Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Page concordance

< >
Scan Original
61 29
62 30
63 31
64 32
65 33
66 34
67 35
68 36
69 37
70 38
71 39
72 40
73 41
74 42
75 43
76 44
77 45
78 46
79 47
80 48
81 49
82 50
83 51
84 52
85 53
86 54
87 55
88 56
89 57
90 58
< >
page |< < (51) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div174" type="section" level="2" n="48">
            <p>
              <s xml:id="echoid-s4667" xml:space="preserve">
                <pb o="51" file="514.01.083" n="83" rhead="SECVNDVS."/>
              eius ſpecies, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4668" xml:space="preserve">e quibus rebus eſſet nata, dicere. </s>
              <s xml:id="echoid-s4669" xml:space="preserve">Itaq; </s>
              <s xml:id="echoid-s4670" xml:space="preserve">quid oporteat eſſe in Architecto ibi pronũciaui.</s>
              <s xml:id="echoid-s4671" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s4672" xml:space="preserve">Et merito quidem, optime enim institutum eſt, ut proponatur finis, cuius uis maxima eſt, mox ut ea, quæ
                <lb/>
              ad finem ducunt; </s>
              <s xml:id="echoid-s4673" xml:space="preserve">exequamur.</s>
              <s xml:id="echoid-s4674" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s4675" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Ergo</emph>
              in primo de artis officio, in hoc de naturalibus materiæ rebus, quẽ habeãt uſum diſputabo.</s>
              <s xml:id="echoid-s4676" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s4677" xml:space="preserve">Namres naturales ſunt ex quibus ædificia conſurgunt: </s>
              <s xml:id="echoid-s4678" xml:space="preserve">officium autem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4679" xml:space="preserve">finis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4680" xml:space="preserve">terminationes ex qui-
                <lb/>
              bus doctrina, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4681" xml:space="preserve">ſcientia perficitur; </s>
              <s xml:id="echoid-s4682" xml:space="preserve">cumigitur aliud ſit artis, aliud rei artefactæ initium, cumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4683" xml:space="preserve">ratione finis
                <lb/>
              ars primum terminanda ſit quàm opus efficiatur, non immerito primum uolumen huic præpoſitum eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s4684" xml:space="preserve">Quam-
                <lb/>
              obrem Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s4685" xml:space="preserve">dicit. </s>
              <s xml:id="echoid-s4686" xml:space="preserve">{ Namq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4687" xml:space="preserve">hic liber non profitetur, unde Architectura naſcatur; </s>
              <s xml:id="echoid-s4688" xml:space="preserve">} hoc enim primo uolu-
                <lb/>
              mine declarauit. </s>
              <s xml:id="echoid-s4689" xml:space="preserve">{ Sed unde origines ædificiorum ſunt institutæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4690" xml:space="preserve">quibus rationibus enutritæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4691" xml:space="preserve">pro-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.083-01" xlink:href="note-514.01.083-01a" xml:space="preserve">10</note>
              greſſæ ſunt gradatim ad hanc finitionem. </s>
              <s xml:id="echoid-s4692" xml:space="preserve">} Ergo ita ſuo ordine, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4693" xml:space="preserve">loco huius erit uoluminis conſtitutio. </s>
              <s xml:id="echoid-s4694" xml:space="preserve">Et
                <lb/>
              ſubdit quid hoc uolumine continetur, figura utens perſpticuitatis dum præmonet quibus de rebus agendum ſit.</s>
              <s xml:id="echoid-s4695" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s4696" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Nvnc</emph>
              reuertar ad propoſitum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4697" xml:space="preserve">de copijs, quæ aptæ ſunt ædificiorum perfectionibus, quemad-
                <lb/>
              modum uideantur eſſe ab natura rerum procreatæ, quibusq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4698" xml:space="preserve">mixtionibus principiorum congreſſus
                <lb/>
              temperentur, ne obſcura, ſed perſpicua legentibus ſint, ratiocinabor. </s>
              <s xml:id="echoid-s4699" xml:space="preserve">Recte inquam dixit ratioci-
                <lb/>
              nabor, nam statim ſubdit.</s>
              <s xml:id="echoid-s4700" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s4701" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Nanqve</emph>
              nulla materiarum genera, neque corpora, neque res ſine principiourum cætu naſci, neq;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s4702" xml:space="preserve">ſubijci intellectui poſſunt, neque aliter natura rerum præceptis Phyſicorum ueras patitur habere ex-
                <lb/>
              plicationes, niſi cauſæ, quæ ſunt in rebus, quemadmodum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4703" xml:space="preserve">quid ita ſint, ſubtilibus rationibus ha-
                <lb/>
              beant demonſtrationes . </s>
              <s xml:id="echoid-s4704" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <note position="left" xml:space="preserve">20</note>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s4705" xml:space="preserve">Res omnis ita ut eſt, cognoſcitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4706" xml:space="preserve">per ſuas cauſas cognoſcitur, nam ubi non præcedit cauſæ notitia, nec
                <lb/>
              rei ſubſequi notitia poteſt, quare cum omnia permixta elementis conſtent: </s>
              <s xml:id="echoid-s4707" xml:space="preserve">elementa autem cauſæ rerum ſint,
                <lb/>
              non poſſumus res cognoſcere niſi cognitis elementis; </s>
              <s xml:id="echoid-s4708" xml:space="preserve">porrò elementa cognoſcuntur per ſuas qualitates, affe-
                <lb/>
              ctionesq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s4709" xml:space="preserve">. de ijs igitur merito tractandum eſt prius.</s>
              <s xml:id="echoid-s4710" xml:space="preserve"/>
            </p>
          </div>
          <div xml:id="echoid-div188" type="section" level="2" n="49">
            <head xml:id="echoid-head50" style="it" xml:space="preserve">De principijs rerum ſecundum Philoſophorum opinio-
              <lb/>
            nes. # Cap. II.</head>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s4711" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">THales</emph>
              quidem primum aquam putauit omnium rerum eſſe principium. </s>
              <s xml:id="echoid-s4712" xml:space="preserve">Heraclitus
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.083-03" xlink:href="note-514.01.083-03a" xml:space="preserve">30</note>
              Epheſius, qui propter obſcuritatem ſcriptorum a Græcis ſcotinos eſt appellatus , ignem.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s4713" xml:space="preserve">Democritus, quiq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4714" xml:space="preserve">eum ſequutus eſt, Epicurus, Atomos, quas noſtri inſecabilia corpo-
                <lb/>
              ra, nonnulli indiuidua uo citauerunt, Pythagoreorum uero diſciplina adiecit ad aquam,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s4715" xml:space="preserve">ignem aerem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4716" xml:space="preserve">terrenum. </s>
              <s xml:id="echoid-s4717" xml:space="preserve">Ergo Democtritus & </s>
              <s xml:id="echoid-s4718" xml:space="preserve">ſi non proprie res nominauit, ſed tantum indi-
                <lb/>
              uidua corpora propoſuit, ideo ea ipſa dixiſſe uidetur, quod ea cum ſint diſiuncta, nec leguntur, nec
                <lb/>
              internitionem recipiunt, ſed ſempiterno æuo perpetuo infinitam retinent ſoliditatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s4719" xml:space="preserve">Ex his ergo
                <lb/>
              congruentibus cum res omnes coire, naſciq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4720" xml:space="preserve">uideantur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4721" xml:space="preserve">hæ in infinitis generibus rerum natura eſ-
                <lb/>
              ſent diſparatæ, putaui oportere deuarietatibus , & </s>
              <s xml:id="echoid-s4722" xml:space="preserve">diſcriminibus, uſus earum, quaſq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4723" xml:space="preserve">haberent in ædi-
                <lb/>
              ſicijs qualitates exponere; </s>
              <s xml:id="echoid-s4724" xml:space="preserve">uti cum fuerint notæ, non habeant, qui ædificare cogitant, errorem, ſed aptas
                <lb/>
              ad uſum copias ædificijs comparent.</s>
              <s xml:id="echoid-s4725" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s4726" xml:space="preserve">Philoſophorum ſententias de rerum initijs hoc loco enumerat. </s>
              <s xml:id="echoid-s4727" xml:space="preserve">initia uero non omnia intelligit, ſed ea quæ ele-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.083-04" xlink:href="note-514.01.083-04a" xml:space="preserve">40</note>
              menta uocantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s4728" xml:space="preserve">Eſt autem elementum e quo res ſtatim fiunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4729" xml:space="preserve">in quod denique diſſoluuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s4730" xml:space="preserve">Aquam
                <lb/>
              Thales initium rerum omnium ſtatuit, humida enim rerum ſetmina uidebat. </s>
              <s xml:id="echoid-s4731" xml:space="preserve">Heraclitus ignem; </s>
              <s xml:id="echoid-s4732" xml:space="preserve">agere enim
                <lb/>
              imprimis cernebat ignem, caloreq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4733" xml:space="preserve">omnia foueri. </s>
              <s xml:id="echoid-s4734" xml:space="preserve">Indiuidua quædam corpuſcula Democritus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4735" xml:space="preserve">Epicurus,
                <lb/>
              Quatuor elementa Pytbagorici. </s>
              <s xml:id="echoid-s4736" xml:space="preserve">Non moratur nos Vitru. </s>
              <s xml:id="echoid-s4737" xml:space="preserve">ulla contentione, ſed Pythagoreorum ſententiæ
                <lb/>
              ſubſcribit, ut potè quæ ſenſibus magis arrideat, clarius tamen in proæ octaui libri de illa ediſſerit. </s>
              <s xml:id="echoid-s4738" xml:space="preserve">non pi-
                <lb/>
              geat legentes eò ſe conferre. </s>
              <s xml:id="echoid-s4739" xml:space="preserve">Sed quoniam Democriti mens abſtruſa, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4740" xml:space="preserve">recondita eſt, non erit ab re magni phi-
                <lb/>
              loſophiſententiam paucis explicare, ne rem abſurdam tanto uiro, cui Ariſtoteles tantum tribuit, imponamus.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s4741" xml:space="preserve">Atomis ideſt indiuiduis corporibus elementorum uim tribuebat ille, nam cum cerneret omnia corpora natura
                <lb/>
              conſtantia partes habere nonnullas, quæ & </s>
              <s xml:id="echoid-s4742" xml:space="preserve">ratione, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4743" xml:space="preserve">nomine inter ſe diſſentirent, aliàs uero, quæ uocabulo,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s4744" xml:space="preserve">ui conſentiebant, de quibus priori uolumine ſatis eſt dictum, diſſimiles illis partes ex ſimilibus tanquam
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.083-05" xlink:href="note-514.01.083-05a" xml:space="preserve">50</note>
              elementis conſtare uolebat, nam manus, pedes, caputq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4745" xml:space="preserve">quæ ſunt diſſim liuoce, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4746" xml:space="preserve">facultate partes, ex ſan-
                <lb/>
              guine, carne, oſſibusq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4747" xml:space="preserve">componebat. </s>
              <s xml:id="echoid-s4748" xml:space="preserve">Sanguinem uero, carnem, oſſaq́;</s>
              <s xml:id="echoid-s4749" xml:space="preserve">, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4750" xml:space="preserve">huiuſmodi partes appellatione, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4751" xml:space="preserve">
                <lb/>
              ratione ſimiles ex indiuiduis quibuſdam corporibus constare uolebat. </s>
              <s xml:id="echoid-s4752" xml:space="preserve">Indiuidua uero illa innumerabilia, fi-
                <lb/>
              gura, formaq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4753" xml:space="preserve">differentia ſtatuebat, quæ ideo eſſe indiuidua dicebat, non quia ſecari non poſſent, nullum enim
                <lb/>
              corpus, quatenus corpus eſt inſecabile, nam & </s>
              <s xml:id="echoid-s4754" xml:space="preserve">in latum & </s>
              <s xml:id="echoid-s4755" xml:space="preserve">in longum, profundumq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4756" xml:space="preserve">distenditur omne cor-
                <lb/>
              pus , & </s>
              <s xml:id="echoid-s4757" xml:space="preserve">protrahitur, ſed ideo inſecabilia, quia tam minima erant, ut nullum naturalem uſum, actionemq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s4758" xml:space="preserve">præ-
                <lb/>
              starent. </s>
              <s xml:id="echoid-s4759" xml:space="preserve">Quatenus ergo natura conſtabant, ſecari non poterant, nam caro uſque adeo in minutas partes con
                <lb/>
              cidi potest, ut neque caro ſit, neque carnis officium præſtet . </s>
              <s xml:id="echoid-s4760" xml:space="preserve">ſanguis item & </s>
              <s xml:id="echoid-s4761" xml:space="preserve">oſſa huiuſmodi ſunt, cum ad mi-
                <lb/>
              nimum deuenere, ex ijs ergo minutijs conſtare omnia corpora uoluit. </s>
              <s xml:id="echoid-s4762" xml:space="preserve">hoc ipſo auero aberrans, quod figuris
                <lb/>
              tribuit, quod erat naturæ, figura enim accidens eſt, accidens autem ad naturam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s4763" xml:space="preserve">uim conflandum non per-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.083-06" xlink:href="note-514.01.083-06a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>