Vitruvius - De architectura libri decem

255223SEXTVS. plicationes. Earum autem rerum non ſolum erunt in urbe ædificiorum rationes, ſed etiam ruri, præ-
terquam quod in urbe atria proxima ianuis ſolent eſſe; ruri uerò pſeudourbanis ſtatim periſtylia, de-
inde tunc atria habentia circum porticus pauimentatas, ſpectantes ad palæſtras,& ambulationes. Quo
ad potui urbanas rationes ædificiorum ſummatim præſcripſi, ut propoſui.

Expedit a ea parte, quæ ad diſtributionem pertinebat, iam ad decorem uenit Vitr. Decor autem est ratio
perſonarum qualitatibus conueniens. Facta igitur perſonarum diſtinctione unicuique iuxta gradum, & con-
ditionempropriam, ædificia ſunt facienda. Alia igitur diſpoſitio reguli,alia nobilis, alia popularis domus
erit. partes quoque ædium ſiue propriæ, ſiue communes perſonarum qualitatem reſpicere debent. Solebant
antiquitus qui ſplendidè ædificabant, ante fores uacuum locum relinquere, qui locus pars domus non erat,
1110 ſed ad domum ducebat, in quo clientes, & qui ſalutaturi dominos accedebant, expectare ſolebant, donec admit-
terentur. itadicipoterat eos neque in domo, neque extra domum eſſe. Locus is ueſtibulum nominabatur,
& maximæ dignitatis erit, ſpatioſus, & columnationibus ornatus. Eius decor uia erat, uſus, poſſe commodè
expectare: uoluptas, quoniam ibi iuuenes dominos expectantes pila ludebant, uarĳsq́; ſe ludis exercebant.
Erant ianuæ primæ communes,& forte hæc una erat ampla, ornata,in medio poſita, dein priuatæ, ideſt ad res
intromittendas, inde erat ſecreta ianua, ut nullo uidente, cum uellet, poſſet exire dominus, unde Horatius.
Atria ſeruantem postico falle clientem. poſt ueſtibulum aditus, atrium, tablinum, & periſtylium ordine di-
ſpoſitum erat. Scalæſecundum dignitatem, & formam amplæ, commodæ, luminoſæ, in magnos oecos du-
cebant. unde mare, uiridia, hortiq́; proſpiciebantur. ſub his bibliothecæ, exedræ, & porticus amplæ collo-
cabantur. Cætera proprĳs partibus, propria ratione fabricata, uſum, & commoditatem cum magnificentia,
& ornatu coniungebant. Alia autem alios decent ædificia, quod aliqui alĳs officia præſtant ambiundo, quæ
2220 ab alĳs ambiuntur. Vnde Philander. Romæ uti erat interpræcipuos honores ſalutari, ita in maximis offi-
cĳs ſalutare, eratq́; utraque res plauſibilis, & popularis, plurimumq́; ad gratiam captandam ualens. Medio-
cris fortunæ homines, quæ ab humilioribus officia expectant, & maioribus præſtant. In ædibus cryptæ,ideſt
foſſæ testudinatæ ſubterraneæ, aut concaua loca, & ſcrobes ubitriticum ſeruatur. Apothecæ, ideſt cellæ ui-
nariæ, cantinas noſtri uocant. Ruriuerò pſeudourbanis ſtatim periſtylia. Villa, id est domus ruralis in tres
diuiditur partes, urbanam, rusticam, & fructuariam. Vrbanam Vitru. quod vrbis domum ementiretur pſeu-
dourbanam appellat. ea eſt villæ pars, quam ſibi pater familias reſeruat. Ruſtica pars uilliciest,familiæ.
ibi ſunt bubilia, equilia, ouilia, caprilia. omne denique ruſticum inſtrumentum. Fructuaria pars continet
cellam oleariam, torcularia, cellam uinariam, defrutoriam, fænilia, paleariaq́; , & apothecas, & horrea.
Vitr. lib. I. cap. 2. cum de decore loquitur, utitur his verbis {beatis,& delicatis. } pro quibus hoc
3330 loco utitur his {forenſibus autem & diſertis. } Similiter ibi quospotentes appellat, hic nobiles dicit,qui ho-
nores, magistratusq́; gerendo præſtare debent officia ciuibus. Eum uerò qui uectigal populi Rom. conductũ
habet, publcanum appellamus, nam publici appellatio in compluribus cauſis ad populum Rom. reſpicit. ciui-
tates enim loco priuatorum habentur. ut ait Cai. lib. 3. adedictum. L. 16.

De ruſticorum ædificiorum rationibus, & multarum partium
eorum deſcriptionibus, atque uſibus. Cap. IX.

NVnc ruſticarum expeditionum, ut ſint ad uſum commodæ, quibusq́; rationibus collo-
4440 care oporteat eas, dicam.

Sunt quidam modi loquendi apud Vitr. in quibus niſi aliquid ſub intelligatur,aut deeſſe quip-
piam uidetur,aut ſolœciſmus inest, quemadmodum & ſuperiori capite dixit {præterea biblio-
thecas, pmachothecas, baſilicas non diſſimili modo, quàm publicorum operum magnificentia comparatas. }
nam caſus ille accuſandi a quo uerbo depen deat, non uidetur,forte aliquid ſubintelligendum est. Eademra-
tione hoc loco; in quo figura utitur, ea, quæ ad perſpicuitatem pertinet,qua de dictis, & de dicendis mone-
mur, quæ ſimpliroſis nominatur, unde & uerba iſta melius cum ſuperiori capite ſunt coniungenda, ut ſubin-
telligatur. Nunc rusticarum domuum, uel ædium rationes dicam, ut ſint ad uſum commodæ. & initium ca-
pitis ſit, ut rectè ait Philander.

5550

Primvm de ſalubritatibus, uti in primo uolumine de mœnibus collocandis ſcriptum eſt, regio-
nesaſpiciantur, & ita uillæ collocentur. Magnitudines earum ad modum agri copiasq́; fructuum
comparentur. Chortès, magnitudinesq́ earum ad pecorum numerum, atque quot iuga boum opus
fuerit ibi uerſari, ita finiantur. In chorte culina quàm calidiſsimo loco deſignentur, coniuncta autem
habeat bubilia,quorum pręſepia ad focum,& orientis cœli regionem ſpectent,ideo quod boueslu-
men & ignem ſpectando, horridi non fiunt. Item agricolæ regionum imperiti,non putant oporte-
realiam regionem cœli boues ſpectare, niſi ortum Solis. Bubilium autem debent eſſe latitudines,nec
minores pedum denum, nec maiores quindenum. Longitudo uti ſingula iuga, ne minus occupent
pedes ſeptenos. Balnearia item coniuncta ſint culinæ,ita enim lauationis ruſticæ miniſtratio non erit
longe. Torcular item proximum ſit culinæ,ita enim ad olearios fructus commoda erit miniſtratio,
habeatq́; coniunctam uinariam cellam, habentem ad ſeptentrionem lumina feneſtrarum. Cum enim
6660

Table of handwritten notes

Text layer

Text normalization

Search