Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Page concordance

< >
Scan Original
61 29
62 30
63 31
64 32
65 33
66 34
67 35
68 36
69 37
70 38
71 39
72 40
73 41
74 42
75 43
76 44
77 45
78 46
79 47
80 48
81 49
82 50
83 51
84 52
85 53
86 54
87 55
88 56
89 57
90 58
< >
page |< < (56) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div200" type="section" level="2" n="51">
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s5020" xml:space="preserve">
                <pb o="56" file="514.01.088" n="88" rhead="LIBER"/>
              tur. </s>
              <s xml:id="echoid-s5021" xml:space="preserve">hoc dico, quod licet foßitia præſtet, quæ optimax ſit, alijs, fieri tamen potest ex locorum ui, ut foffitia
                <lb/>
              quædam cedat meliorn marinæ, uel fluuiali. </s>
              <s xml:id="echoid-s5022" xml:space="preserve">Vnde ſtatim ſubiungit Albertus, ſed eius regionis non omni ex
                <lb/>
              littore deſſumptam probant, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5023" xml:space="preserve">ratio ab effectu, nam inquit , Compertum quidem habent , littoribus, quæ ad
                <lb/>
              Austros excipien dos pateant, arenam eſſe omnium deterrimam. </s>
              <s xml:id="echoid-s5024" xml:space="preserve">De generibus arenæ ſatis. </s>
              <s xml:id="echoid-s5025" xml:space="preserve">Nunc de colori-
                <lb/>
              bus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5026" xml:space="preserve">qualitatibus. </s>
              <s xml:id="echoid-s5027" xml:space="preserve">Arena cana, nigra, carbunculus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5028" xml:space="preserve">glarea. </s>
              <s xml:id="echoid-s5029" xml:space="preserve">Cana inter foßitias ultima eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s5030" xml:space="preserve">animad-
                <lb/>
              uerſum eſt Romæ publicis ædificijs uſos non in poſtremis rubra, nigra ſatis commoda poſt canam. </s>
              <s xml:id="echoid-s5031" xml:space="preserve">Commodior
                <lb/>
              eſt carbunculus terræ perustægenus. </s>
              <s xml:id="echoid-s5032" xml:space="preserve">Glaream fundamentis aptam uolunt, quare ſi arenam ad uſus diuer-
                <lb/>
              ſos comparare studium ſit, animaduertermus primum carbunculum obtinere locum. </s>
              <s xml:id="echoid-s5033" xml:space="preserve">Marina ægre ſiccetſcit,
                <lb/>
              illicor madet, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5034" xml:space="preserve">diſſoluitur, onerum quoque impatiens eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s5035" xml:space="preserve">Fluuialis non adeo ut marina humens, ſed foſſitia
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.088-01" xlink:href="note-514.01.088-01a" xml:space="preserve">10</note>
              planè ductibilior, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5036" xml:space="preserve">magis idonea in tectorijs. </s>
              <s xml:id="echoid-s5037" xml:space="preserve">Verum quæ ex foſſa eximitur tenax eſt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5038" xml:space="preserve">cum ſit recens
                <lb/>
              optimos uſus præſtat, nam tempeſtatibus exempta ut diu manet abſumitur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5039" xml:space="preserve">in terram tranſit, unde aſperi-
                <lb/>
              tatem amittit, terramq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s5040" xml:space="preserve">colore, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5041" xml:space="preserve">odore imitatur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5042" xml:space="preserve">in aquam coniecta, limum facit, nec ulla ratione uti-
                <lb/>
              lis eſt . </s>
              <s xml:id="echoid-s5043" xml:space="preserve">Atque hæc de arena ſatis, nam reliqua in Vitruuio patent. </s>
              <s xml:id="echoid-s5044" xml:space="preserve">{ In cæmentitijs ſtructuris } Forte Vit.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s5045" xml:space="preserve">non ſtatim de lapidibus, quæ a natura fiunt loquutus eſt, quia & </s>
              <s xml:id="echoid-s5046" xml:space="preserve">genera erant quædam lapidum minuta, quæ
                <lb/>
              nec dignitatem eam conſequuta erant, quam magni lapides, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5047" xml:space="preserve">marmora, quæ ornamento, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5048" xml:space="preserve">firmitati ædi
                <lb/>
              ficiorum maxime conſulunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s5049" xml:space="preserve">Eſt autem cæmentum´ut ait Herm. </s>
              <s xml:id="echoid-s5050" xml:space="preserve">in caſtig. </s>
              <s xml:id="echoid-s5051" xml:space="preserve">ex Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s5052" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s5053" xml:space="preserve">Plinio lapidis genus, quo
                <lb/>
              cum alibitum Romæ utuntur, exciſo monte aliquo, uel effoſſo: </s>
              <s xml:id="echoid-s5054" xml:space="preserve">important eum quotidie iumenta, fodinas
                <lb/>
              quoque ipſas ruſtici Campaniæ cæmentarias appellant. </s>
              <s xml:id="echoid-s5055" xml:space="preserve">Cum igitur & </s>
              <s xml:id="echoid-s5056" xml:space="preserve">lateribus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5057" xml:space="preserve">cæmentis ſtructuræ fiant,
                <lb/>
              quas nos mur aturas appellamus, meritò poſtquam de lateribus dixit, de arena quoque ſtatim, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5058" xml:space="preserve">de calce tra-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.088-02" xlink:href="note-514.01.088-02a" xml:space="preserve">20</note>
              ctauit: </s>
              <s xml:id="echoid-s5059" xml:space="preserve">nam ex arena, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5060" xml:space="preserve">calce intritum ex intrito ſtructura conficitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s5061" xml:space="preserve">Quemadmodum uero lateres ex
                <lb/>
              tenaci terra duci debent, ſic arena nihil terræ habere debet, unde optimæ arenæ ſignum eſt, digitis confricatæ
                <lb/>
              ſtridor, qui ſanè ab aſperitate profiſiciſcitur.</s>
              <s xml:id="echoid-s5062" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s5063" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">Item</emph>
              ſi in ueſtimentum candidum coniecta fuerit. </s>
              <s xml:id="echoid-s5064" xml:space="preserve">Aliud idone æ arenæ ſignum. </s>
              <s xml:id="echoid-s5065" xml:space="preserve">{ Sin autem non
                <lb/>
              erunt arenaria. </s>
              <s xml:id="echoid-s5066" xml:space="preserve">} Ideſt foſſæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5067" xml:space="preserve">loca unde eximuntur arenæ, nam non omnibus in locis arenæ foſſitiæ com-
                <lb/>
              moditates habemus, nam tota Italia ab ea parte, quæ ad meridiem uergit, foſſitiam reperiri arenam teſtantur,
                <lb/>
              ab Appenino citra non reperiri. </s>
              <s xml:id="echoid-s5068" xml:space="preserve">Cum igitur foſſitiæ nobis deſunt, tunc de fluminibus extrahenda, uel e gla-
                <lb/>
              rea excernenda erit, uel demum e littoribus; </s>
              <s xml:id="echoid-s5069" xml:space="preserve">ita enim fert neceſſitas, ut cum optimam habere nequeamus,
                <lb/>
              minus malam ſeligamus. </s>
              <s xml:id="echoid-s5070" xml:space="preserve">{ Sed ea in structuris hæc habet uitia. </s>
              <s xml:id="echoid-s5071" xml:space="preserve">} Oſtendit incommoda fluuialis arenæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5072" xml:space="preserve">
                <lb/>
              glareoſæ, ægre enim areſcunt, onera non ſuſtinent, concamerationes non recipiunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s5073" xml:space="preserve">ex primo uitio hæc duo po-
                <lb/>
              steriora contrahit, nam ſi ſicceſceret onus obdurata ſuſciperet, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5074" xml:space="preserve">inde quoque ad cõcamerationes apta redde
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.088-03" xlink:href="note-514.01.088-03a" xml:space="preserve">30</note>
              retur. </s>
              <s xml:id="echoid-s5075" xml:space="preserve">{ Niſi intermiſſionibus requieſcat. </s>
              <s xml:id="echoid-s5076" xml:space="preserve">} Opus enim est, ut ſtructura ſolideſcat, quare non continuanda
                <lb/>
              eſt fabriaca, ſed intermittenda, dum enim madet, non fert onera. </s>
              <s xml:id="echoid-s5077" xml:space="preserve">hoc in primis maritimis locis obſeruandum
                <lb/>
              eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s5078" xml:space="preserve">{ Marina autem hoc amplius. </s>
              <s xml:id="echoid-s5079" xml:space="preserve">} Ideo corrigenda, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5080" xml:space="preserve">lacuna humoris dulcis immergenda , ut aquarum
                <lb/>
              dulcedine lota ſalſuginem deponat. </s>
              <s xml:id="echoid-s5081" xml:space="preserve">{ Foſſitiæ uero celeriter in structuris ſicceſcunt, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5082" xml:space="preserve">tectoria permanent,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s5083" xml:space="preserve">concamerationes patiuntur. </s>
              <s xml:id="echoid-s5084" xml:space="preserve">} Connumerantur ſoſſitiæ commoda, ſed ea ratione, ut de recentibus intelli-
                <lb/>
              gamus, nam inquit. </s>
              <s xml:id="echoid-s5085" xml:space="preserve">{ Si enim exempt æ diutius iaceant, ab Sole, Luna, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5086" xml:space="preserve">pruina concoctæ reſoluuntur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5087" xml:space="preserve">
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s5088" xml:space="preserve">fiunt terroſæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s5089" xml:space="preserve">} Quæ res multas affert incommoditates, nam ruunt, quia non continent cæmenta, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5090" xml:space="preserve">la-
                <lb/>
              buntur, unde onera non ſuſtinent. </s>
              <s xml:id="echoid-s5091" xml:space="preserve">quæ uitia recentibus non inſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s5092" xml:space="preserve">Sed hæ quoque uitioſæ ſunt, non in stru-
                <lb/>
              cturis, ſed in opere tectorio, nam cum ob uehementem uim calcis paleæ commixtæ, quàmcelerrime inareſcant
                <lb/>
              rimas faciunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s5093" xml:space="preserve">Quid autem in tectorijs rimis turpius? </s>
              <s xml:id="echoid-s5094" xml:space="preserve">cum plana, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5095" xml:space="preserve">perpolita, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5096" xml:space="preserve">cohærentia eſſe debeant?
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s5097" xml:space="preserve">
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.088-04" xlink:href="note-514.01.088-04a" xml:space="preserve">40</note>
              { Fluuiatica uero propter macritatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s5098" xml:space="preserve">} Cum recentes foſſitiæ non apte in tectoria inducantur, fluuniales in
                <lb/>
              his operibus ſunt comparandæ, nam macræ cum ſint, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5099" xml:space="preserve">bacillis ſubigantur, non ſecus tectorijs firmitatem
                <lb/>
              afferunt, ac opus quod ſigninum nominatur, quod ex testis contuſis addita calce fieri ſolet. </s>
              <s xml:id="echoid-s5100" xml:space="preserve">Cum Plin. </s>
              <s xml:id="echoid-s5101" xml:space="preserve">dicat
                <lb/>
              lib. </s>
              <s xml:id="echoid-s5102" xml:space="preserve">3 5. </s>
              <s xml:id="echoid-s5103" xml:space="preserve">cap. </s>
              <s xml:id="echoid-s5104" xml:space="preserve">12. </s>
              <s xml:id="echoid-s5105" xml:space="preserve">Quid non excogitauit ars? </s>
              <s xml:id="echoid-s5106" xml:space="preserve">fractis; </s>
              <s xml:id="echoid-s5107" xml:space="preserve">etiam testis utendo , ſic ut firmius durent, tuſis calce addi-
                <lb/>
              ta, quæ uocant ſignina, quo genere etiam pauimenta excogitauit.</s>
              <s xml:id="echoid-s5108" xml:space="preserve"/>
            </p>
          </div>
          <div xml:id="echoid-div204" type="section" level="2" n="52">
            <head xml:id="echoid-head53" style="it" xml:space="preserve">De calce, & unde coquatur optima. # Cap. V.</head>
            <p>
              <s xml:id="echoid-s5109" xml:space="preserve">DE arenæ copijs cum habeatur explicatum; </s>
              <s xml:id="echoid-s5110" xml:space="preserve">tum etiam de calce diligentia eſt adhibenda uti
                <lb/>
              de albo ſaxo, aut ſilice coquatur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5111" xml:space="preserve">quæ erit ex ſpiſſo, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5112" xml:space="preserve">duriore, erit utilior in ſtructu-
                <lb/>
              ra. </s>
              <s xml:id="echoid-s5113" xml:space="preserve">Quæ autem ex fiſtuloſo in tectorijs. </s>
              <s xml:id="echoid-s5114" xml:space="preserve">Cum ea erit extincta, tunc materiæ ita immi-
                <lb/>
              ſceatur, ut ſi erit ſoſsitia, tres arenæ, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5115" xml:space="preserve">una calcis confundatur: </s>
              <s xml:id="echoid-s5116" xml:space="preserve">ſi autem fluuiatica, aut
                <lb/>
              marina, duæ arenæ in unam calcis conijciantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s5117" xml:space="preserve">Ita enim erit iuſta ratio mixtionis temperaturæ. </s>
              <s xml:id="echoid-s5118" xml:space="preserve">Etiã
                <lb/>
              in fluuiatica, aut marina, ſi quis teſtam tuſam, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5119" xml:space="preserve">ſuccretam ex tertia parte adijecerit, efficiet mate-
                <lb/>
              riæ temperaturam ad uſum meliorem.</s>
              <s xml:id="echoid-s5120" xml:space="preserve"/>
            </p>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s5121" xml:space="preserve">Pauca de calce commemorat Vitr. </s>
              <s xml:id="echoid-s5122" xml:space="preserve">prius de qua materia fiat, post quomodo corrigatur exponit, inde cau-
                <lb/>
              ſam quandam adducit, e rerum initijs, ut effectum quendam declaret. </s>
              <s xml:id="echoid-s5123" xml:space="preserve">Nos de calce in uniuerſum agemus,
                <lb/>
              materiem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5124" xml:space="preserve">uim eius explicantes. </s>
              <s xml:id="echoid-s5125" xml:space="preserve">mox comparationes, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5126" xml:space="preserve">modos quoſdam adijcieimus. </s>
              <s xml:id="echoid-s5127" xml:space="preserve">Albertus unà de
                <lb/>
              calce, & </s>
              <s xml:id="echoid-s5128" xml:space="preserve">gypſo mentionem facit, nos aliud in tempus conſider ationem gypſi transferemus. </s>
              <s xml:id="echoid-s5129" xml:space="preserve">Gypſum enim ad
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.088-05" xlink:href="note-514.01.088-05a" xml:space="preserve">60</note>
              </s>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>