9563SECVNDVS.
nem, &
figuram.
Quod uero ſpectat ad Græcorum modum, tripertitum ſtructuræ genus habetur.
Aequale,
Inæquale, Sartum. Aequale dicitur Iſodomum, quod fit elapide duro, aut ſilice æquato, perinde ac fiunt late-
ritij parietes. Inæquale dicitur aniſodomon, licet nonnulli pſeudiſodomon uelint, quod fit cum inæquali craſ-
ſitudine ſtructaſunt. Sartum autem ac plenum dicitur Emplecton, quod fit frontibus tantum politis, cæteris
fortuito collocatis. Coagmentaſunt arctæ, & compares religationes coactæ, & ſtrictæ coniunctiones. unde
coagmento græce eſtidem quod καταρκτίζω, uel σ{υν}αρμόζω Cubilia in ſtructura ſunt ſedes laterum, & lapidũ.
Reticulatum igitur eſt cum laterculi, uel cæmenta non iacentia, ſed in latus, & in angulum ſtantia, ſiueru-
dia, & uulgaria, ſiue cæſa, & plana quod melius eſt, collocantur. Genus hoc Romæ frequens in iseterum rui-
nis. Incertum genus eſtex lapidibus diuerſæ figuræ, & magnitudinis coagmentatum, cum unum duorum cæ-
1110 mentorum angulis inuehitur, quemadmodum inuolutæ, & in canalis modum ductæ tectovum tegulæ, quæ im-
brices dicuntur. quare fit ut huiuſmodi coagmentatio firmior ſit, quàm reticulata. nam reticulata diſſoluta
habet cubilia, & ideo ad rimas faciendas eſt parata. Rima quæ Græce Clithria dicitur exigua eſttabularum
in iuncturis diſtantia, inde fiſſuræ omnes rimæ dicuntur. fiſſuras, uel pilos noſtriuooant.
Inæquale, Sartum. Aequale dicitur Iſodomum, quod fit elapide duro, aut ſilice æquato, perinde ac fiunt late-
ritij parietes. Inæquale dicitur aniſodomon, licet nonnulli pſeudiſodomon uelint, quod fit cum inæquali craſ-
ſitudine ſtructaſunt. Sartum autem ac plenum dicitur Emplecton, quod fit frontibus tantum politis, cæteris
fortuito collocatis. Coagmentaſunt arctæ, & compares religationes coactæ, & ſtrictæ coniunctiones. unde
coagmento græce eſtidem quod καταρκτίζω, uel σ{υν}αρμόζω Cubilia in ſtructura ſunt ſedes laterum, & lapidũ.
Reticulatum igitur eſt cum laterculi, uel cæmenta non iacentia, ſed in latus, & in angulum ſtantia, ſiueru-
dia, & uulgaria, ſiue cæſa, & plana quod melius eſt, collocantur. Genus hoc Romæ frequens in iseterum rui-
nis. Incertum genus eſtex lapidibus diuerſæ figuræ, & magnitudinis coagmentatum, cum unum duorum cæ-
1110 mentorum angulis inuehitur, quemadmodum inuolutæ, & in canalis modum ductæ tectovum tegulæ, quæ im-
brices dicuntur. quare fit ut huiuſmodi coagmentatio firmior ſit, quàm reticulata. nam reticulata diſſoluta
habet cubilia, & ideo ad rimas faciendas eſt parata. Rima quæ Græce Clithria dicitur exigua eſttabularum
in iuncturis diſtantia, inde fiſſuræ omnes rimæ dicuntur. fiſſuras, uel pilos noſtriuooant.
Vtraqve autem ex minutiſsimis ſunt inſtruenda, uti materia ex calce, &
arena crebriter parietes
ſatiati, diutius contineatur. Molli enim, & rara poteſtate cum ſint, exſiccant ſugendoe materia ſuc-
cum, cum autem ſuperarit, & abundarit copia calcis, & arenæ, paries plus habens humoris, non cito
fit cuanidus, ſed ab his continebitur.
ſatiati, diutius contineatur. Molli enim, & rara poteſtate cum ſint, exſiccant ſugendoe materia ſuc-
cum, cum autem ſuperarit, & abundarit copia calcis, & arenæ, paries plus habens humoris, non cito
fit cuanidus, ſed ab his continebitur.
Extimis partibus differentibus in incerto, &
reticulato genere, interiores conueniunt, parietes enim, qui
utroque genere ſtruuntur, intus ſunt ex minutiſsimis cæmentis ducendi, namper minuta quæq; intritum, quod
2220 calce, aqua, & arena fit, facilius permeat, agglutinatq́; partes humore ſatiatas, quæniſi abundet copiacal-
cis, & arenæ, quia raræ ſunt, & molli poteſtate exſiccarent ſugendo emateria ſuccum, & parietes cito eua-
nidi fierent. quomodo autem fiat euanidus paries ſtatim Vitr. dicit.
utroque genere ſtruuntur, intus ſunt ex minutiſsimis cæmentis ducendi, namper minuta quæq; intritum, quod
2220 calce, aqua, & arena fit, facilius permeat, agglutinatq́; partes humore ſatiatas, quæniſi abundet copiacal-
cis, & arenæ, quia raræ ſunt, & molli poteſtate exſiccarent ſugendo emateria ſuccum, & parietes cito eua-
nidi fierent. quomodo autem fiat euanidus paries ſtatim Vitr. dicit.
Simvl autem humida poteſtas e materia per cæmentorum raritatem fuerit exucta, tunc calx ab are
na diſcedens diſſoluitur, itemq́; cæmenta non poſſunt cum his cohæreſcere, ſed in uetuſtatem parietes
efficiunt ruinoſos.
na diſcedens diſſoluitur, itemq́; cæmenta non poſſunt cum his cohæreſcere, ſed in uetuſtatem parietes
efficiunt ruinoſos.
Euanidus paries, &
ruinoſus fit diſcedente in eo calce ab arena, nam cum calx diſcedit ab arena quæ eſt
perinde ac glutinum cæmentorum, diſſoluitur paries, nec ſolum rimas agit, ſedruinoſus fit paruo tempore.
Diſſoluitur autem calx ab arena exucto humore a cæmentis, abſorbent enim rara, & mollia cæmenta mi-
rum in modum humorem, quare fit ut materia calcis, & arenæ ſuperare, & abundare debcat, qua ſatia-
tus paries, tantum imbibat, quantum conlineri, & cohæreſcere poſsit. Exemplo, & experimento dam-
3330 num hoc probatur.
perinde ac glutinum cæmentorum, diſſoluitur paries, nec ſolum rimas agit, ſedruinoſus fit paruo tempore.
Diſſoluitur autem calx ab arena exucto humore a cæmentis, abſorbent enim rara, & mollia cæmenta mi-
rum in modum humorem, quare fit ut materia calcis, & arenæ ſuperare, & abundare debcat, qua ſatia-
tus paries, tantum imbibat, quantum conlineri, & cohæreſcere poſsit. Exemplo, & experimento dam-
3330 num hoc probatur.
Id autem licet animaduertere etiam de nonnullis monumentis, quæ circa urbem facta ſunt e mar
more, ſeu lapidibus quadratis, intrinſecusq́; medio calcata farcturis, uetuſtate euanida facta mate-
ria, cæmentorumq́; exucta raritate proruunt, & coagmentorũ ab ruina diſſolutis iuncturis diſsipantur.
more, ſeu lapidibus quadratis, intrinſecusq́; medio calcata farcturis, uetuſtate euanida facta mate-
ria, cæmentorumq́; exucta raritate proruunt, & coagmentorũ ab ruina diſſolutis iuncturis diſsipantur.
Ex huiuſmodi experimento præceptum hoc habemus, non eſſe parcendum impenſæ, ut parietes durent, du-
rare autem poterunt in uetuſtatem, oum farcturæ mediæintriti copia ſatiatæ cohæreſcent. Satiari autem, &
cohæreſcere quomodo poßint, declarauit Vit. in calce ordinanda. qua ratione uero euitetur uitium eorum mo-
numentorum, quæ circa urbem ſunt, hic oſtendit.
rare autem poterunt in uetuſtatem, oum farcturæ mediæintriti copia ſatiatæ cohæreſcent. Satiari autem, &
cohæreſcere quomodo poßint, declarauit Vit. in calce ordinanda. qua ratione uero euitetur uitium eorum mo-
numentorum, quæ circa urbem ſunt, hic oſtendit.
Qvod ſi quis noluerit in id uitium incidere, medio cauo ſeruato ſecundum orthoſtratas intrinſe-
cusex rubro ſaxo quadrato, aut exteſta, aut ſilicibus ordinarijs, ſtruat bipedales parietes, & cum an-
4440 fis ferreis, & plumbo frontes iunctæ ſint. Ita enim non aceruatim, ſed ordine ſtructum opus poterit
eſſeſine uitio ſempiternum: quod cubilia, & coagmenta eoruminter ſe ſedentia, & iuncturis alligata,
non protrudent opus neque orthoſtatas inter ſe religatos labi patientur.
cusex rubro ſaxo quadrato, aut exteſta, aut ſilicibus ordinarijs, ſtruat bipedales parietes, & cum an-
4440 fis ferreis, & plumbo frontes iunctæ ſint. Ita enim non aceruatim, ſed ordine ſtructum opus poterit
eſſeſine uitio ſempiternum: quod cubilia, & coagmenta eoruminter ſe ſedentia, & iuncturis alligata,
non protrudent opus neque orthoſtatas inter ſe religatos labi patientur.
Nulli dubium est, quin ordo, æqualitas, directio ad perpendiculum &
libellæm ſtructuris ſirmitatem præ-
beant, cum uero & commiſſuris inſeritur quippiam, clauisq́; religatur, & configitur ne protrudi, uel extrudi
poſſit, quid firmius, quid durabilius fieri potest? Hoc remedium affert Vitru. Arrectaria enimprimum eri-
git, quæ orthoſtata quaſi directè ſtantia nominat, lapides in his planos, ordinatiminter ſe ſedentia cubilia con-
tinentesponit; bipedales parietesſtruit, partibus medijs inanem locum relinquit, ut farctura ex minutiſſimis
instructarepleatur, contineaturq́; apariete, quipræter ordinem, & coagmenta, iuncturas quoque habet, anſis
ferreis, uelplumbo coniunctas. iungendi autem multiplex modus es̃t, aut enim partes mediæ inferiores cum ſu-
5550 perioribus clauis, uel cochleis ad utraſque pertinentibus, & penetrantibus iunguntur: aut extimæ partes an-
ſis ferreis, uel plumbeis, aut etiam æreis alligantur, aut inciſis canalibus, in his quippiam committitur, idq́;
duplici ratione, aut enimſubſcudibus, & ſecuridis, ideſt non directa norma, ſed partibus ſubintr antibus, aut
planis, cum quid in alterum tanquam maſculum ineat, tum lapides, tum ligna, his modis conſtringuntur, &
continentur. Adde quoque lateres uellapides quidam extantes, & proiecti tanquam dentes in angulis pa-
rietum reliquuntur, cum quis intermiſſo opere iterum producere parietem poſt aliquod tempus uelit, ut ſtru-
cturæ partes perfectæ cum his, quæ poſteaſunt addendæ quaſi mordicus comprehendantur. laudat autem Vit.
Græcorum ſtructuram, hoc modo.
beant, cum uero & commiſſuris inſeritur quippiam, clauisq́; religatur, & configitur ne protrudi, uel extrudi
poſſit, quid firmius, quid durabilius fieri potest? Hoc remedium affert Vitru. Arrectaria enimprimum eri-
git, quæ orthoſtata quaſi directè ſtantia nominat, lapides in his planos, ordinatiminter ſe ſedentia cubilia con-
tinentesponit; bipedales parietesſtruit, partibus medijs inanem locum relinquit, ut farctura ex minutiſſimis
instructarepleatur, contineaturq́; apariete, quipræter ordinem, & coagmenta, iuncturas quoque habet, anſis
ferreis, uelplumbo coniunctas. iungendi autem multiplex modus es̃t, aut enim partes mediæ inferiores cum ſu-
5550 perioribus clauis, uel cochleis ad utraſque pertinentibus, & penetrantibus iunguntur: aut extimæ partes an-
ſis ferreis, uel plumbeis, aut etiam æreis alligantur, aut inciſis canalibus, in his quippiam committitur, idq́;
duplici ratione, aut enimſubſcudibus, & ſecuridis, ideſt non directa norma, ſed partibus ſubintr antibus, aut
planis, cum quid in alterum tanquam maſculum ineat, tum lapides, tum ligna, his modis conſtringuntur, &
continentur. Adde quoque lateres uellapides quidam extantes, & proiecti tanquam dentes in angulis pa-
rietum reliquuntur, cum quis intermiſſo opere iterum producere parietem poſt aliquod tempus uelit, ut ſtru-
cturæ partes perfectæ cum his, quæ poſteaſunt addendæ quaſi mordicus comprehendantur. laudat autem Vit.
Græcorum ſtructuram, hoc modo.