Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Page concordance

< >
Scan Original
71 39
72 40
73 41
74 42
75 43
76 44
77 45
78 46
79 47
80 48
81 49
82 50
83 51
84 52
85 53
86 54
87 55
88 56
89 57
90 58
91 59
92 60
93 61
94 62
95 63
96 64
97 65
98 66
99 67
100 68
< >
page |< < (62) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div215" type="section" level="2" n="54">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s5677" xml:space="preserve">
                <pb o="62" file="514.01.094" n="94" rhead="LIBER"/>
              dem comparet opaco ſciatperſpicuum opaco eſſefaciliorem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5678" xml:space="preserve">ductibiliorem. </s>
              <s xml:id="echoid-s5679" xml:space="preserve">Inter peſpicuos qui ſalemma-
                <lb/>
              gis imitabuntur, erunt intractabiliores. </s>
              <s xml:id="echoid-s5680" xml:space="preserve">Perſpicuitatis autem cauſa est, expurgatæ aqueæ partes a terreni
                <lb/>
              permixtione, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5681" xml:space="preserve">quæ relinquuntur tenues, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5682" xml:space="preserve">aqueo humori perfectiſſime compactæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s5683" xml:space="preserve">Odor est qualitas in
                <lb/>
              lapidibus ſractis, aut ſricatis ad nares pertinens. </s>
              <s xml:id="echoid-s5684" xml:space="preserve">unde lapides, quidure perfricati ſulfureum mittunt odorem,
                <lb/>
              acriores ſunt odore carentibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s5685" xml:space="preserve">cauſa eſtſoliditas, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5686" xml:space="preserve">compactio ex calore. </s>
              <s xml:id="echoid-s5687" xml:space="preserve">Pondus eſt uis in lapide inſita ad
                <lb/>
              motum deorſum , unde quigrauitate præpollent leuibus ſunt ſolidiores, poliunturq́ue magis. </s>
              <s xml:id="echoid-s5688" xml:space="preserve">Friabiles au-
                <lb/>
              temmagis ſunt leues. </s>
              <s xml:id="echoid-s5689" xml:space="preserve">Denſitas autem in lapidibus reſona magis, quàm ſurditas iudicatur, ſunt enim lapides
                <lb/>
              quidam quiictireddunt ſonum, quidam uero nihil reſpondent. </s>
              <s xml:id="echoid-s5690" xml:space="preserve">Durities in lapidibus qualitas eſtictibus re-
                <lb/>
              ſistens, quo fitut lapides contumaces, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5691" xml:space="preserve">ſolidos, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5692" xml:space="preserve">aduerſus tempestates magis conſtantes habeamus eos,
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.094-01" xlink:href="note-514.01.094-01a" xml:space="preserve">10</note>
              quiadfauces fodinæ cum diu iacuerint, maioresglebas aſſeruauerint, ſignum enim firmitatis est, cum lapis
                <lb/>
              tempeſtatibus non imminuitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s5693" xml:space="preserve">Illud autem obſeruamus quotidie, ſtatim defoſſos lapides molliores eſſe, quàm
                <lb/>
              qui diu exempti iacuerint. </s>
              <s xml:id="echoid-s5694" xml:space="preserve">Vnde in Anglia penes agrum Dunelmenſem ( Durem hodie uocant ) lapis effodi-
                <lb/>
              tur, quiniſi cædatur ſtatim effoffus, uſque adeo durusfit, ut nulliferro cedat. </s>
              <s xml:id="echoid-s5695" xml:space="preserve">quodſiforte inde rudis alio defe-
                <lb/>
              ratur, neceſſe est ut per hyemem in fluuio mollior fiat . </s>
              <s xml:id="echoid-s5696" xml:space="preserve">humidum enim penetrat, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5697" xml:space="preserve">diſſoluit, unde & </s>
              <s xml:id="echoid-s5698" xml:space="preserve">humi-
                <lb/>
              dæ fodinæ molliores lapides mittunt, quàmſiccæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s5699" xml:space="preserve">Aſperitas in lapidibus quemadmodum in cæteris quoque re-
                <lb/>
              bus est partium inæqualitas. </s>
              <s xml:id="echoid-s5700" xml:space="preserve">Vnde qui lapis cum frangitur, cute minus aſpera cernitur, ſcalpro habilior eſt,
                <lb/>
              ſed inter ſcabros, candidiores qui fuerint, minus obſequuntur . </s>
              <s xml:id="echoid-s5701" xml:space="preserve">Acutæ acies, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5702" xml:space="preserve">terræ diffractorum lapi-
                <lb/>
              dum concretionem indicant. </s>
              <s xml:id="echoid-s5703" xml:space="preserve">Sed nunc aduenas lapidum tranſeundum. </s>
              <s xml:id="echoid-s5704" xml:space="preserve">Similitudine quadam uenæ in lapidi-
                <lb/>
              bus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5705" xml:space="preserve">arboribus dicuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s5706" xml:space="preserve">hæ ubi multæ, inconſtantẽ, ubi paucæ, integriorem, ubirectae infidelem, ubite-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.094-02" xlink:href="note-514.01.094-02a" xml:space="preserve">20</note>
              nues moroſum, ubi concolores lapidi uniuerſo æquabilem demonſtrant. </s>
              <s xml:id="echoid-s5707" xml:space="preserve">omnium autem difficillimæ uenæ, quæ
                <lb/>
              glaciem præſertim cæruleam imitantur, putreſcentes, molles, diſcolores, fiſſiles damnum intentant. </s>
              <s xml:id="echoid-s5708" xml:space="preserve">A tempore
                <lb/>
              quoque lapides aliquid ſumunt, nam flante auſtro dolari, flante borea findi facilius poſſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s5709" xml:space="preserve">Cæterum expe-
                <lb/>
              riri poſſumus lapides aqua, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5710" xml:space="preserve">igni, nam qui pondus madefacti aqua cumſint, maius acquirunt, humore diſ-
                <lb/>
              ſoluuntur, quiigne fraceſcunt, æstu, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5711" xml:space="preserve">Sole franguntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s5712" xml:space="preserve">Crudiſunt qui aqua aſperſiforis tardius ſicceſcunt,
                <lb/>
              ſed ut dixi lapides in ueterum ædificijs probantur, conſulendi quoque ſunt cuiuſque regionis incolæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s5713" xml:space="preserve">Ligu-
                <lb/>
              res, Veneti, Belgæ, Hoſtienſes, Campani, Lucani, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5714" xml:space="preserve">alij, facile enim quiſque de ſuis rationem & </s>
              <s xml:id="echoid-s5715" xml:space="preserve">experi-
                <lb/>
              mentum habet. </s>
              <s xml:id="echoid-s5716" xml:space="preserve">Multa ſumuntur a Plinio lib. </s>
              <s xml:id="echoid-s5717" xml:space="preserve">36. </s>
              <s xml:id="echoid-s5718" xml:space="preserve">Cap. </s>
              <s xml:id="echoid-s5719" xml:space="preserve">22. </s>
              <s xml:id="echoid-s5720" xml:space="preserve">ex hoc loco, quæ diligenter quærenda relin-
                <lb/>
              quuntur, ut quid latine, quid melius dicipoteſt, agnoſcamus. </s>
              <s xml:id="echoid-s5721" xml:space="preserve">{ Item præfectura statonienſi. </s>
              <s xml:id="echoid-s5722" xml:space="preserve">} Hermolaus
                <lb/>
              præallegato capite caſtigat plinianam lectionem, in quaeſt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5723" xml:space="preserve">inſtratonienſi. </s>
              <s xml:id="echoid-s5724" xml:space="preserve">legit enimſtatonienſi ut Varro.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s5725" xml:space="preserve">ſiueſtatonenſi ut Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s5726" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s5727" xml:space="preserve">inquit Pliniusſecundo libro de inſulis natantibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s5728" xml:space="preserve">Agro inquit ſtatonienſi in uadi-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.094-03" xlink:href="note-514.01.094-03a" xml:space="preserve">30</note>
              monis lacu. </s>
              <s xml:id="echoid-s5729" xml:space="preserve">Strabo in Etruria statoniam haberiſcribit, unde ſtatonenſes ſiue ſtatones, ut Plinius in eo-
                <lb/>
              dem ſitu appellat.</s>
              <s xml:id="echoid-s5730" xml:space="preserve"/>
            </p>
          </div>
          <div xml:id="echoid-div218" type="section" level="2" n="55">
            <head xml:id="echoid-head56" style="it" xml:space="preserve">De generibus ſtructuræ, & earum qualitatibus, modis,
              <lb/>
            locis. # Cap. VIII.</head>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s5731" xml:space="preserve">S Tructurarum genera ſunt hæc: </s>
              <s xml:id="echoid-s5732" xml:space="preserve">reticulatum, quo nunc omnes utuntur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5733" xml:space="preserve">antiquum, quod
                <lb/>
              incertum dicitur: </s>
              <s xml:id="echoid-s5734" xml:space="preserve">ex his uenuſtius eſt reticulatum: </s>
              <s xml:id="echoid-s5735" xml:space="preserve">ſed ad rimas faciendas ideo paratum,
                <lb/>
              quod in omnes partes diſſoluta habet cubilia, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5736" xml:space="preserve">coagmenta: </s>
              <s xml:id="echoid-s5737" xml:space="preserve">incerta uero cæmenta alia
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.094-04" xlink:href="note-514.01.094-04a" xml:space="preserve">40</note>
              ſuper alia ſedentia, inter ſeq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s5738" xml:space="preserve">imbricata, non ſpecioſam, ſed ſirmiorem, quàm reticu-
                <lb/>
              lata, præſtant ſtructuram.</s>
              <s xml:id="echoid-s5739" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s5740" xml:space="preserve">Præparatam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5741" xml:space="preserve">ſelectammateriem habuimus, arenam, calcem, lateres, ſaxaq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s5742" xml:space="preserve">. reliquum est ut ſtructuræ
                <lb/>
              modum præcipiamus, magni enim refert quoquæq; </s>
              <s xml:id="echoid-s5743" xml:space="preserve">modo ædificia inſtruantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s5744" xml:space="preserve">Deijs igitur quæad ſtructuram
                <lb/>
              pertinent præſenseſt institutio: </s>
              <s xml:id="echoid-s5745" xml:space="preserve">Agiturq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s5746" xml:space="preserve">de ſtructuræ generibus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5747" xml:space="preserve">qualitatibus, comparanturq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s5748" xml:space="preserve">interſege-
                <lb/>
              neraſtructurarum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5749" xml:space="preserve">quæ a quoque genere commoda, uel incommoda proueniant, declaratur. </s>
              <s xml:id="echoid-s5750" xml:space="preserve">Exemplis
                <lb/>
              demum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5751" xml:space="preserve">rationibus totum negotium abſoluitur cum maxima commendatione lateritiæ ſtructuræ. </s>
              <s xml:id="echoid-s5752" xml:space="preserve">Stru-
                <lb/>
              ctura eſt lapidum in ædificijs calce, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5753" xml:space="preserve">arena apta, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5754" xml:space="preserve">cobærens collocatio. </s>
              <s xml:id="echoid-s5755" xml:space="preserve">In explicandis ſtructuræ generibus
                <lb/>
              duplex ratio traditur a Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s5756" xml:space="preserve">prima est ſuorum, altera Græcorum. </s>
              <s xml:id="echoid-s5757" xml:space="preserve">quodadſuum pertinet genus, in antiquum,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s5758" xml:space="preserve">nouum diuiditur, nouum reticulatum appellatur, antiquum dicitur incertum. </s>
              <s xml:id="echoid-s5759" xml:space="preserve">Reticulatum genus Græcè
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.094-05" xlink:href="note-514.01.094-05a" xml:space="preserve">50</note>
              est dictyotheton, ſtructura enim eius est in ſpeciem retis. </s>
              <s xml:id="echoid-s5760" xml:space="preserve">Incertum eſt ex lapidum figuris diuerſis coagmenta-
                <lb/>
              tum. </s>
              <s xml:id="echoid-s5761" xml:space="preserve">Conueniunt interſe utraque genera hæc, quod ex minutiſsimis ſunt inſtruenda, inſtruimus medias, strui-
                <lb/>
              mus extimas, ſubſtruimus infimas partes. </s>
              <s xml:id="echoid-s5762" xml:space="preserve">utid quoque notumſit, indeſubſtructio fundamentorum, ſtructura
                <lb/>
              frontium, inſtructio eſt partium mediarum. </s>
              <s xml:id="echoid-s5763" xml:space="preserve">ſubſtructio occulta in imo, instructio in medio, ſola ſtructura ap-
                <lb/>
              paret. </s>
              <s xml:id="echoid-s5764" xml:space="preserve">hinc eſt quod Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s5765" xml:space="preserve">omniaſtructurægenera a figura lapidum vel cæmentorum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5766" xml:space="preserve">ſitu partium, quæ
                <lb/>
              cernuntur, nominauerit. </s>
              <s xml:id="echoid-s5767" xml:space="preserve">Differunt prædicta genera firmitate, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5768" xml:space="preserve">uenustate. </s>
              <s xml:id="echoid-s5769" xml:space="preserve">nam reticulatum uenuſtius, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5770" xml:space="preserve">
                <lb/>
              debilius, incertum firmius, ſed non eſtſpecioſum: </s>
              <s xml:id="echoid-s5771" xml:space="preserve">ratio est, quodreticulatum diſtinctis, ac diſſolutis cubilibus
                <lb/>
              continenter est ſtructum, ut enim eamſpeciem referat, neceſſario ſine coagmentis eſt factum. </s>
              <s xml:id="echoid-s5772" xml:space="preserve">Incertum uero
                <lb/>
              coagmentatum eſt, nam cæmenta imbricum modo alia ſuper alia ſedentia, ſe ſe mutuo tuentur, nec rimas per-
                <lb/>
              mittunt fieri; </s>
              <s xml:id="echoid-s5773" xml:space="preserve">cubilia enim non habet directa, ſed interciſa ob uariam cæmentorum magnitudinem, collocatio-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.094-06" xlink:href="note-514.01.094-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>