241209SEXTVS.
refringuntur.
Cumergoabnatura rerumhæc ita fint in mundo collocata, ut omnes nationes im-
moderatis mixtionibus ſint diſparatæ, placuit,utinter ſpatia totius orbis terrarum, regionumq́; me-
dio mundi populus Romanus poſsideret ſines. Nanque temperatifsimæ ad utranque partem, & corpo
rum membris, animorumq́ uigoribus pro fortitudine ſunt in Italia gentes. Quemadmodum enim Io-
uis ftella inter Martis feruentiſsimam, & Saturnni frigidifsimam media currens temperatur, eadem ra-
tione Italia inter ſeptentrionalem, meridianamq; ab utraque parte mixtionibus temperatas, & inui-
ctas habet laudes. Iraque conſilijs refringit barbarorum uires, forti manu meridianorum cogita-
tiones. Ita diuina mens ciuitatem populi Romani egregia temperataq́ regione collocauit, uti orbis
terrarum imperio potiretur.
1110moderatis mixtionibus ſint diſparatæ, placuit,utinter ſpatia totius orbis terrarum, regionumq́; me-
dio mundi populus Romanus poſsideret ſines. Nanque temperatifsimæ ad utranque partem, & corpo
rum membris, animorumq́ uigoribus pro fortitudine ſunt in Italia gentes. Quemadmodum enim Io-
uis ftella inter Martis feruentiſsimam, & Saturnni frigidifsimam media currens temperatur, eadem ra-
tione Italia inter ſeptentrionalem, meridianamq; ab utraque parte mixtionibus temperatas, & inui-
ctas habet laudes. Iraque conſilijs refringit barbarorum uires, forti manu meridianorum cogita-
tiones. Ita diuina mens ciuitatem populi Romani egregia temperataq́ regione collocauit, uti orbis
terrarum imperio potiretur.
Italiam mediam, &
temperatam ponit Vitru.
in Italia urbem Romam conſilio, &
uiribus ualere dicit.
Quis autem non & Venetam urbem hac ratione commendarit, cum cardo illi ſublimis ſit medio quadrante,
ideſt gradu 45. Romæ uero 4 Sed ſatis bæc dicta ſint. concludit Vitruuius.
Quis autem non & Venetam urbem hac ratione commendarit, cum cardo illi ſublimis ſit medio quadrante,
ideſt gradu 45. Romæ uero 4 Sed ſatis bæc dicta ſint. concludit Vitruuius.
Qvodſi ita eft, uti diſsimiles regiones ab inclinationibus cœli, uarijs generibus fint comparatæ,
& ut etiam naturæ gentium diſparibus animis, & corporum figuris, qualitatibusq́ naſcerentur, non
dubitamus ædiſiciorum quoque rationes ad nationum, gentiumq́; proprietatesaptè diftribui debere,
cum habeamus ab ipſa rerum natura ſolertem, & expeditam monftrationem. Quo ad potui fumma
ratione proprietates locorum ab natura rerum diſpofitas animaduercere, expoſui, & quemadmodum
ad Solis curſum, & inclinationes cœli, oporteat ad gentium figuras conſtituere ædificiorum qualita-
tes, dixi. Itaque nunc ſingulorum generum in ædificijs commenſus fymmetriarum, & uniuerſos, &
feparatos brcuiter explicabo.
2220& ut etiam naturæ gentium diſparibus animis, & corporum figuris, qualitatibusq́ naſcerentur, non
dubitamus ædiſiciorum quoque rationes ad nationum, gentiumq́; proprietatesaptè diftribui debere,
cum habeamus ab ipſa rerum natura ſolertem, & expeditam monftrationem. Quo ad potui fumma
ratione proprietates locorum ab natura rerum diſpofitas animaduercere, expoſui, & quemadmodum
ad Solis curſum, & inclinationes cœli, oporteat ad gentium figuras conſtituere ædificiorum qualita-
tes, dixi. Itaque nunc ſingulorum generum in ædificijs commenſus fymmetriarum, & uniuerſos, &
feparatos brcuiter explicabo.
De ædificiorum priuatorum proportionibus, & men-ſuris. cap II
NVllaArchitecto maior cura effe debet, niſi uti proportionibus ratæ partis habeant ædi-
ficia rationum exactiones. Cum ergo conftituta ſymmetriarum ratio fuerit, & commen-
fus ratiocinationibus explicati, tunc etiam acuminis eft proprium prouideread naturam
loci, aut uſum,aut ſpeciem, & detractionibus, uel adiectionibus temperaturas efficere,
uti cum de ſymmetria ſit detractum,autadiectum, id uideatur recte effe formatum, fic ut in aſpectu
3330 nihil deſideretur.
ficia rationum exactiones. Cum ergo conftituta ſymmetriarum ratio fuerit, & commen-
fus ratiocinationibus explicati, tunc etiam acuminis eft proprium prouideread naturam
loci, aut uſum,aut ſpeciem, & detractionibus, uel adiectionibus temperaturas efficere,
uti cum de ſymmetria ſit detractum,autadiectum, id uideatur recte effe formatum, fic ut in aſpectu
3330 nihil deſideretur.
Quæprimo uolumine capite#ſecundo ſunt dicta ,eaferè omnia boc loco repetuntur, idq́;
ratione factum
ostenditur, ex eo quod certum eſt, Arcbitectum debere easdem ideas ,ſpeciesq́; in priuatis ædificijs habere,
quas habet in publicis; unde ordo, diſpoſitio, decor, euritbmia ,distributio, & ſymmetria proponenda est
ſemper in omnibus operibus tampublicis, quàm priuatis ,tam ijs, quæ ad ædificationem ,quàm ijs, quæ ad
gnomonicem, & machinationem pertinent. Symmetria primum eſt Architecto quærenda, hoc enim eſt pro-
prium Architecti, uti proportionibus ratæ partis habeant ædificia rationum exactiones. quoniam uerò diſpo-
ſitio quædam libera eſt,quædam uero coacta, uel a loci, aut uſus, aut etiamformæ ænaceſſitate, ideo in libera,
ubi nihil impedit, atqueintegrum eſt, quicquid uolumus efficere ad ſymmetrias, & commenſus recurrendum
est; in coacta uero ad ingenium, & ſolertiam ueniendum eſt, ut ſymmetriarum rationem ad locinaturam,
4440 ad hominũ uſum, ad formam inchoatam accõmodemus,ita ut adijciẽdo,& detrahendo aſpectui ſatisfactũ ſit.
ostenditur, ex eo quod certum eſt, Arcbitectum debere easdem ideas ,ſpeciesq́; in priuatis ædificijs habere,
quas habet in publicis; unde ordo, diſpoſitio, decor, euritbmia ,distributio, & ſymmetria proponenda est
ſemper in omnibus operibus tampublicis, quàm priuatis ,tam ijs, quæ ad ædificationem ,quàm ijs, quæ ad
gnomonicem, & machinationem pertinent. Symmetria primum eſt Architecto quærenda, hoc enim eſt pro-
prium Architecti, uti proportionibus ratæ partis habeant ædificia rationum exactiones. quoniam uerò diſpo-
ſitio quædam libera eſt,quædam uero coacta, uel a loci, aut uſus, aut etiamformæ ænaceſſitate, ideo in libera,
ubi nihil impedit, atqueintegrum eſt, quicquid uolumus efficere ad ſymmetrias, & commenſus recurrendum
est; in coacta uero ad ingenium, & ſolertiam ueniendum eſt, ut ſymmetriarum rationem ad locinaturam,
4440 ad hominũ uſum, ad formam inchoatam accõmodemus,ita ut adijciẽdo,& detrahendo aſpectui ſatisfactũ ſit.
Alia#enim ad manum ſpecies eſſe uidetur, alia in excelſo, non eadem in concluſo, diſsimilis in
aperto, in quibus magniiudicij eſt opera, quid tandem faciendum ſit.
aperto, in quibus magniiudicij eſt opera, quid tandem faciendum ſit.
Ostendit naturam locialiam, atque aliam ſymmetriarum rationem quærere.
loca aut proximc ad oculos,
& in promptu ſunt, aut excelſe & remota,aut concluſa, obſcuraq́; , aut patentia, & aperta, buiuſmodi lo-
corum diuerſitas, aliamatque aliam ſpeciem quærit. quam igitur quiſque exigat ſpeciem dignoſcere, & ad eam
commenſus rationem accommodare, magni iudicij eſt opera. Sed cur ex naturaloci ſpecies immutetur, ra-
tio eſt, quia uiſus fallitur. nec ucros uidetur effectus babere. Vnde Vitr. dicit.
& in promptu ſunt, aut excelſe & remota,aut concluſa, obſcuraq́; , aut patentia, & aperta, buiuſmodi lo-
corum diuerſitas, aliamatque aliam ſpeciem quærit. quam igitur quiſque exigat ſpeciem dignoſcere, & ad eam
commenſus rationem accommodare, magni iudicij eſt opera. Sed cur ex naturaloci ſpecies immutetur, ra-
tio eſt, quia uiſus fallitur. nec ucros uidetur effectus babere. Vnde Vitr. dicit.
Nonenim ueros uidetur habere uiſus effectus,ſed ſallitur ſæpe ab eius iudicio mens.
#Et hoc
probatur experientia, & exemplis.
5550probatur experientia, & exemplis.
Qvemadmodvmetiam in ſcenis pictis uidentur columnarum proiecturæ mutulorum ecphoræ,
ſignorum figuræ prominentes,cum ſit tabula ſine dubioad regulam plana: ſimiliter in nauibus remi,
cum ſint ſub aqua directi, tamen oculis infracti uidentur, & quatenus eorum partes tangant ſummã
planitiem liquoris, apparent (uti ſunt) directi. Cumuero ſub aqua ſunt demiſsi per naturæ perlucidã
raritatem remittunt enatantes ab ſuis corporibus fluentes imagines ad ſummamaquæ planitiem, atq;
ibi commotæ efficere uidenturiufractum remorum oculis aſpectum. #Hocautem ſiue ſimulachrorũ
impulſu,ſeu radiorum ex oculis effuſionibus (uti phyſicis placet)uideamus, utraque ratione uidetur
ita eſſe, uti falſa iudicia oculorum habeat aſpectus.
ſignorum figuræ prominentes,cum ſit tabula ſine dubioad regulam plana: ſimiliter in nauibus remi,
cum ſint ſub aqua directi, tamen oculis infracti uidentur, & quatenus eorum partes tangant ſummã
planitiem liquoris, apparent (uti ſunt) directi. Cumuero ſub aqua ſunt demiſsi per naturæ perlucidã
raritatem remittunt enatantes ab ſuis corporibus fluentes imagines ad ſummamaquæ planitiem, atq;
ibi commotæ efficere uidenturiufractum remorum oculis aſpectum. #Hocautem ſiue ſimulachrorũ
impulſu,ſeu radiorum ex oculis effuſionibus (uti phyſicis placet)uideamus, utraque ratione uidetur
ita eſſe, uti falſa iudicia oculorum habeat aſpectus.
Experientia monet ex ijs, quæper opticen in tabula explanata pinguntur, partes rerum uideri promi-
uentes, & fugientes, & remotas, & proximas, quatenus puncti ratio, ſitusq́; expoſtulat. #Cum uerò non
6660uentes, & fugientes, & remotas, & proximas, quatenus puncti ratio, ſitusq́; expoſtulat. #Cum uerò non
zoom in
zoom out
zoom area
full page
page width
set mark
remove mark
get reference
digilib