVVII DE ARCHITECTVRA LIBER SEPTIMVS. Proœmium.
[1.106.] De Ruderatione commode facienda.
[1.107.] De maceratione calcis adalbaria opera, & tectoria per-ficienda. cap. II
[1.108.] De camerarum diſpoſitione, Trulliſſatione, & tectorio opere. Cap. III.
[1.109.] De politionibus in humidis locis. Cap. IIII.
< >
page |< < (57) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div204" type="section" level="2" n="52">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s5129" xml:space="preserve">
                <pb o="57" file="514.01.089" n="89" rhead="SECVNDVS."/>
              ſtrusturas non pertinet, ſed ad tectoria, uel albaria, de quibus in ſeptimo libro agitiur. </s>
              <s xml:id="echoid-s5130" xml:space="preserve">Calcis igitur proban-
                <lb/>
              dæratio ea eſt, ut materiem primo ſeligamus aptam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5131" xml:space="preserve">idoneam; </s>
              <s xml:id="echoid-s5132" xml:space="preserve">ea autem eſt, ut præduro e lapide, ſpiſſoq́ue,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s5133" xml:space="preserve">albo præſertim fiat. </s>
              <s xml:id="echoid-s5134" xml:space="preserve">hinc colligitur exhauſtos, putreſcentes, areſcentesq́ue lapides reijciendos, madidos itẽ
                <lb/>
              nimis, terroſosq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s5135" xml:space="preserve">non probandos, effectus enim ab ijs fiunt, uſui, ſtructuræq́ue contrarij. </s>
              <s xml:id="echoid-s5136" xml:space="preserve">Cæterum & </s>
              <s xml:id="echoid-s5137" xml:space="preserve">ſilex non
                <lb/>
              aſpernabilis eſt, modo macerata ex eo calx, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5138" xml:space="preserve">diu multumq́ue ſubacta ſit. </s>
              <s xml:id="echoid-s5139" xml:space="preserve">Albam & </s>
              <s xml:id="echoid-s5140" xml:space="preserve">uiuam appellant no-
                <lb/>
              ſtri ex ſilicibus, uelex torrentium globoſoſaxo concoctam calcem. </s>
              <s xml:id="echoid-s5141" xml:space="preserve">Oportet autem pinguem eſſe, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5142" xml:space="preserve">tena-
                <lb/>
              cem , & </s>
              <s xml:id="echoid-s5143" xml:space="preserve">tertia parte ponderis, quàm fuerit eius lapis leuirem. </s>
              <s xml:id="echoid-s5144" xml:space="preserve">Sed alia ex alio lapide confecta ad res diuer-
                <lb/>
              ſas utilior. </s>
              <s xml:id="echoid-s5145" xml:space="preserve">nam in ſtructuris, quæ ex ſpiſſo & </s>
              <s xml:id="echoid-s5146" xml:space="preserve">duriore erit aptior, in tectorijs uero quæ ex lapide fiſtuloſo, po-
                <lb/>
              ſtea docet quomodo permiſcenda eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s5147" xml:space="preserve">{ Cum ea erit extincta tunc materiæ ita miſceatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s5148" xml:space="preserve">} Materiæ ideſt
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.089-01" xlink:href="note-514.01.089-01a" xml:space="preserve">10</note>
              arenæ, miſceatur autem aqua. </s>
              <s xml:id="echoid-s5149" xml:space="preserve">ex arena enim & </s>
              <s xml:id="echoid-s5150" xml:space="preserve">calce intritum fit, maltham noſtri appellant. </s>
              <s xml:id="echoid-s5151" xml:space="preserve">Plin. </s>
              <s xml:id="echoid-s5152" xml:space="preserve">de calce,
                <lb/>
              intrita ( inquit ) quo uetuſtior eo melior, unde & </s>
              <s xml:id="echoid-s5153" xml:space="preserve">in antiquarum ædium legibus inuenitur, ne recentiore tri-
                <lb/>
              ma uteretur redemptor quiſquam. </s>
              <s xml:id="echoid-s5154" xml:space="preserve">Ideoq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s5155" xml:space="preserve">nulla tectoria eorum rimæ fædauere. </s>
              <s xml:id="echoid-s5156" xml:space="preserve">Sedmenſura diuerſa, ſi arena
                <lb/>
              ſit foßilis, uel ſluuialis, uel marina, ut ait Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s5157" xml:space="preserve">Coquitur autem lapis in calcem horis non minus ſexaginta.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s5158" xml:space="preserve">{ Si quis teſtam tuſam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5159" xml:space="preserve">ſuccretam, } Idest cribratam, per incerniculum enim tranſire debet. </s>
              <s xml:id="echoid-s5160" xml:space="preserve">de macera-
                <lb/>
              tione calcis dicetur in ſeptimo. </s>
              <s xml:id="echoid-s5161" xml:space="preserve">Et plura Albertus libro ſecundo cap. </s>
              <s xml:id="echoid-s5162" xml:space="preserve">II.</s>
              <s xml:id="echoid-s5163" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s5164" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Qvare</emph>
              autem cum recipit aquam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5165" xml:space="preserve">arenam calx, tunc confirmat ſtructuram, hæc eſſe cauſa
                <lb/>
              uidetur, quod e principijs uti cætera corpora, ita & </s>
              <s xml:id="echoid-s5166" xml:space="preserve">ſaxa ſunt temperata, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5167" xml:space="preserve">quæ plus habent aeris, ſunt
                <lb/>
              tenera, quæ aquæ lenta ſunt ab humore, quæ terræ dura, quæ ignis fragiliora. </s>
              <s xml:id="echoid-s5168" xml:space="preserve">Itaque ex his ſaxa ſi an-
                <lb/>
              tequam coquantur contuſa minute, mixtaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s5169" xml:space="preserve">arenæ conijciantur in ſtructuram , nec ſolideſcunt, nec
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.089-02" xlink:href="note-514.01.089-02a" xml:space="preserve">20</note>
              eam poterunt continere, cum uero coniecta in fornacem ignis uehementi feruore correpta amiſerint
                <lb/>
              priſtinæ ſoliditatis uirtutem, tunc exuſtis, atque exhauſtis eorum uiribus relin quuntur patentibus fo
                <lb/>
              raminibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5170" xml:space="preserve">inanibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s5171" xml:space="preserve">Ergo liquor, qui eſt in eius lapidis corpore, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5172" xml:space="preserve">aer cum exhauſtus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5173" xml:space="preserve">ereptus
                <lb/>
              fuerit, habueritq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s5174" xml:space="preserve">in ſereſiduum colorem latentem, intinctus in aqua priuſquam exeat ignis, uim re-
                <lb/>
              cipit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5175" xml:space="preserve">humore penetrante in foraminum raritates conferueſcit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5176" xml:space="preserve">ita refrigeratus reijcit, ex calcis
                <lb/>
              corpore feruorem. </s>
              <s xml:id="echoid-s5177" xml:space="preserve">Ideo autem quo pondere ſaxa conijciuntur in fornacem, cum eximuntur non
                <lb/>
              poſſunt ad id reſpondere, ſed cum expenduntur eadem magnitudine permanente excocto liquore
                <lb/>
              circiter tertia parte ponderis imminuta eſſe inueniuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s5178" xml:space="preserve">Igitur cum patent foramina eorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5179" xml:space="preserve">rari-
                <lb/>
              tates, arenæ mixtionem in ſe corripiunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5180" xml:space="preserve">ita cohæreſcunt, ſicceſcendoq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s5181" xml:space="preserve">cum cæmentis coeunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5182" xml:space="preserve">
                <lb/>
              efficiunt ſtructurarum ſoliditatem.</s>
              <s xml:id="echoid-s5183" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s5184" xml:space="preserve">Philoſophatur hoc loco, ut in alijs pluribus author, ſed ita´ philoſophartur, ut Architectus. </s>
              <s xml:id="echoid-s5185" xml:space="preserve">Quam uero
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.089-03" xlink:href="note-514.01.089-03a" xml:space="preserve">30</note>
              proſit principiorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5186" xml:space="preserve">elementorum cognitio, tum ex hoc, tum ex alijs plerisque locis percipi poteſt, quæ-
                <lb/>
              stio igitur eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s5187" xml:space="preserve"># Cur poſtquam aquam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5188" xml:space="preserve">arenam imbiberit calx, ſtructura confirmatur? </s>
              <s xml:id="echoid-s5189" xml:space="preserve">Solutio ex Vitru-
                <lb/>
              uio eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s5190" xml:space="preserve">Exhauſta ſaxa calore fornacis formaina, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5191" xml:space="preserve">raritates faciunt, per foramina, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5192" xml:space="preserve">raritates facile com-
                <lb/>
              mixtionem admittunt, uis enim caloris exugit, corripitq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s5193" xml:space="preserve">quod immiſcetur, unde coalitum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5194" xml:space="preserve">cohæreſcens ſo-
                <lb/>
              lidum fit, ex qua re omnis structur æ ſoliditas emanat. </s>
              <s xml:id="echoid-s5195" xml:space="preserve">Hæc ſumma. </s>
              <s xml:id="echoid-s5196" xml:space="preserve">Sed Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s5197" xml:space="preserve">prolixius rem tetigit, addiditq́;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s5198" xml:space="preserve">ſignum exhauſti ſaxi, pondere enim concoctum leuius eſt tertia parte. </s>
              <s xml:id="echoid-s5199" xml:space="preserve">Nos pauca de mixtione, dicemus unde
                <lb/>
              teneritas, lenitudo, duricites, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5200" xml:space="preserve">fragilitas proueniat. </s>
              <s xml:id="echoid-s5201" xml:space="preserve">ut locus Vitruuij elucidetur, cum dicit.</s>
              <s xml:id="echoid-s5202" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s5203" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Qvae</emph>
              plus habent aeris ſunt tenera, quæ aquæ lenta ſunt ab humore, quæ terræ dura, quæ ignis
                <lb/>
              fragiliora. </s>
              <s xml:id="echoid-s5204" xml:space="preserve"># Quatuor eße dixi primas rerum qualitates, a quibus tanquam principijs cæteras quoque
                <lb/>
              ortas fuiſſe, ſed earum quæ tactu percipiuntur, ſeptem ſunt reſpondenites ſibi contrarietates, calidum, frigidũ,
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.089-04" xlink:href="note-514.01.089-04a" xml:space="preserve">40</note>
              humidum, ſiccum, quas Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s5205" xml:space="preserve">elementorum nomine uocat, dum inquit, aerem, aquam, terram, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5206" xml:space="preserve">ignem;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s5207" xml:space="preserve">elementis enim quæ prima ſunt rerum corpora, primo inſunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5208" xml:space="preserve">propterea primæ qualitates uocantur, ſim-
                <lb/>
              plices enim, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5209" xml:space="preserve">primæ ſunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5210" xml:space="preserve">primorum corporum propriæ uſque adeo ut nonnullis placuerit eas eſſe formas,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s5211" xml:space="preserve">in ijs eſſe uim, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5212" xml:space="preserve">naturam elementorum. </s>
              <s xml:id="echoid-s5213" xml:space="preserve">reliquæ contrarietates ſunt graue, leue, durum molle, lubricum,
                <lb/>
              aridum, aſperum, leue, tenue, craſſum. </s>
              <s xml:id="echoid-s5214" xml:space="preserve">Cæterum graue & </s>
              <s xml:id="echoid-s5215" xml:space="preserve">leue neq; </s>
              <s xml:id="echoid-s5216" xml:space="preserve">agendi, neq; </s>
              <s xml:id="echoid-s5217" xml:space="preserve">patiendi quicquam uim habẽt. </s>
              <s xml:id="echoid-s5218" xml:space="preserve">
                <lb/>
              calida calorem faciunt accedentia rebus, humidum recipit, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5219" xml:space="preserve">patitur aliquid, ſed graue, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5220" xml:space="preserve">leue, ſi rebus
                <lb/>
              addantur, nibil agunt, nibil patiuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s5221" xml:space="preserve">Pari quoq; </s>
              <s xml:id="echoid-s5222" xml:space="preserve">ratione inter phyſicas qualitates modo non connumera-
                <lb/>
              mus rd@um, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5223" xml:space="preserve">denſum. </s>
              <s xml:id="echoid-s5224" xml:space="preserve">Partium enim ſitum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5225" xml:space="preserve">collocationem quandam ſignificant. </s>
              <s xml:id="echoid-s5226" xml:space="preserve">Denſum enim est quod
                <lb/>
              partes propinquiores habet, rarum quod remotiores, an uero hic aliqua ſit ratio quæ partes propinquiores,
                <lb/>
              uel remotiores efficiat, alia quæſtio est. </s>
              <s xml:id="echoid-s5227" xml:space="preserve">Medici affirmant: </s>
              <s xml:id="echoid-s5228" xml:space="preserve">denſum eſſe, quod meautus paruos per ſe tottum ha-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.089-05" xlink:href="note-514.01.089-05a" xml:space="preserve">50</note>
              bet. </s>
              <s xml:id="echoid-s5229" xml:space="preserve">rarum contra, quod meatus per ſe totum amplos habet, ad denſum ſolida, compacta. </s>
              <s xml:id="echoid-s5230" xml:space="preserve">unita, coacta. </s>
              <s xml:id="echoid-s5231" xml:space="preserve">ad
                <lb/>
              rarum laxa, fungoſa, ſoluta deducunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s5232" xml:space="preserve">Sed nos ad efficientias qualitatum accedamus. </s>
              <s xml:id="echoid-s5233" xml:space="preserve">Calido, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5234" xml:space="preserve">frigido uis
                <lb/>
              inest agendi, calido tamen uehementior, acrior, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5235" xml:space="preserve">penetrabilior eſt uirtus. </s>
              <s xml:id="echoid-s5236" xml:space="preserve">in humorem autem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5237" xml:space="preserve">ſiccita-
                <lb/>
              tem agunt, quibus recipiendi, ac patiendi natura ineſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s5238" xml:space="preserve">Omnibus tarmen proprium ius quoddam est in natura.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s5239" xml:space="preserve">Nam calidum quod eſt, quæ ſimilia ſunt attrahere ſolet, cum uero diſpertire, ac diſſipare quodammodo dica-
                <lb/>
              tur ea, quæ diuerſi ſunt generis , hoc illi ea ratione conuenit, quatenus ad ſe ſimilia rapit, neceſſe enim eſt, ut
                <lb/>
              dum ſimilia rapit, diſcutiat, expellatq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s5240" xml:space="preserve">diſſimilia. </s>
              <s xml:id="echoid-s5241" xml:space="preserve">Diſſoluit ergo ignea uis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5242" xml:space="preserve">motus ſolet ciere, tanquam a
                <lb/>
              centro ad circumferentiam ducens. </s>
              <s xml:id="echoid-s5243" xml:space="preserve">Contra uero quod frigidum eſt a circumferentia ad centrum ducit, con-
                <lb/>
              stringit res ſimiles, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5244" xml:space="preserve">diſſimiles in unum, prohibetq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s5245" xml:space="preserve">rerum motus, quo fit ut frigida diutius conſeruentur. </s>
              <s xml:id="echoid-s5246" xml:space="preserve">
                <lb/>
              Humidum uero nullo proprio obducitur termino, fluens enim cum ſit, aliunde quærit, quo contineri, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5247" xml:space="preserve">quaſi
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.089-06" xlink:href="note-514.01.089-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>