Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of figures

< >
[61] FORI DESCRIPTIO.Z. euria.C. Platea ante carceres.D. platea ante ærarium.G. Eaſilica. G D B C
[62] SCIOGRATHI@B
[63] @SILIC AE
[64] ICHNOGRAPHIABASILIC AE
[65] Lateris Laſilicæ orthographia, cuius ſignum A, cum ſigno B præcedentis diagrammatis coniungendum.A
[66] Veſtigium Baſilicæ A. ædisAuguſtæ B. pronaum C.Tribunal D. Baſilicæ pa-ries E, F, G, H. Aedisparies I, K L, M. pa-rastatæ poſt columnas N. I K D 15 @ ped 46 B L M C E H * n n n pedes 60 *@20 * * * pedes cxx * F G
[67] In orthog ra-phia uero columnæ I, paraſta-tæ 20, pedum,2. prima porti-cus contignatio3. ſuperiores paraſtatæ 18. pe-dum 4. trabescantherium ſu-stinentes tectiporticus, quæ eſtinferior teſtudini5. columnæ e-rant Corinthiæ,trabes ex tribustignis bipedali-bus compactæ e-piſtylij loco poſi-tæ 6, pilæ tri-bus pedibus al-tæ, quaternisquoquo uerſuslatæ loco Zophori 7, aliæ tra-bes euerganeæcoronicis loco æ-diſicium præcin-gentes 8, pa-ries porticus circa baſilicam 9,pluteum primæporticus conti-gnationis 10.Lumina, o, tectaconſpiciuntur. 1 0 1 10 0 8 7 6 1 4 2 5 3
[68] HARMONICVM.dieſisdieſisditonus.
[69] CHROMATICVM.bemiton.bemiton.trihemit.
[70] DIATONICVM.hemiton.tonustonus.
[71] EXEMPLVM MONOCHORDI.VniſonumTonusSemitoniumDitonusSemiditonusTuo no
[72] Harmoni cum 92 1 {1/4} 1 {1/23} 1 {1/45} 69 15 8 216 345 360 368
[73] chrona molle 70 1 {I/15} 1 {r/14} 1 {I/27} 42 18 10 210 252 270 280
[74] Chromat non languid. 22 1 {r/6} 1 {I/11} 1 {I/21} II 7 4 66 77 84 88
[75] Diatonic nolle 21 1 {r/7} 1 {I/9} 1 {r/20} 9 8 4 63 72 80 84
[76] Molle inten tum 56 1 {I/8} 1 {I/7} 1 {I/27} 21 27 8 168 189 216 224
[77] Aquale 3 1 {I/9} 1 {I/10} 1 {I/11} 1 1 1 9 10 11 12
[78] Sintonu 24 1 {I/9} 1 {I/8} 1 {I/15} 8 10 6 72 80 90 96
[79] Diatonihem 64 {I/8} 1 {r/8} 24 27 13 192 216 243 286
[80] Hæc iam nota ſunt ex prædictis, & ex ſequenti figuratione.DiateſſaronquartaſeſquitertiaDiapentequintaſeſquialtera.Semitonium cum diapente.Sexta minorTonus cum diapenteSexta maior.Semiditonus cum diapenteSeptima minor.Diapaſonoctauadiſdiapaſon.diapaſon con diapentediapaſondiapentediateſſaron 18 16 12 8 6
[81] Diateſſ. Diapente Diat. Diat. Diat.meseSumma regio diatonimedia regio chrom.Ima regio bannonproslamua nomenos Lycanosmeſonparanete ſymemenõparanete di ezeugmenõparanete hyperboleõparameſe parhypate hypateon parhypate meſon Trite ſynne menonTrite dieze ugmenonTrite hy-perboleonHypate meſon. Meſenete ſynne-menon parameſenete diezeu gmenon nete hyper-boleon.
[Figure 82]
[Figure 83]
[Figure 84]
[Figure 85]
[Figure 86]
[87] @ESTIGIVM THEATRI GRAECORVM.P D E B R
[88] I. Laconicum.H. Tepidarium.K. Frigidarium.L. Labrum.I. Fistulæ vaporarie. L K h I
[89] a. Frigidarium.b. Tepidarium.C. caldarium.e. Laconicum.d. clypeus æneus.f. Tepidarium.g. frigidarium.i. fistulæ uaporariæ d g f e a b c
[90] VESTIGIVM PALAESTRAE.A. Ephœbeum.B. coriceum.C. conis̃terium.D. frigida lauatio.E. elæotheſium.F. frigidarium.G. propignæus.H. concamerata ſudatio.I. Laconicum.K. calda la-uatio.#L. porticus exterior.M. duplex porticus ad ſeptentrionem.N. porticus ubi athletæ exercebantur xyſtos dicta.O. platanones.P. hypethræ ambulationes, ubi æstate exercebantur athletæ.Q. ſtadium, in quo ſpectabantur athletæ.†. oriens.O. Auſter.P. occidens.♐. Septentrio.I. I. I. I. stationes. reliqua ſunt exedræ, & ſcholæ. cum periſtylijs. O N P L D C B A E F G H K M O
< >
page |< < (61) of 412 > >|
9361SECVNDVS.
Delapicidinis, earumque qualitatibus. # Cap. VII.
DE calce & arena quibus proprietatibus ſint, & quas habeant uirtutes dixi: Sequitur ordo
de lapidicinis explicare, de quibus, &
quadrata ſaxa, & cæmentorum ad ædificia, eximun-
tur copiæ, &
comparantur. Hæ autem inueniuntur eſſe diſparibus, & diſsimilibus uirtu-
tibus.
Sunt enim aliæ molles, uti ſunt circa urbem urbræ, Pallienſes, Fidenates, Alba-
næ:
aliæ temperatæ uti Tiburtinæ, Amiterninæ, Soractinæ, & quæ ſunt his generibus. nonnullæ durę
1110 ut ſiliceæ.
Sunt etiam alia genera plura, uti in Campania ruber, & niger tophus, in Vmbria, & in Pice-
no, &
Venetia albus, qui etiam ſerra dentata utilignum ſecatur. Sed hæc omnia, quæ mollia ſunt hanc
habent utilitatem, quod ex his ſaxa cum ſunt exempta, in opere facillime tractantur, &
ſiſint in locis
tectis, ſuſtinent laborem, ſin autem in apertis, &
patentibus, gelicidijs, & pruinis congefta, friantur,
&
diſſoluuntur: item ſecundum oras maritimas ab ſalſugine exeſa diffluunt, neque perferunt æftus.
Tiburtina uero, & quæ eodem genere ſunt, omnia ſufferunt, & ab oneribus, & a tempeſtatibus iniurias,
ſed ab igni non poſlunt eſſe tuta, ſimulq́;
ut ſunt ab eo tracta, diſsiliunt, & diſsipantur, ideo quod
temperatura naturali paruo ſunt humore:
item quod non multum habent terreni, ſed aeris plurimum,
&
ignis. Igitur cum & humor, & terrenum in his minus ineſt, tum etiam ignis tactu, & ui uaporis
ex his aere ſugato penitus inſequens, &
interueniorum uacuitates occupans ferueſcit, & efficit ea ſuis
ardentia corporibus ſimilia.
Sunt uero item lapidicinæ complures in finibus Tarquinienſium, quæ di-
2220 cuntur Anitianæ, colore quidem quemadmodum Albanę, quarum officinæ maximæ ſunt circa lacum
Vulſinienſem:
Item pręfectura Stratonienſi. Eæ autem habent infinitas uirtutes, neque enim his geli-
cidiorum tempeſtas, neque tactus ignis poteſt nocere, ſed ſunt firmæ, &
ad uetuſtatem ideo permanen
tes, quod parum habent e naturæ mixtione aeris, &
ignis, humoris autem temperate, plurimumq́; ter-
reni, ita ſpiſsis compactionibus ſolidatæ, neque a tempeſtatibus, neque ab ignis uehementia nocentur.
Id autem maxime iudicare licet e monumentis, quæ ſunt circa municipium Ferentis ex his facta lapi-
cidinis;
namque habent & ſtatuas amplas factas egregie, & minora ſigilla, floresq́; & achantos elegan-
ter ſculptos, quæ cumſint uetuſta ſic apparent recentia, uti ſi ſint modo facta.
Non minus etiam fa-
bri ærarij de ijs lapicidinis in æris flatura formas habent comparatas, &
ex his ad æs fundendum maxi-
mas utilitates, quæ ſi propè urbem eſſent, dignum eſſet, ut ex his officinis omnia opera perficerentur.

3330 Cum ergo propter propinquitatem neceſsitas cogat ex rubris lapicidinis, &
Pallienſibus, & quæ ſunt
urbi proximæ copijs uti:
ſi qui uoluerint ſine uitijs perficere, ita erit præparandum. Cum ædificandum
fuerit, ante biennium ea ſaxa non hyeme, ſed æſtate eximantur, &
iacentia permaneant in locis paten-
tibus, quæ autem a tempeſtatibus eo biennio tacta læſa fuerint, ea in fundamenta conijciantur;
cætera
quæ non erunt uitiata, ab natura rerum probata, durare poterunt ſupra terram ædificata, nec ſolum ea
in quadratis lapidibus ſunt obſeruanda, ſed etiam in cæmentitijs ſtructuris.
Tractat de ædendis lapidibus, nam de ijs, quæ arte fiunt ſupra ſatis eſt dictum. Eos uero quia natura con-
ceduntur, ſuis uirtutibus diſtinguit, alios enim molles, duros alios, nonnullos temperatos dicit, hisq́;
addit,
album, rubrum, &
nigrum tophum. mox quas utilitates, quique afferant exponit ratione appoſita ex rerum
initijs, &
elementis: demum quomodo probentur lapides docet, quæ omnia facillima ſunt in Vitr. ſed dictioni
4440 Architecti propria, nam nollem hoc uelalio aliquo loco Vitruuium obſeruari, tanquam elegantem, &
lati-
num, ſed tanquam Architectum.
Lapidum, qui natura conſtant, Architecti etiam naturam, & uſum con-
ſiderant, in qua re bipartita ratio nobis proponitur, nam &
tempus, quo eximuntur, & uſus comparatio no-
bis explicanda eſt.
prætereo autem lapides illos, qui cæmentitijs operibus aptiſunt, & eos adduco qui in stru
cturam ueniunt.
in lapidibus deſideramus, ut tempestatibus reſistant; ventorum, imbrium, gelicidiorumq́;
uim perferant: ſoliditatem operibus præstent: & ſuis quique locis collocentur, quarefit ut tempora eximen-
dorum lapidum, &
experimenta conſideranda ſint. Hinc præceptum illud Vitru. & Catonis. { Cum ædi-
ficandum fuerit, ante biennium ea ſaxa, non hyeme, ſed æstate eximantur, &
iacentia permaneant in locis
patentibus.
Et reliqua. Niſi forte & illud experimentum addendum ſit, ut ex ueterum ædificijs, potiusq́;
ex naturæ initijs lapidum uires iudicemus, conſideremusq́;
quid uetustas attulerit, quodmaximum erit do-
5550 cumentum.
Sed ad uſum ueniam, & comparationem. Comparantur lapides inter ſe colore, perſpicuitate, odo-
re, pondere, duritie, aſperitate, tempore, uenarum numero, &
qualitate. De his ſingulis dicendum. Color
eſt qualitas in ſuperficie lapidis oculis apparens.
Albi lapides faciliores ſuntfuſcis. Nigri punctis emanan-
tibus, indomiti:
ſed angularibus guttis aſperſi ſunt firmiores, quam quigloboſas habent, guttæq́; ipſæpar-
uitate lapides probant.
Aureæuero intermicantes ſcintillæ contumaces indicant. # Sed illud in colore ani-
maduertendum eſt, quod color omnis limpidus, &
expurgatus diuturnitatis index eſt: Fuſcus lapis quo diſ-
creuit uena magis, eo plusferriest impatiens.
Diuerſitas autem colorum in lapidibus a diuerſa exhalatio-
ne, ex qua oriuntur, accidere ſolet.
Fuſci enimaterreno aduſto, candidia puro atque aereo uelaqueo, ui-
rides ex humoris copia, rubeus a uehementi calore, non humente materia fit, cæruleus ex rubra natura coa-
leſcit.
# Perſpicuitas, qualitas est luciperuia, cuius contrarium opacitas. Siquis ergo perſpicuum lapi-
6660

Text layer

  • Dictionary

Text normalization

  • Original

Search


  • Exact
  • All forms
  • Fulltext index
  • Morphological index