Vitruvius, De architectura libri decem, 1567

Table of Notes

< >
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
[Note]
< >
page |< < (1) of 412 > >|
    <echo version="1.0RC">
      <text xml:lang="la" type="free">
        <div xml:id="echoid-div1" type="section" level="1" n="1">
          <div xml:id="echoid-div39" type="section" level="2" n="39">
            <pb o="1" file="514.01.033" n="33"/>
          </div>
          <div xml:id="echoid-div40" type="section" level="2" n="40">
            <head xml:id="echoid-head41" xml:space="preserve">M. VITR V VII DE
              <lb/>
            ARCHITETTVRA
              <lb/>
            LIBER PRIMVS.</head>
            <note position="left" xml:space="preserve">10</note>
            <p style="it">
              <s xml:id="echoid-s86" xml:space="preserve">
                <emph style="sc">GRaecorvm</emph>
              mos eſt, ſi quos ſibi authores exponendos, ac interpretandos ſuſce-
                <lb/>
              perint; </s>
              <s xml:id="echoid-s87" xml:space="preserve">præponere aliqua in gratiam ſtudioſorum: </s>
              <s xml:id="echoid-s88" xml:space="preserve">quæ facilem ad id, quod pro-
                <lb/>
              poſitum eſt, aditum faciant. </s>
              <s xml:id="echoid-s89" xml:space="preserve">Nos optimum hunc morem ſequentes,id magis ex
                <lb/>
              animo conſtituemus initio Architecturæ: </s>
              <s xml:id="echoid-s90" xml:space="preserve">quæſola omnium artium princeps, ac
                <lb/>
              domina, ſola iudex, ſola ( ut ita dicam ) Regina eſt artificiorum,et inuentorum
                <lb/>
              omnium. </s>
              <s xml:id="echoid-s91" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s92" xml:space="preserve">quemadmodum ſapientia ſuas babet partes;</s>
              <s xml:id="echoid-s93" xml:space="preserve">quarum ſingulæ in præ-
                <lb/>
              fationibus ab ijs explicantur; </s>
              <s xml:id="echoid-s94" xml:space="preserve">ut ad quam quæque ſcientia referatur, agnoſcere,
                <lb/>
              & </s>
              <s xml:id="echoid-s95" xml:space="preserve">quid quæ præſtare queat, intelligere poſſimus: </s>
              <s xml:id="echoid-s96" xml:space="preserve">ita in bac præcipua opificio-
                <lb/>
              rum gubernatrice faciendum iudicamus. </s>
              <s xml:id="echoid-s97" xml:space="preserve">Nam de ui, & </s>
              <s xml:id="echoid-s98" xml:space="preserve">natura ipſius artis
                <lb/>
              dicendum est prius, unde ortum, incrementum, & </s>
              <s xml:id="echoid-s99" xml:space="preserve">abſolutionẽ artes ſuſcipiant:
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s100" xml:space="preserve">
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.033-02" xlink:href="note-514.01.033-02a" xml:space="preserve">20</note>
              quo inter ſe quæque diſcrimine differant. </s>
              <s xml:id="echoid-s101" xml:space="preserve">deinde propius de Architectura ediſſerendum eſt: </s>
              <s xml:id="echoid-s102" xml:space="preserve">quid ſit, qua ratio-
                <lb/>
              ne, quo fine, & </s>
              <s xml:id="echoid-s103" xml:space="preserve">officio dignoſcatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s104" xml:space="preserve">Multæ ſunt eius generis, quod Græci ποiτήτα, qualitatem latinorum
                <lb/>
              plerique uocant, formæ, acſpecies: </s>
              <s xml:id="echoid-s105" xml:space="preserve">ex his una eſt: </s>
              <s xml:id="echoid-s106" xml:space="preserve">quæ habitus, uel inhærens affectio nominatur: </s>
              <s xml:id="echoid-s107" xml:space="preserve">quam nos ad
                <lb/>
              eas res transferre ſolemus; </s>
              <s xml:id="echoid-s108" xml:space="preserve">quæ cum inſint, ægrè ab ijs, in quibus inſunt, dimoueri poſſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s109" xml:space="preserve">buiuſmodi uir-
                <lb/>
              tus ipſa eſt, uitium item, & </s>
              <s xml:id="echoid-s110" xml:space="preserve">ſcientia omnis, necnon ars quælibet, & </s>
              <s xml:id="echoid-s111" xml:space="preserve">affectio firma, & </s>
              <s xml:id="echoid-s112" xml:space="preserve">inhærens animi ſiue cor-
                <lb/>
              poris, ac ut præteream,quæ nobis diuinitus, atq; </s>
              <s xml:id="echoid-s113" xml:space="preserve">aſpiratione aliqua adueniunt: </s>
              <s xml:id="echoid-s114" xml:space="preserve">de ijs tantum nunc agimus, quæ
                <lb/>
              ipſi labore noſtro, ac ſtudio comparamus, & </s>
              <s xml:id="echoid-s115" xml:space="preserve">in animos nostros adiuuante natura, uſu, atque arte induci-
                <lb/>
              mus. </s>
              <s xml:id="echoid-s116" xml:space="preserve">Harum quædam mentis, quædam uoluntatis affectiones, uel habitus uocantur. </s>
              <s xml:id="echoid-s117" xml:space="preserve">Mens tribus afficitur
                <lb/>
              modis: </s>
              <s xml:id="echoid-s118" xml:space="preserve">aut enim ad falſum ducitur errore principiorum decepta: </s>
              <s xml:id="echoid-s119" xml:space="preserve">aut bæret; </s>
              <s xml:id="echoid-s120" xml:space="preserve">aut ad uerum directa, illud tan-
                <lb/>
              tum amplectitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s121" xml:space="preserve">ſi fallitur, cæca, & </s>
              <s xml:id="echoid-s122" xml:space="preserve">ignorans, & </s>
              <s xml:id="echoid-s123" xml:space="preserve">peruerſa: </s>
              <s xml:id="echoid-s124" xml:space="preserve">ſi bæret, incerta hæſitans & </s>
              <s xml:id="echoid-s125" xml:space="preserve">inconſtans, ſi ue-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.033-03" xlink:href="note-514.01.033-03a" xml:space="preserve">30</note>
              rum tenet, ſciens, & </s>
              <s xml:id="echoid-s126" xml:space="preserve">ſapiens habetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s127" xml:space="preserve">Cæterum, quia duplex in rebus eſt ueritas: </s>
              <s xml:id="echoid-s128" xml:space="preserve">aut enim neceſſario, aut
                <lb/>
              utcunque ineſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s129" xml:space="preserve">Si mens uerum illud neceſſarium fouet; </s>
              <s xml:id="echoid-s130" xml:space="preserve">aut primis notionibus inbæret, aut cauſarum conſe-
                <lb/>
              quutioni, aut utriſque pariter. </s>
              <s xml:id="echoid-s131" xml:space="preserve">Sunt enim notiones quædam rerum in animis hominum inſignitæ: </s>
              <s xml:id="echoid-s132" xml:space="preserve">quarum uo-
                <lb/>
              cabula qui certo tenet, rem quoque fateri neceſſario cogitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s133" xml:space="preserve">quis enim non planè ſentiet totum ſua parte ma-
                <lb/>
              ius, ubi quid totum, quid ſit pars nouerit. </s>
              <s xml:id="echoid-s134" xml:space="preserve">Quæ tertio ſunt æqualia, quis neget ea inter ſe quoq; </s>
              <s xml:id="echoid-s135" xml:space="preserve">æqualia eſſe,
                <lb/>
              ubi quid ſit æquale intelliget? </s>
              <s xml:id="echoid-s136" xml:space="preserve">ex ijs altera illx mentis affectio habet ortum: </s>
              <s xml:id="echoid-s137" xml:space="preserve">quæ cauſis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s138" xml:space="preserve">ſe conſequentibus
                <lb/>
              rebus obfirmatur: </s>
              <s xml:id="echoid-s139" xml:space="preserve">unde firma, & </s>
              <s xml:id="echoid-s140" xml:space="preserve">conſtans rationis concluſio est profecta. </s>
              <s xml:id="echoid-s141" xml:space="preserve">Prior autem illa mentis nomine
                <lb/>
              inſignitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s142" xml:space="preserve">posterior hæc ſcientia nominatur. </s>
              <s xml:id="echoid-s143" xml:space="preserve">Verum ſiſolo, unicoq́; </s>
              <s xml:id="echoid-s144" xml:space="preserve">mentis obtutu; </s>
              <s xml:id="echoid-s145" xml:space="preserve">tum notiones illas, tum
                <lb/>
              rerum conſequutiones in unaquaque ſcientia percipiet: </s>
              <s xml:id="echoid-s146" xml:space="preserve">nulli dubium,quin ſapiens uocari debeat. </s>
              <s xml:id="echoid-s147" xml:space="preserve">Hæcigitur
                <lb/>
              ea ueri ratio præſtat, quæ neceſſarium conſequitur. </s>
              <s xml:id="echoid-s148" xml:space="preserve">quod ſimens in his uerſatur, quæſecus fieri poſſunt. </s>
              <s xml:id="echoid-s149" xml:space="preserve">aut in
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.033-04" xlink:href="note-514.01.033-04a" xml:space="preserve">40</note>
              ijs dirigendis laborabit, in quibus actio, & </s>
              <s xml:id="echoid-s150" xml:space="preserve">uit& </s>
              <s xml:id="echoid-s151" xml:space="preserve">moderatio poſita eſt, ut ſibi, familiæ, ac patriæ conſulere ac
                <lb/>
              prodeſſe queat. </s>
              <s xml:id="echoid-s152" xml:space="preserve">aut in his, quæ ad humanos pertinent uſus, inuigilabit. </s>
              <s xml:id="echoid-s153" xml:space="preserve">Sic ædificia, mercaturam, uenatio-
                <lb/>
              nem, militiam: </s>
              <s xml:id="echoid-s154" xml:space="preserve">agrorum cultum, medicinam, ſic demum inſtituet quæcunque hominum commodis, utilitatiq;
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s155" xml:space="preserve">conducant. </s>
              <s xml:id="echoid-s156" xml:space="preserve">prudentia igitur aget( ex eius enim ratione iuſti, fortes, temperantes, munifici,amici, ueraces, boni
                <lb/>
              denique ac uirtute præditi,& </s>
              <s xml:id="echoid-s157" xml:space="preserve">præterea ſumma illa heroica uirtute illustres efficimur) arte uero conficiet. </s>
              <s xml:id="echoid-s158" xml:space="preserve">unde
                <lb/>
              quid ſit ars apertè iam uidemus. </s>
              <s xml:id="echoid-s159" xml:space="preserve">Mentis enim habitus,& </s>
              <s xml:id="echoid-s160" xml:space="preserve">inhærens affectio eſt quædam: </s>
              <s xml:id="echoid-s161" xml:space="preserve">qua opera omnia ra-
                <lb/>
              tione,& </s>
              <s xml:id="echoid-s162" xml:space="preserve">directione perficiuntur: </s>
              <s xml:id="echoid-s163" xml:space="preserve">ut homines bene ſe habeant in his rebus quæ ſpectant ad uitæ utilitatem. </s>
              <s xml:id="echoid-s164" xml:space="preserve">
                <lb/>
              Cauendum igitur eſt nè peruerſa huiuſmodi aliqua affectio in noſtris inſideat animis: </s>
              <s xml:id="echoid-s165" xml:space="preserve">quod enim diu perma-
                <lb/>
              net, ægrè dimouetur. </s>
              <s xml:id="echoid-s166" xml:space="preserve">cauendum etiam eſt, nè temere ( id quod ſæpè fit ) alicuius artis uocabulo, ſeu titulo
                <lb/>
              quoslibet ornemus: </s>
              <s xml:id="echoid-s167" xml:space="preserve">non enim ſemper eſt integrum, nel mediocris peritiæ, aut Fabrum, aut Architectum
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.033-05" xlink:href="note-514.01.033-05a" xml:space="preserve">50</note>
              uocare aliquem: </s>
              <s xml:id="echoid-s168" xml:space="preserve">ſtudio nanque, & </s>
              <s xml:id="echoid-s169" xml:space="preserve">labore, & </s>
              <s xml:id="echoid-s170" xml:space="preserve">cognitione multa opus eſt, antequam in menteimpreſſa, & </s>
              <s xml:id="echoid-s171" xml:space="preserve">in-
                <lb/>
              ſignita ſit affectio illa, quæ tanquam regula futura ſit operum noſtrorum. </s>
              <s xml:id="echoid-s172" xml:space="preserve">Sed hactenus de ui, & </s>
              <s xml:id="echoid-s173" xml:space="preserve">ratione
                <lb/>
              Artis: </s>
              <s xml:id="echoid-s174" xml:space="preserve">nunc de ortu, & </s>
              <s xml:id="echoid-s175" xml:space="preserve">incremento artium dicendum eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s176" xml:space="preserve">Experimento oritur Ars. </s>
              <s xml:id="echoid-s177" xml:space="preserve">Experimentum
                <lb/>
              est ſimilium rerum animaduerſio conferens ad Artis principia inuenienda. </s>
              <s xml:id="echoid-s178" xml:space="preserve">quemadmodum ueſtigium ad inue-
                <lb/>
              niendum leporem. </s>
              <s xml:id="echoid-s179" xml:space="preserve">Non enim leporis pars eſt ueſtigium: </s>
              <s xml:id="echoid-s180" xml:space="preserve">Sed occaſio inueniendi leporis: </s>
              <s xml:id="echoid-s181" xml:space="preserve">ita frequens ex ſen-
                <lb/>
              ſu orta memoria: </s>
              <s xml:id="echoid-s182" xml:space="preserve">& </s>
              <s xml:id="echoid-s183" xml:space="preserve">rerum ſimilium comparatio efficit, ut id, quod ſeparatim ſæpius factum est,in uniuerſum
                <lb/>
              colligatur, & </s>
              <s xml:id="echoid-s184" xml:space="preserve">communi comprebenſione mens ipſaproloquium quoddam effciat, quod eſt Artis principium.
                <lb/>
              </s>
              <s xml:id="echoid-s185" xml:space="preserve">Ex multis ergo huiuſmodi præceptionibus in rem unam conſentientibus,& </s>
              <s xml:id="echoid-s186" xml:space="preserve">quaſi conſpirantibus quæque
                <lb/>
              Ars ortum habuit. </s>
              <s xml:id="echoid-s187" xml:space="preserve">Quod ſiquis experientiam arti conferat; </s>
              <s xml:id="echoid-s188" xml:space="preserve">effcax certè aliquanto magis in opere perfi-
                <lb/>
              ciundo experientia eſt: </s>
              <s xml:id="echoid-s189" xml:space="preserve">manus enim experti ob conſuetudinem, & </s>
              <s xml:id="echoid-s190" xml:space="preserve">exercitium promptior eſt. </s>
              <s xml:id="echoid-s191" xml:space="preserve">ſed Ars excel-
                <lb/>
                <note position="left" xlink:label="note-514.01.033-06" xlink:href="note-514.01.033-06a" xml:space="preserve">60</note>
              lit, multo magis, & </s>
              <s xml:id="echoid-s192" xml:space="preserve">Præstat: </s>
              <s xml:id="echoid-s193" xml:space="preserve">quippè quæ ad ſcientiam proximè accedit. </s>
              <s xml:id="echoid-s194" xml:space="preserve">docet enim & </s>
              <s xml:id="echoid-s195" xml:space="preserve">quæſitis refpondet;</s>
              <s xml:id="echoid-s196" xml:space="preserve"/>
            </p>
          </div>
        </div>
      </text>
    </echo>